Suðurland - 09.08.1913, Blaðsíða 4

36
SUÐURLAND
„Baltic“-skilvindan.
Samkvæmt útdrætti úr „Beretning no. 9“ frá vélaprófunarstöðinni á land-
búnaðarháskóla Noregs (í Ási) varð niðurstaða á fituupphæðinni í undanrenn-
unni þannig:
Baltic B: 10 0,10
Alfa viola II 0,12
Primus Ax. 0,15
Domo I 0,16
Diabolo 0,17
í téðri skýrslu stendur, að þrjár síðastnefndu vélarnar skilji mjólkina
laklega.
Pantið hana hjá kaupmanni yðar.
Einkasali á „Baltic“-skilvindunni er:
Jakob dunnlogsson
Köbenhavn K.
•MHMttHfHMMiHMNM
íslenzkir sagnaþœttir.
Eftir
dbrm. Brynjúlf Jónsson fráMinna Núpi.
V. þáttur.
Kcldnamannaþáttur.
—:o:—
Þá var Guðmundur Erlendsson kominn
að Keldum, er Skaftáreldurinn kom upp.
Plúði þá margt fólk úr Skaftafellssýslu,
•umt til Rangárvallasýslu eða Arnessýslu,
cn þó langflest til Gullbringusýslu. l’að
hugði þar til bjargar af sjó. En svo fór,
að fjöldi af því dó þar. En það sem eftir
lifði var rekið aftur á sínar sveitir í
Skaftafellssýslu. Þar var þá neyð fyrir
eftir eldinn. Einn af þessum mönuum
liét Bárður Sigvaldason, maður vel að sér
og smiður góður. Hann átti vin á Rang'
árvöllum, Einar bóuda á MinnaHofi, föður
Péturs þar, föður Guðmuudar bókbindara,
l’angað leitaði Bárður. Með honum var
kona hans og dóttir þeirra er Sigríður
hét, 14 ára eða 15. Þau áttu 1 hest og
var hann einn eftir af búpeningi þeirra.
Bárður bað Einar visa sér á hæli. Einar
kvað tvö býli laus þar í sveit, annað væri
í Oddahverfi, hitt væri hjáleíga frá Keld’
um, er héti Króktún og væri ýmist bygt
eða í eyði. Gæti liann reynt að fala
annaðhvort þessara býla. Bárður bað
Einar fyrir þær mæðgur, en tók hestinn
og reið af stað. Eyrir ofan tún á Minna'
bofi skiftust vegir: l’angað reið Bárður
roeð augun aftur og lét tauminn liggja á
roakka hestsins. Bað hann Guð að láta
nú hestinn velja þann veginn, er betur
gegndi. Hesturinn fór Keldnagötu. Þaug'
að hélt Bárður, fann þau hjón og falaði
Króktún. Guðrún studdi mál hans og
bygði Guðmundur honum það með kú'
gildum, og fékk honum við til liúsa eftir
þörfum. Þá er næst eftir var messað á
Keldum, komu hreppstjórar inn í Skála
eftir messu og átöldu það mjög. að Guð'
mundur tæki öreiga inn í svoitina, sögðust
fyrirbjöða það. Guðmundur svaraði fáu.
Guðrún gaf sig þá að og sagði: „Þið gotið
rekið hann í burt þegar hann fer að sækja
til ykkar. I’angað til getið þið látið hann
afskiftalausan11. Þeirlétuþað mál þá niður
falla.
Þaú Bárður bjuggu nú í Króktúni og
höfðu í fyi'stu eigi annað til viðurlífis en
mjólkina úr kúgildískúnni og svo það er
Guðrún gaf þcim. Kýrin gekk um sum-
arið með heímakúnum 4 Keldum og var
mjólkuð þar á stöðlinum. Bætti Guðrún
við mjölk hennar á hverju máii. Kýriu
bar snomma vetrar, en dó að kálfburðin-
um. Þá var Guðrún ekki heíma; hún sat
yfir konu á Steinkrossi, — sá bær er nú
í eyði. — Var hún þar viku áður konan
yrði léttari, því milliferðir voru þá óhæg-
ar vegna harðinda. Þá beið Guðmundur
ekki atkvæða konu sinnar; vissi enda hvað
liún mundi leggja til. Hann færði Bárði
aðra kú, nýborna, fyrir hina dauðu. Eyrir
jólin hvarf Guðmundi gamall sauður, svart-
hosóttur. Þótti honum það ckki einleikið
og lést ekki vita hve frómur Bárður væri.
Guðrún lét sem hún hoyrði það ekki. A
aðfangadag jóla gekk Guðmundur vestur
í kotið. Þar sá hann gæruna af Hosa.
