Verkamaðurinn - 13.04.1949, Blaðsíða 3

VERKAMAÐURINN M'iðvikudaginn 13. april 1949
Æskulýðssíðan
Ritstjóri: Þorsteinn Jónatansson
Réttindi kvenna
Það er alkunna að enn er rétt-
indum manna verulega misskipt á
landi hér, ekki bara milli hinna
ýmsu stétta þjóðfélagsins, heldur
einnig milli kynjanna. Konur njóta
,á ýmsum sviðum mun minni rétt-
inda en karlar. Einkum á þetta við
á sviði atvinnumála og fjármóla. —,
Konur hafa í langflestum tilfellum
miklu minna fyrir vinnu sína en
karlar. Þetta er staðreynd, sem öll-
um er svo kunn, að um hana er
óþarfi að fjölyrða. Þess má þó
geta, að hér á Akureyri er dagkaup
karla í almennri vinnu nú kr.
67.20, en kvenna kr. 45.60, og
svipaður munur er víðast á land-
inu. í ýmsum starfsgreinum er
munurinn þó enn meiri. En þær
starfsgreinar, þar sem konur hafa
fengið viðurkennd sömu laun fyrir
sína vinnu og karlar, eru mjög fá-
ar. I þeim hópi eru t. d. kennarar,
enda virðist það fjarstæða, að
kona, sem kennir barni að lesa eða
skrifa, sé greitt minna fyrir það
verk en karlmanni. En er það
minni fjarstæða, að piltur og
stúlka, sem vinna afgreiðslustörf- í
verzlun, jafnvel í sömu búðinni,
hafi ekki sama kaup? Mörg fleiri
dæmi mætti taka, þó að það verði
ekki gert hér, t. d. ýmis verk-
smiðjustorf. En flestum eru þessi
mál svo kunn, að óþarft er að tína
fram mörg dæmi.
Nú hefur það gerzt til tíðinda í
þessum málefnum kvenna, að
flutt hefur verið á Alþingi frum-
varp um skilyrðislaust jafnrétti
kvenna og karla. Flutningsmaður
þess er Hannibal Valdimarsson, og
er frumvarpið á þessa leið:
Frumvarp til laga um réttindi
kvenna.
1. gr. — Konur hafa algert, póli
tískt jafnrétti á við karla.
2. gr. — Konur skulu njóta al-
gerlega sama réttar í atvinnumál-
um og fjármálum, sem karlar, og
er óheimilt að setja nokkrar tak-
markanir á val kvenna til þátttöku
í nokkrum störfum. Hvarvetna, þar
sem þess telzt þörf, er skylt að
gera sérstakar ráðstafanir til þess
að aðstaða konunnar sem móður til
þátttöku í atvinnulífi þjóðarinnar
verði sem bezt tryggð.
3. gr. — Konur njóti algers jafn-
réttis við karla innan vébanda
fjölskyldulífsins.
4. gr. — Konur skulu í hvivetna
njóta sama réttar og karlar til
náms og menntunar.
5. gr. — Til allra embætta,
sýslana og starfa hafa konur sama
rétt og karlar, enda hafa þær og í
öllum greinum sömu skyldur og
karlar.
6. gr. — Konum skulu greidd
sömu laun og körlum við hvers
konar embætti, störf og sýslanir,
hvort sem er í þjónustu hins opin-
bera eða í þjónustu atvinnulífsins.
7. gr. — Með lögum þessum eru
úr gildi numin lög nr. 37, 11. júlí
1911, um rétt kvenna til embættis-
náms, námsstyrkja og embætta,
svo og öll eldri ákvæði, er brjóta í
bág við lög þessi.
8. gr. — Lög þessi öðlast þegar
gildi.
Oðrum fremri — nema Sovét.
Ef við íslendingar bærum gæfu
til að fá þetta frumvarp eða annað,
sem sömu réttindi til kvenna fæl-
ust í samþ., hygg eg að löggjöf okk-
ar á þessu sviði yrði komin á hærra
stig, en í nokkru öðru ríki í vest-
an verðri Evrópu, og væri okkur
að því mikill sómi. Engum frjáls-
huga manni mun heldur blandast
hugur um, að slík löggjöf, sem
þessi væri réttmæt og sjálfsögð.
Ennþá hafa samt engin ríki, nema
Ráðstjórnarríkin og ef til vill þau
ríki önnur í Austur-Evrópu, sem
nú eru að koma á hjá sér sósíalis-
tisku þjóðskipulagi, borið gðefu til
að veita konum fullt jafnrétti við
karla. En í stjórnarskrá Sovétríkj-
anna segir svo (122. grein):
„Konum í Sovétríkjunum eru
tryggð sömu þegnréttindi sem
körlum á öllum sviðum viðskipta,
menningar, stjórnmóla og félags-
lífs.
