Suðurland - 06.06.1916, Blaðsíða 2

64
SUÐtlRLAND
anna (Sv. Bj., Jóhanui í Sveina-
tungu og Gaðm. Bj.). Þar að
auki stendur nokkuð sérstaklega á
með síldina. Sú veiði er stunduð
um heyanna tímann, og dregur
nú á síðari árum óhæfilega miki
inn vinnukraft frá landbúnaðinum.
Fari síldarútveguriun árlega vax-
andi (og gróðinn rennur mestallur
úr landinu) gæti svo farið, að
þessi auðsuppspretta yiði til iils
eins, hefði lamað landbúnaðinn til
frambúðar og gert landið fátækara.
Ef flokkur gætinna og framsæki
inna bænda, tæki sildarmálið til
athugunar á svipuðum grundvelii
og hr. B. J. bendir á, mundi vera
liægt að gera sildarútveginn að
rnikilli og stcðugri gróðalind, bjarga
landbúnaðinurn frá óþarfii og
hættulegri samkepni, og áfla landi
sjóði stórfjár tii að bæta hag al-
mennings, án lántöku eða nýrra
skatta.
Ahrif stríðsins á sálarlífið.
(Úr btófi frá suðurjózkum hermanni)
Nl.
Enn þá hefi eg furðað mig á
einu, og það er, hve ’næglega við
sættum okkur við forlögin, þegar
engin bein hætta vofir yfir. Við
erunt að því leyti líkir börnunum:
við lifurn fyrir hina líðandi stund,
og það er gott að svo er. Ef við
hefðum sífelt þær hætt.ur sem sitja
um okkur fyrir augum, þá mundi
lífið í skotgröfunum vera óbærilegt.
Regar sprongikúlurnar falla niður
á næstu grösum, eða flisakúlurrii
ar springa uppi yfir höfðum okkar,
Alþingi og bankamáliiL
~Frh.
upp þá t.illögu að hækka laun
bankastjórans og meina honurn að
gegua öðrunt embættisstörfum og
taldi fylgja þvi marga annmarka.
Með þessari takmörkun yrði um
fœrri að velja, og eí til vill hæf-
ustu rnennirnir útilokaðir. Bum
embætti væru að vísu þýðingar-
mikil en þó ekki erfið, og gæti
slikur maður vel haft bankastjórn
í hjáverkuiu (Alþt. B., 701 ’91).
Ennfremur væri þægilegra fyrir
þann sem veitti (landshöfðingja)
að rnega srrúa sér til embættis-
mamis. Rví að búast má við að
hann þekki embættisroanninn bet-
ur eri aðra út í frá. Pá ætti hinn
fyrsti bankastjóri þakklæti skilið
fyrir erfitt starf við að koma
bankanum á laggirnar. Indriði
Einarssóh tók í sarna strenginn.
Taldi. víst að þetta atriði, að bank-
inn ætti að hafa sinn eiginn fram/
kvæmdarstjóra rneð 5000 kr. laum
um yrði frumvarpinu að. bana hjá
stjórninrri. Sök sér, ef þet.ta kæmi
til greina þegar næst yrði skift
iiin hankastjórn. Uödarlegt að
spaisamir þingmenn skyldu vilja
hækka laun bankastjóvans upp í
5000 kr., úr því að hægt vœri a,ð
fá marin til að gegna starfinu
fyrir 2000 krónur. Landshöfðingi
þóttist skilja frumvarpið svo, að
launabreytingin, að því er snerti
bankasljórann, kæmi eigi t.il greina
fyr en háyfirdómarinn léti af
embæt.tinu. En þingmerin neðri
doil'Ui voru á alt öðru máli yfir-
þá er reyndar sehnilega enginn sá,
er geti talið sig lausan við ótta.
En ef skothnðin einungi8 færist
ofurlitið til, þá verðum við alger-
lega rólegir. Að hún bitnar þá á
öðrum, kemur okkur ekki við.
Innan liðstegundarinnar ríkir þó
einhvers konar samkend; só það
aftur á móti stórskotaliðið, sein
óvinaherinn hefir hugsað þegjandi
þöifina, með því að skjóta á það
sprengikúlum sínum, þá fær það
ekki minstu vitund á okkur. Lát-
um þá bara senda þær þangað
yfir um, segjum við að öllum
jafnaði, þar er svifrúmið meira.
Já, við höfum næni því meiri
sarnhygð með fótgöngðliði óvinann,
þegar við sjáum það þjást urdir
stórskotahrið okkar.
Stórskot.aliðið er óhult fyrir
skotum úr skotgröfunum, við verð-
uni að taka á móti skothriðinni
frá því, an þess að geta goldið í
sömu mynt.
