Verkamaðurinn - 20.12.1928, Qupperneq 2

r
VERKAMAÐURENN
auknefni vitnar um samúð með
varnarleysingjunum. Hvar eru nú
hrópin uin réttlæti, sem stigið hafa
upp frá vörum Asteka og annara
Indiána, sem kristnir menn píndu til
dauða?
Einstaka af hjnum kúguðu hafa
eignast málsvara, sem gátu látið
vörn sína, hróp sitt um réttlæti, lifa
allri rangsleitni og undirokun leng-
ur. Annars hafa sigurvegarar og
kúgarar söguna skráð. Allir, sem
Porsteinn Erlingsson.
þrælkuðu æfilangt, hvort sem það
voru mepn eða dýr — hafa alt fram
til vorra tíma að meira eða minna
leyti verjð — málleysjngjar.
Alf frá því að tamdir voru menn
og málleysingjar til starfs í þjón-
usíu mannfélagsins, hafa einmitf
»fyrirvinnurnar« verjð qfurseldar
geðjjótta drotnendanna. Húskarlar
sem húsdýr áttu alt undir húsbænd-
um sínum, og þótt málið væri
mönnunum gefið til samvinnu hvor-
ir við aðra, náðu samtök hinna
undirokuðu stétta aldrei lengra en
til tvístraðra uppreisna, uns hið
ríkjandi þjóðskipulag komst á.
Hugur manns og hyggjuvit hafði
tamið dýrin; ríkisvaldið og vaninn
varð tjóðrið fyrir undirstéttirnar.
Tamin og notuð voru hvortveggja í
þjónustu »eigendanna«.
Við vitum dálítið um hvað menn-
irnir urðu að þola í þjónustu þess-
ari. En hvað megum við af því ráða
um dýrin?
Það er ekki undarlegt, þótt sá
maður, er best hefir varið og vakið
málsvaralausa íslenska alþýðu,
hafi og hugsað flestra Islendinga
fegurst og heitast um dýrin. Við
þekkjum Ijóðin, sem hann hfir ort
þeim í »Þyrnum« og það er sem
»Sólskríkjan«, »Síðasta nóttin« og
»Vetur« öðlist líf á ný í huga vor-
um, þegar litla, snotra bókin hans
»Málleysingjar«, koma til að minna
okkur á að Þorsteinn Erlingsson
hafi orðið sjötugur í ár og eigi
hérna ennþá ofurlítið í fórum sín-
um, sem ekki megi gleymast. Þau
verðskulda líka það, að þeirra sé
minst, litlu fallegu æfintýrin og
þökk sé þeim, og einkum þeirrf
konu, sem séð hefir fyrir því að þau
birtust almenningi á ný.
Þau munu verða mörgum kær
sem »Þyrnar«,þessi æftintýri. Ef ve!
er að gáð, eru hér einnig slegnir
allir strengir í hörpu Þorsteins.
Grundvallarhugsunin er samúðin
með þeim, sem þjást, ástin á lítil-
mögnunum, sem óréttlæti eru beitt-
ir, og trúin á að kúgurum þeirra
muii hefnast að lokum — ef þeir
ekki taka sinnaskiftum, eins og
eðlilegast er í æfintýruin. Listin er
sama og við var að búast af höf-
undi »Eiðsins«, formið er látlaust
og unaðslegt, fullþrungið efninu,
sem það á að móta — og svo fer
best. En æfintýraformið — þessi
gamla, alþýðlega list, sem altaf
heimtar að alt fari vel, því hér áttu
allar vonir alþýðunnar að rætast,
sem aldrei náðu að uppfyllast í
veruleikanum — það form gaf
skáldinu leyfi til að beita hug-
uiyndafluginu meira en ádeiluskáld
»Þyrna« átti tækifæri á. Þessvegna
svífur andi hans hér í draumum,
þrungnum af alfrelsi og óbundnu
lífi »1001 nætur«.
En þrátt fyrir allan æfintýrablæ-
inn, brjótast þó andstæðurnar í eðli
Þorsteins fram úr öllum þeim friði,
sakleysi og rómantíska unaði, sem
hvíla yfir þessari bók. Þótt öll æfin-
týrin séu látin enda í sætt og sam-
lyndi — eins og vera ber þar —
gægist þó uppreisnarandinn þvf
gleggra fram, því lengra sem á líð-
ur bókina.
Æfintýrin, sem byrja á lofsöng
um fegurðina og láta hana birtast f
svanaham; þau enda á aðdáun að
hreysti og harðfengi — kattanna,
setn mönnunum beri að taka til
fyrirmyndar. Fram úr öllum fyrir-
gefningarboðskapnum brýst að lok-
um andi þess, er auðmýktina hat-