Réttindi þessi eru tryggð með
því, að konan hefur sama rétt sem
karlmaðurinn til atvinnu, vinnu-
launa, hvíldar, þjóðfélagstrygginga
og menntunar. Ennfremur með
víðtækri ríkisverndun fyrir mæður
Og börn, að konur fái ákveðið frí,
með fullum launum, fyrir og eftir
barnsburð, fjölda fæðingarheimila,
bamaheimila og barnagarða víðs
vegar um landið.1'
Eins og af þessu sézt, er konum
Sovétríkjanna með þessari grein
stjórnarskrárinnar, tryggt skýlaust
jafnrétti við karla. Og þeim er
tryggt meira, en lagt er til að hér
Iíreppan lætur ekki bíða eftir sér
Er hrunið að skella yfir Bandaríkin?
verði gert með umræddu lagafrum
varpi. Þeim er, eins og öllum þegn
um Sovétríkjanna, tryggður réttur
til vinnu utan heimilisins, ef þær
emu sinni kæra sig um. Hér á
landi er engum tryggður réttur til
vinnu. Hinn illi gestur, atvinnu-
leysið, getur hvenær sem vera skal
heimsótt okkur, jafnt karla sem
konur, án þess við komum nokkr-
um vörnum við. En úr þessu er
okkur að sjálfsögðu brýn nauðsyn
að bæta. Það er ekki nóg, að
tryggja konum sömu laun og körl-
um, ef þær hafa vinnu. Það verður
einnig að tryggja þeim, og þá einn-
ig karlmönnunum, fullkomið ör-
yggi gegn atvinnuleysi. Og verði
frumvarp þetta um réttindi kvenna
samþykkt, hljóta atvinnuleysis-
tryggingar að verða næsta skrefið,
eða koma samhliða. Annað væri
okkur ekki sæmandi, sem fram-
farasinnaðri menningarþjóð.
En — því miður.
En það verður að segja hverja
sögu, eins og hún gengur, og eg er
smeykur um, að Alþingi okkar sé
nú þann veg skipað, að við þurfum
ekki að gera okkur vonir um, að
frumvarp þetta hljóti samþykki að
sinni.
Flutningsmaður þess segir í lok
greinargerðar: „í fullu trausti þess,
að Alþingi telja tíma til kominn,
að lögfesta algert jafnrétti karla
og kvenna á landi hér, legg eg þetta
frumvarp fram og vænti þess, að
það fái greiðan gang í gegnum
þingið." En annað tveggja hefur
Hinn stöðugt minnkandi kaup-
máttur amerískra skattgreiðenda
veldur yfirvöldunum miklum
áhyggjum. Það er orðin útbreidd
skoðun, að hninsins verði ekki
langt að bíða, ef haldið verður
áfram á sömu braut.
Árið 1948 keyptu neytendur
minna vörumagn en nokkru sinni
flutningsmaður sagt þetta gegn
betri vitund, eða hann þekkir illa
þá, sem nú sitja með honurri á Al-
þingi Islendinga. Að minnsta kosti
hygg eg, að það yrði Hannibal full-
erfitt að fá núverandi forsætisráð
herra til að gjalda frumvarpi þessu
jákvæði sitt, og hvað um þingmenn
Sjálfstæðisflokksins og Framsókn
ar? Einu þingmennimir, sem hann
getur verið viss um að fá stuðning
frá eru þingmenn Sósíalistaflokks-
ins.
En afstöðu þingsins til þessa
merka máls má einmitt bezt marka
á því, að það mun enn ekki hafa
verið tekið fyrir í þinginu og er þó
langt síðan það var lagt fram.
Meirihluta þingmanna hefur þótt
meira við liggja að selja af hendi
til erlendra manna landsréttindi
jjóðarinnar, en áð sinna réttinda-
málum íslenzkra kvenna.
En, enda þó að sýnt sé, að lög-
gjöf sem þessi Verður eigi sam-
sykkt meðan Alþingi er svo skip-
að, sem nú er, þá er það víst, að
3að kemur dagur eftir þennan dag,
og þessu sjálfsagða réttindamáli
verður haldið vakandi.
Þ.
Eg held, lesandi góður,
að þú ættir að gerast á-
skrifandi að Landnem-
anum. Mér vitanlega
hefir enginn séð eftir
því, sem það hefir gert.