Að við erum augnabliksins börn,
og fögnum hverjum þeim degi og
stundu, sem við fáum að vera í
íriði, stendur að sönnu í nokkru
sambandi við það, að við eigurn
ekki með okkur sjálfir, heldur er-
um auðsveip verkfæri í höndum
yfhboðara okkar. Yið komum og
förum eftir skipunum og verðum
að taka því soin að höndum ber.
En það stafar einnig af veikleika
— mér liggur við að segja heppi-
leguin veikleika — í mannlegu eðli.
Eg hefi oft átt kost á að veita
því eftirtpkt, að dátinn hugsar
meira um þægindi sín ug augna-
bliks þarfir með tilliti til matar,
drykkjar og hvíldar, heldur en um
það, að vera óhultur um líf sitt.
Petta á sér frekara stað um þá,
sem eru nýkomnir a vígvöllinn
heidur en um okkur.
19
leitt. Þeir vildu eins og Sigurður
í Vigur tók skýrt. frarn (Alþt. B.
710, ’91) „að hinum núveraridi
bankastjóra væri sagt upp þessari
sýslan, jafnskjótt og lögin öðluðust
gildi og annar settur i hans stað,
samkvæmt þessum lögum". Við
atkvæðagreiðsluna til 3. umræðu’
voru 2 atkvæði greidd á móti
launahækkun bankastjórans, og
má giska á af likum að það hafi
verið Indriði Einarsson og Eiríkur
Briem.
Þingmönnum varð það brátt
Ijóst, að allmikil undiralda var
frá bankaliðinu gegn því að banka-
stjórast.aðan hætti að vera bjá-
verkastarf. Tilætlunin var auð-
sjáaulega sú, að fá hækkuð lann
bókara og ritara, án þess að L.
Sveinbjörnsson þyrfti að lá.ta starf
ann af hendi. Hins vegar - var
rnikill meiii hluti neÖLÍ deildar á
því að láta báðar breytingarnar
fylgjast aö. Nokkuð voru skiftar
skoðanir um hverskonar maður
ætti að vera valinn til að st.ýra
bankanum. Sigurður í Vigur
vildi fá til þess vel færan og
reyndan kaupsýslumann. Páll
Briem áleit að lögfræðingur væri
mjög hf-ppilegur til starfsins. En
Indriði Einarsson benti á að í
Dannrörku yrði rtjórnfrœðiska-ncli
datar oft fyrir vali í þær stöður,
„af því þeir hafa lært. bankafræði,
þjóðmegunarfræði o. s. frv. (Alþt.
B. 1167, ’91).
Begar málið kom til efri deildar
Það tjón sem við bíðum, vekur
okkur mikinn sársauka. En við
fáum ekki leyfi til að gefast harm-
inum á vald og dvelja við minn-
ingarnar. Styrjöldin æðir miskunn-
arlaust áfrarn og nýir bardagar
heimta nýjar fórnir. Dagarnir líða
eins og þungar bárur sem velu
upp á sjávarsnöndina. í*au inerki
sem ein þeirra skiiur eftir 1 sandin-
um, afmáir sú uæsta. Hverjum
degi nægir sin þjáning.
Þanuig er ástandið í ófriðnum.
Svona verkar hann á sál og skap-
ferii, að rninsta kosti hnst mér
hann hafa haft svoná áhrif á. mig.
Bað sem hugurinn er fastur við,
sú spurning sem hugsunin ein-
lægt snýst um og kemur fram í
hveiju brófi að heiman er það,
hvenær þetta muni enda, hvenær
friður muni aftur komast á. Viú
erum að skygnast um eftir íriða:-
merkjum í blöðunum og hin minsta
átylla glæðir friðai-vonina hjá okl >
ur. Ilver kvittur, hver spásögu
nægir til þess að halda henni við.
Þeim degi er friði verður komi')
á af nýju, munu n við, ef okku
aunars auðnast að lifa hann, fag* i
eins og endurfæðingu, eins o
iausn frá vondii rnartröð, eins o
frelsun úr faðmlögum dauðans.
A.
Pólstjarnan í „Landinu‘‘
Ilór á dögunum var einn ff
taglhnýtingum Reykjavíkur valdsin
að leyna að gera lítið úr sanitök
um óháðra bænda. Þótti honum
sem bændum mundi erfitt að
rata stjórnmálabrautina og verður
honum ef til vill ekki láð það,
20
(þar sem bankastjórinn átti sæti
sem konungkjörinn) var dauflega
tekið í breytingu á bankastjórn-
inni. Arnljóti þótti eigi nægileg
viðurkenning koma fram í garð
L. Sveinbjörnssonar, en Gr. Th.,
sem á þinginu næst áður fanst.
bankinn stórauðugur, áleit nú að
hann gæti ekki sór að hættulausu
goldið forstjóra sínum viðunanleg
laun og minti á mögru kýinar
sern átu upp hinar feitu. L.