Var ekkí farið dultmeðhana. Eigi spurði
hann neins og fór heitn aftur. Þá sagði
hann við konu sína: „Nú sá eg gæruna
af Hosa hjá Bárði. Hann hefir stolið hon-
um.“ Guðrún svaraði snöggt: „0 pæ o
pæ! okki hefir hann stolið houum.“ Þá
sá Guðmundur að hún hafði gefið Bárði
sauðinn. Mintist hanu aldrei á Hosa fram-
ar. Svo mátti kalla, að Guðrún léti Bárð
hafa atvinnu hjá sér, því hún fékk hann
til að endurbæta ílát og hirslur á Kcld-
um og bæta nýjum við, eftir því, sem lienni
þótti þörf á. Veitti hún houurn gott fæði
á meðan og borgaði honum vol fyrir.
Eins og kunnugt er, hefir bærinn að
Keldum nafn sitt af kaldaversluuppsprett'
um, sem eru hjá bænum. Verður af þcim
lækur, eigi lítill, er rennur suður í Raugá.
Verður milli árinuar og lækjarins nes all-
mikið, og er þar haglendi gott. Það heitir
Haldið; því þar er ófært bæði yfir læk'
inn og ána. Eru skepnur þar því í sjálf'
heldu, nema á þann veg er að bænum
veit. Nú hefir Rangá brotið sér farvcg í
gcguum Haldið og skift því í tvent. En
það varð löngu síðar cn hér er komið.
— Það var morgun einn um vorið, litlu
eftir fráfæru, að Guðmundur sá, að kinda'
hópur var rekinn framan úr Haldinu.
Sagði hann Guðrúnu frá því, og sagðist
ckki skilja hvernig því gæti verið liáttað.
Guðrún sagði honum þá, að Hvolhrepp'
ingar, sem um veturinn höfðu fengið mat'
arlán á Keldum, hefðu, cftir beiðni hcnn-
ar, borgað skuldirnar með veturgömlum
gimbrum, er þeir hefðu látið lembast og
fært frá þeim, cn komið svo með þær, 20
alls. Þær vildi liún svo gcyma í Haldinu,
mjalta þær og hafa mjólk þeirra fyrir
útálát handa fólkinu. Hún væri þykkvari
en kúamjólk og því betra útálát. Því
gerði Guðrún þetta, að Guðmundur hafði
ærnar í seli í Keldnaseli. Sigríður Bárð'
ardóttir mjólkaði gimbrarnar fyrir Guðrúnu,
en Guðrún gaf henni eftirmjölt þeirra
fyrir. Mjög hafði Sigríður gert orð á því
síðar, hve Guðrún hefði verið henni góð
og foreldrum hennar. Hofði það vissulcga
verið rétt, sem faðir hennar hefði sagt;
að það hefðu verið sín mestu happaspor,
er hann reið með augun aftur upp að
vegamótunum fyrir ofan Miuna-Hof og
hesturinn valdi Keldnagötuna, Er þess
fyr getið. —- Sigriður giftist siðar Brynjólfi
Jónssyni, þeim er flutti bygðina frá Yík'
ingslæk að Þingskálum undan Sandfoki.
Margt manna cr frá þeim komið. Þótti
Sigríður skörungur mikill. Son átti Bárður
er Sigurður hét, haun var miklu yngri en
Sigríður. Hann bjó í Snjallsteinshöfða-
hjáloigu og átti börn. Einn son hans var
Bárður í Kollabæ.
Börn þeirra Guðmundar Erlendssonar
og Guðrúnar voru 5s Páll, Steinu, Halldór,
Guðrún og enn dóttir, sem eigi er nafn'
greindogdó úr holdsvciki á ungum aldri.
Frá Páli verður enn margt sagt. Steiun
bjó í Vetleifsholti og átti 14 börn eða 15,
var eitt þeirra Torfi söðlasmiður í Reykja'
vík, faðir Steins prests í Hvammi qg Ar'
nesi, föður Halldórs læknis í Olafsvík. —
Steinn var drykkjumaður mikill, og svo
voru þeir allir bræður. En Páll kunni
bezt hóf á því. Var drykkjuskapur þá
almennur. Halldór bjó á Reyðarvatni.
Hann var drjúglyndur og kvað þetta oft
við raust, er liann var drukkinn:
Drottinn gaf Dóra
Reyðarvatnið Stóra.
Hvað fókk hann í staðinn?
Spesíu hjá Dóra.
Ef til vill er þetta svo að skilja, að
Halldór hafi heitið á þurfaling, eða Strand'
arkirkju, til að komast að Reyðarvatni.
Ingibjörg hét koua hans. Hana hafði
áður átt Þorsteinn, húsmaður í Þorlákshöfn.
Þar hafði Halldór róið, or hann var frum.
vaxta og þá kynst Ingibjörgu. Maður
hennar var þá þjáður af langvinnri brjóst-
veiki, er dró hann til dauða. Áður hafði
hann verið formaður og sjósóknari. Er
sagt að um hann sé þessi víaa — þó hún
geti vel verið eldri:
Þjóðin flest i Þorlákshöfn
þvi til lýta sneri i
Þorsteinn út á þorska dröfn
þriðja’ í páskum reri.