Svik á svik ofan
Xúverandi rfkisstjórn gcrði fagran
málefnasamning. þegar hún settist að
völdum. Þar stóð meðal annafs:
„Það er höfuðblutverk rík-
isstjórnarinnar, —
að vernda og tryggja sjálf-
stæði landsins,
að koma í framkvæmd end-
urskoðun á stjórnarskránni,
að tryggja góð og (jfugg lífs-
kjör allra landsmanna og á-
framhaldandi velmegun,
að halda áfram og auka ný-
sköpun í íslenzku atvinnulífi.“
En hvernig hefir nú stjórn þessi
rækt „höfuðhlutverk" sitt?
Fyrsta atrifíi: Gerður hefir vcrið
hver landráðasamningurinn eftir ann-
an við Bandaríki Norður Amerlku, svo
að ósóð er, hvort við getuin nokkru
sinni framar talað um land okkar
sem sjálfstætt ríki. Ríkisstjórnin hefir
selt landið fyrir doiíara handa gæð-
ingum sínum, heildsölunum. Það var
hennar vernd um sjálfstæði vort.
Annafí atrifíi: Ekki hefir heyrzt, að
þvi rnáli hafi miðað neitt, en kannski
hefir hæstvirtri (I) rlkisstjórn fundizt
hún losna billega við þanti vanda
með sölu sjálfstæðisins.
Þriðja atrifíi: Lánn landsmann
hafa verið lækkuð til muna nteð l.ip
festingu visitölúnnar, en jafnfram:
hcfir dýrtíðin vaxið stórkostlcga. m. a
fyrir bcinar aðgerðir stjárnarinnar.
þar sem hún hefir lagt tollá og skatta
sem nema mörgutn tugum tnilljóna, ;i
nauðsyn javörttr almennings. Og þegat
launþegar fara fram á einhverjar
kjarabætur, nefna ráðherrar stjórnar
innar þá ghepamenn, og l'leiri álíka
nöfn cru þeim gefin. Þannig tryggir
ríkisstjórnin velmegun landsmanná,
að laun manna hrökkva tæpast fyrir
nauðþurftum, hvað þá meira. Jafn
framt þessari launaskerðingu hefir svt
atvinnuleysið fest rætur á ný í landinú
Fjórfía atrifíi: í stað þess að halda
nýsköpuninni áfram, hefir.hún verið
stöðvuð alls staðar þar sem ríkisstjórn-
in hefir séð sér færi á. En til að slá
ryki í augun á tólki, segist stjórn þcssi
gjarna vilja fá ný atvinnutæki, cn það
sé bara Bandarikjamanna að ákveða
það, og eins sé það ttndir því komið
hvort jreir vilji gefa ptíninga til þess
V þcnnan hátt hefir ríkisstjórnin
efnt þessi fjögur atriði, sern hún taldi
„höfuðhlutverk" sitt, hvernig skyldi
það vera með sma’rri hlutverkin?
Getur þjóðin unað því, að þessi
stjórn sitji áfram?
fyrr á friðartíma, segir í opinberri
skýrslu. Af heildarútgjöldum var
hlutur neytenda það ár aðeins
70%, en 1939 var hann 75% og
1929 76%.
Verzlun og iðnaður notuðu um
15,4% af heildarútgjöldum til ný-
byggingar, en það er því sem næst
það sama og 1939 og nokkru
meira en 1929.
Þriðji stærsti pósturinn er önn-
ur útgjöld, en þar ber mest á her-
kostnaði ríkisins og gjöfum til út-
landa, 14,7% af þjóðargjöldunum,
sem er nokkru meira en 1939. —
1929 fóru aðeins 9% til þessara
hluta. M. ö. o. þeir peningar, sem
almenningur hefur notað til sinna
þarfa hafa farið jafnt minnkandi
síðan 1929, en á móti kemur að
útgjöld ríkisins hafa næstum fjór-
faldast.
Þar sem nýbyggingar og ný-
sköpun hafa ekki vaxið svo neinu
nemi, þýðir það, að kreppan kem-
ur þegar útgjöld ríkisins minnka
verulega og hjálpin til erlendra
ríkja hverfur. Vissulega væri til
leið til þess að koma í veg fyrir að
þetta skapaðist innan skamms, ef
iðnaðurinn færi út á þá braut að
framleiða fyrst og fremst til al-
mennra nota. En til þess að þessi
framleiðsla seldist, yrði að hækka
launin og lækka verðið.
En þess verður ekki vart, að hjá
þeim, sem stjóma iðnaðinum, sé til
staðar neinn áhugi fyrir því, að;
gera áætlun, sem hefði það mark-
mið að hefta það hrun, sem óhjá-
(Framhald á 4. síðu).