Sveinbjörnsson sneiddi, sem von-
legt var, hjá umræðum í launa-
málinu, en afsakaði aðgerðarleysi
bankastjórnarinnar í því að koma
upp útibúum, svo sem lög bank'
ans mæltu fyrir. Bar mest við
ritsímaleysi og erfiðum samgöng-
um, svo að erfit.t væri um effcirlit
frá Reykjavík. „Þegar nýr banka
stjóri kemur", sagði ha.nn, „sem
að líkindum verður áður en langt
hður, þá er hætt við að hanri vitji
tylgja ráðuni og tillögum alþingis
komi á útibúum, setji sig í sam
bönd við útlerda tanka, og verð
yfir höfuð „flott.arí“ en hingað ti
hefir átt sór ftað ag þá yrði af-
leiðingin sú, ið lankanuin fær
aftur og það if til vill meir en m
er hægt fyrir að sjá“. (Alþt A
501, ’91). Wnnfremnr hélt hani
því fram, að bankinn mundi ekk
græða nema svo som 1—2 þúf-
króriur árlega, ef:ir að hækku;
yrðu launin. Efti deild gerði smá
breytingar á frumrarpinu, svo a;
það kom aftur tíl neðri deildar
effir þeirri reynslu, sem ha.un
h< fir af sjálfum sér. I stað þess
va,r hann fullur aðdáunar yflr hini
um „æfðu stjóinmálamönnum,,
landsins. IJafa það að libindum
verið gömiu pólitísku leiðtogarnir.
Að dórrú þessa manns áttu þflr
að hafa forusiuna áfram á kom-
andi árum og það að vera hreint
og heint. glapiæði af alþýðumönn-
urn að setja fram skoðanir sínar
um landsmál og ívlgja þeim
fram.
Hvað hafa þá þossir miklu
rnenn gert, sern verðskuldar svo
mikla virðingu ? Látum okkur
athuga foringjana þijá: Hannes,
Sigurð og Einar, því a.ð við þá
nnm skjallið eiga, þai sern Björn
og Kristján eru fallnir úr sog-
unni.
Fyrsta sámeiginlegt afrokSverk
þeirra er að hafa jijarkað urn
sambandið við Dani, síðan við
fengum innlenda stjó n, án þess
að þjóðin liefði nokkui upp úr því
nema tjón og skömm. Að síðuwtu
skiija þeir svo við ga ðana i Gröf
að rnáliuu er Irornið í slíkt óefni, að
ekki verður við því h.eyft ig engi
in ú-væði sýnileg ícamuudan á
þeim vegi se:n leiðtogarn r hafa
fario hinguð t)l
Arnað stóriæði sem efUi foririg-
jana liggur, er að hafa dreyið
flckkana gömlu. Peir sem rnuna
hvilibt, traust eg velviid þjóðin bar
til flokkanna, fyist effcir að 'við
fengum hina aniondu stjórn, og
þekl.-j i hve g örsarnl >ga þtir e,u
mi heillum hoifnir og vita að það
fylg: sem þeii hafa enn, er ekki
a,rmað en hugsunarlaus vani
erfðui' frá fyni árum, hljóta að
sjá hve frámu uirlega lóleg flkoks-
forustan heflr verið t.il að spila
21
Vafi lék á hvort landshöfðingi
rriundi bieyta til um framkvæmd-
arstjórn við bankann, þótt fó væri
veitt til þess og kom Siguvður
Stefánsson rneð fyiirspUrn þar að
lútandi. (Alþt. B. 1503, ’91).
Landshöfðingi tók fyrirspurninni
þnrlega. Kvað þingirm koma við
að kjósa gæzlusfjóra, en lands-
stjórninni að skipa bankastjórn.
En þar sem þingið hefði ekki vilj-
að hækka laun ritara og gjaldkera
nenia því að eins að skift yrði
um framkvæmdarstjóra, þá mundi
sá maður, sem nú gegndi því
starfi, ekki vilja sifja í ljósi fyrir
því, að bætt verði kjör þeirra.
Lýsti hann því yfir, að banka-
stjórinn mundi ekki vilja gegna
störturn við bankann nerna til vors
1893, því að harin ætlaði sér ekki
að vera við bankann, þegar næsta
alþingi kæmi sarnan. Linginu
munu hafa þótt þetta góð tíðmdi,
eins og málúm var komið. En
Skúli Thoroddsen gat. eklá stilt.
sig i.n að bei da landsstjórninni á
að þingið væri úr alln sök, hversu
sern urn embættið fæii, úr þvi i ð
það legði fratn nóg fé til að laur<a
hæf' rn manni, „þótt f vo færi i ð
landsíitjórnin t. dl, ein ; og stun i-
unri hefir þótfc við brunna, sl.ingi
þe;,su embætti að einbverju n góð-
kunningja eða vildarmanni sínun,
án tillits til þess hvrr hæfiloik.i-
maður harin vieri“. (Alþt. B 1507,
’91). Forseti ánúnti Sk. Th. þó
fyiir þessi or3. En ekki urðu