Ingibjörg var ólétt er Þorsteinu lézt og
ól dóttir er Guðbjörg hét. Síðan giftist
hún Halldóri. Attu þau dóttur er Guðrún
hét. Hennar fékk Böðvar Jónsson frá
Uppsölum í Hvolhreppi. Þau bjuggu á
Reynifelli, siðar en Finnbogi ríki. Guð-
björg giftist Einari Gunnarssyni frá
Hvammi í Landsvcit, Brá Halldór þá
búi og fékk þcim Reyðarvatn, cn fór að
Reynifclli til Böðvars og Guðrúnar. Þar
dó hann 19. apríl 1837, 59 ára. Einar á
Reyðarvatni dó 1835, Son hans var Guun'
ar bóndi i Kirkjubæ. Eftir það fluttist
Böðvar frá Reynifelli að Reyðarvatni. Son
lians er Tómas er nú (1913) býr þar. —
Guðrúnu Guðmundsdóttur átti Marteinn
bóndi á Litlalandi í Olfusi. Hann var
skáldmæltur vcl. og orti fyndin gaman'
kvæði. Dóttir þeirra var Guðrún. kona
Einars prentara Þórðarsonar í Reykjavík.
Frh.
Staka
fundin í sundvörðunni.
Þegar eg bænir þreyttur les,
í þankann stundum flýgur:
Nú er orðin „Nulla spes“*)
netið Hannes smýgur.
K.ári.
*) Sbr. Rvk.
ÓskilaUross
seld í Hraungeiðishr. í Árnessýslu:
1. Rauður hestur, tveggja vetra, mark:
blaðstýft fr. h., biti aftan v.
2. Rauður hestur, tvævetur, mark:
standfj. f. h., standfj. fr. v.
Hraungcrðishr. 4. ág. 1913.
Eggert Benediktnson
hreppstjóri.
k-Lííss gBBHBBM BgMEM—
Dökkrauftur hcstur, hvítur á
aftuifótum, flatjárnaður með nýjum
skeifum, mark: sneiðrifað a. h. stýft
v., er í geymslu hjá Guðjóni Tómas-
syni á Dísastöðum, sem biður eig-
anda að vitja hestsins hið fyrsta og
borga áfallinn kostnað.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Jón Jónatansson, alþingism.
Prcntsmiðja Suðurlands.
94
ingu eftir alt saman. Heldurðu ekki að einhver hafi gefið mér bend-
ingu um það og eg svo beðið þín vegna peninganna?"
Hann faðmaði hana að sér aftur og svo leiddust þau fram og
aftur um heibergið litla stund. Þeim kom saman um að hún skyldi
skrifa honum fyrst og hann skyldi skrifa á bréf sitt til hennar:
„vitjar sjálf“. Að átta dögum liðnum ætlaði hann að koma aftur,
og þá skyldu þau geta fundist í næði.
Þess lengur sem Gabríel naut þægindanna og áhrifanna af ná-
vist Þrúðar, þvi lóttara \arð honum í skapi, og þegar fólkið í veit-
ingahúsinu kom á kreik, kvaddi hann Þrúði hjartanlega með kossi
og handabandi. Leit hann nú'ált öðrum augum á viðburðina en
áður, nú fanst honum eugu yfir að sýta, og honum fanst sér mundi
ekki veita eifitt að elska og virða Þrúði sem eiginkonu sína og
förunaut í blíðu og stríðu, og að hann mundi njóta hamingjunnar
í fullum mæli með henni, eftir þvi sem um var að gjöra, þegarfyrsta
ást hans hafði farið út um þúfur.
Hann var léttur í skapi þegar hann stoig á skipsfjöl og litla
gufuferjan ílutti hann óðfluga niður Rín. En þegar hann sá alt í
einu skrauthýsið sitt blasa við, rétt hjá lendingunni, og iðjagrænar
vinekrurnar í baksýn, var eins og þokuskugga slæi yfir huga hans
og framtiðáifyrirætlanir. Hafði hann ekki ætlað sér að koma öðru-
vísi heim aftur og í öðrum kringumstæðum. Alt í einu fanst hon-
um litli hringurinn frá kærustunni brenna á fingri sér. Hann strauk
hann af fingrinum og stakk honum í vestisvasann. En hann skamm-
aðist sín bráðlega yfir staðfestuleyú sínu og dró hringinn aftur á
fingur sér. Þegar ráðsmaðurinn kom á móti honum við gerðishliðið
og heilsaði honum og bauð hann velkominu, hafði hann ekki þrek
til að líta frarnan í hann, en sagði aðeins að óumfiýanleg störf hefðu
rekið sig heim aftur svona fljótt. Hann tók varia eftir því sem
ráðsmaðurinn sagði um uppskeruna, en um leið og haun fór inn
sagði hann svo fyiir, að ekki inætti ónáða sig, því hann þyrfti að
skrifa áríðandi bréf með póstinum.
Áður en hann hafði lagt á stað í för þessa hafði hann fylt flest
herbergi í húsinu með allskonar skrauti og dýrindis húsbúnaði og
ýmsum dýrum munum, sem hann hafði vonast eftir að geta gefið
Kornelíu þegar hún héldi innreið sína í nýju heimkynnin, svo hún
hefði þó nokkuð að sýna foreldi um sínuin þegar þau kæmu að heim-