Orð í tíma töluð
/ TÍMARITIXV SYRPV. sew út
k<'iii fyrir skömmu, er grein eftir rit-
stjórann,. Jóhöhnu Knudsen, er heitir
Háskalegur misskilningur". Er jiar á
hreinskiHnn hátt fjallað um mál, sem
litið hefir xierið revtt frá þeirri hlið
áður. Ilöfúndur reeðir uni þann mis-
skilning, sem mjög er rikjandi með
islenzku þjóðintii, að skoða hina svo-
kölluðu „Vestur-fslendinga“ sem ís-
lendinga,■ er dvelji meðal fraihandi
þjóðar, og rekur þann þátt, sem ýmsir
þessara manna i þjónustu Bandarikja-
stjórnar áltu i þvi á hernámsárunum.
að seetta þjóðina x>ið dx>öl hersins lier'
og greiða götu hinum amerisku áhrif-
um. Biður h.ún þá þess jengstra orða
að kotna ekki aftur i sömu erinda-
gjörðum.
ÞETTA ERV ÁREJÐAXVEGA ort
i tima töluð. Að sjálfsögðu er okkm
fslendingmn skylt að virða \ msa m jöc
mcrta menn af islenzkum a-ttum i Am
eriku,- sx’o ög alla þá xnhsemd oq
tryggð, sem rnargir þeirra hafa sýni
fslandi og öllu sem islenzkt er. Sömu-
leiðis er okkur Ijúft og skylt aó x>eiia
eftirtekt þvi, sem þar er ort og ritað r
islenzka tungu og rétta þeim hjá]par
hönd, sem þar xnlja viðhalda islenzk
um menningararfi. En xnð meg'im
ekki láta okkur sjást yfir. þá staðréynd.
að þessir menn eru útlendingar. Menn
sem ferddir eru i öðru landi, þótt af is-
lenzkum foreldrum sé, og hafa hlotið
þar allt sitt uppeldi og menntun, háð
þar sina lifsbáráttu, unnið þar sina
sigra og beðið sina ósigra, eru ekki ís
lendingar, hxiersu hlýtt seni þeim knnn
að xiera til fslands. Þeir hafa engin
skilyrði til að hugsa sem íslendingar
né skilja islenzk mál til hlitar.
ÞETTA ER EKKI SAGT hinum
svokölluðu „Vestur-íslendingum" til
lasts. Það er engum til lasts, þótt sagt
se um þá. að þeir séu sxnir þeirrar
þjóðar, sem hefur fýstrað þá, veitt
þehn uppeldi, menntun og tcckifceri tif
lifsbjargar. Það er heilbrigt og heiðar
legl, að þeir telji sig þegna sinnar
fósturjarðar. En það er aftur á móti
óheilbrígt og fyrir utan takmörk heið-
arleika og velseemis,. þegar liandarikja-
þegnar af islenzkum a-ttum xánna fyrir
Bandarikin hér á landi og nota sé.r si/t
fslenzka œtterni sem nokkuis konar
þjófalykil að velxnld og samúð is-
tenzkii þjóðarinhar.
ÞAÐ MÁ GERA RÁÐ fyrir þvi, að
á komandi timum muni Bandarikja-
stjórn nota sér það eins og.á striðsár-.
unum, að hafa hér i sinni þjpnustu-
menn af islenzkum attxtfn, og x*erður
það þá hlutverk þeirran að grpiða götu'
ameriskum áhrifum og sœtta þjóðina
við amerisk yfirráð. Mönntim, sem
þánnig láta nota sig, beé vissulega ekki
að sýna meiri vinsemd en öðrum
Bahdarikjamönnum, heldur jaftwel
fyrirlitningu og andúð. Þvi skal ekki.
neitað, að meðal „Vestur-fslendinga"
sev menn, sem fyllilega gera sér grein
fyrir aðstöðu íslands og þeirri' heettu.
sem þjóð okkar er búin af ameriskum
áhrifum og yfirráðum. Jrið vitum að
þeir eru til. En hvorttveggja er, að
ekki rnun eftir þeim sótzt i þjónustu
Bandarikjast jórnar hé.r, né heldur
munu þeir óðfúsir i þá þjónustu undir
þessum kringumstcrðum.
fslendingum ber þxn að gjalda var-
hug xrið þessutn blessuðuin „Vestur-ís-’
lendingum". og það vœri skaðlaust,
þótt mitina x'ceri dekrað xnð þá hér
eftir en hingað til. Þeir á meðal þeirra,
sem i raun og veru vilja fslandi vel
og skilja aðstöðu þess, mutiu einnig
skilja og meta þá framkomu, en þeir,
sem ekki skilja hana, eiga engar kröfur
ti! vinsemdar né xnrðingar íslendinga.