Ársskýrsla Ræktunarfjelags Norðurlands - 01.01.1903, Blaðsíða 4

4
heild, þar sem eigi er hægt að raska neinu einstöku, án þess að
lama heildina.«
Sem betur fór, gátu hinir ráðandi efri deildar menn eigi fengið
vilja sínum framgengt. Neðri deild færði styrkinn til fjelagsins upp
í 6500 kr. á ári. Fjárlaganefnd efri deildar sat þó við sinn keip
og setti málið í sameinað þing, en varð þar í miklum minni hluta.
Annað, sem hinum ráðandi þingmönnum í efri deild var umhugað
um, var að Ræktunarfjelagið væri eigi óháð. Til þess að sjá fyrir
þessu, átti að veita Búnaðarfjelagi Islands 2500 kr., og svo átti
Búnaðarfjelagið að veita Ræktunarfjelaginu þessa upphæð, »af því
að skipting fjárins til óháðra fjelaga, er eigi standi undir sam-
eiginlegri yfirstjórn,* segir í áliti fjárlaganefndar efri deildar, »er
um leið dreifing og skerðing kraptanna.c
Það er nokkuð óljós hugmynd, sem kemur fram í þessu, því að
hvaða kraptar eru það, sem skerðast, þó að Ræktunarfjelagið geti
starfað sem óháð fjelag samkvæmt tilgangi sínum og vilja fjelags-
manna sinna. Kraptar þjóðarinnar geta þetta eigi verið. Ræktunar-
fjelagið vill auka og efia krapta þjóðarinnar. Kraptar Búnaðarfje-
lags Islands geta þetta heldur eigi verið. Ræktunarfjelagið veitir
Búnaðarfjelaginu stuðning og ljettir undir með því, svo að það
getur beitt sjer enn betur. Kraptar Ræktunarfjelagsins geta þetta
ómögulega verið, því að það þarf að geta notið krapta sinna frjáls-
lega, til þess að gcta fullnægt tilgangi sínum.
Þessi orð um »dreifing og skerðing kraptanna* í áliti fjárlaga-
nefndar efri deildar, eru nokkuð óskiljanleg í því sambandi, sem
þau eru notuð. En að öllum líkindum hefur vakað fyrir hinum hátt-
virtu efri deildar mönnum gömul skoðun um, að dreifing land-
stjórnarvaldsins væri skaðleg fyrir þjóðfjelagið. Þessi skoðun hefur
fyr meir haft mikið fylgi og þekkjum vjer hana vel í stjórnarbar-
áttu Islands. Hægri menn í Danmörku vildu eigi láta ísland fá
stjórnfrelsi, af því að þeir álitu að dreifing valdsins væri skaðleg
fyrir ríkið. Þessi skoðun um dreifing valdsins fylgir opt þeim, sem
völdin hafa, og hún er svo seig, að hún hverfur aldrei til fulls,
fyrri en sannarlegt þjóðfrelsi ryður sjer tii rúms.