Verkamaðurinn - 17.08.1956, Blaðsíða 4

4
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 17. ágúst 1956
Leildistarlieimsókiiir
Viðskiptasamningur við Tékka
Aukin viðskipti
Á nokkrum undanförnum ár-
um hefur sú gleðilega nýlunda
færzt í vöxt, að leikflokkar, ým-
ist frá Þjóðleikhúsinu, Leiikfélagi
Reykjavíkur, eða sérsamtökum
nokkurra leikara, hafa tekið sig
upp og heimsótt ýmsa staði, fleiri
eða færri, úti um landsbyggðina.
Þessar heimsóknir hafa orðið svo
vinsælar, að fáu er hægt við að
jafna, enda hafa leikflokkar
þessir sýnt nokkur frábær leik-
rit, þótt ýmislegt léttvægara hafi
á stundum flotið með.
Nú í ár höfum við Akureyring-
ar fengið tvær slíkar heimsóknir,
aðra í vor, á vegum Leikfélags
Reykjavíkur, með leikritið
„Systir María“, hina nú nýskeð, á
vegum Sumarleikhússins, ný-
stofnaðra leikarasamtaka, með
gamanleikinn „Meðan sólin
skín“, sem sýndur hefur verið
undanfarna sumarmánuði í
Reykjavík við fádæma aðsókn og
hrifningu. Svo einkennilega vill
til, að leikstjóri beggja leikrit-
anna er hinn sami (Gísli Hall-
dórsson) og leikendurnir að
mestu hinir sömu í þeím bóðum,
nema hvað nokkrir fleiri léku í
„Systir Maríu“.
Fyrra leikritið, „Systir María“,
er eftir unga Lundúna-stúlku,
Gharlotte Hastings að nafni, og
er þetta jómfrúverk hennar. í
leikskránni er nokkur lesning
um aðskiljanlega kosti leikrits-
ins, og þá hrifningu er það hafi
vakið í heimalandi ungfrúarinn-
ar, og dreg eg það eklki í efa.
Hún hefur augsýnilega verið
duglegur sakamálasögulesari —
og hver ökkar segir sig frían af
því? Enginn, ekki einu sinni ráð-
herrar eða biskupar — og einn
góðan veðurdag hefur hún sagt
við sjálfa sig: „Nú skapa eg glæ-
nýja tegund leynilögreglu-
manns.“ En það var bara ekki
eins auðvelt og maður skyldi
ætla. Þvílík ógrynni af mismun-
andi manngerðum hafði þegar
verið gert að Skyrlákum Hólm-
esum í sakamálabókmenntunum,
jafnvel lamaðar leynilöggur (í
hjólastólum) og blindar leyni-
löggirr (með hunda), að fátt
sýndist um feita drætti. En Char
lotta litla spjaraði sig. Hún fann
upp glænýja tegund, eins og hún
ætlaði sér: Nunnu-leynilöggu.
Og þá var allt gott; sagan,
„plottið", var aukaatriði, sem
kom af sálfu sér. En allar sögur,
smáar sem stórar, þurfa að hafa
vissa spennu, og hápunkturinn
verður að koma iá réttum stað.
Og þar bregst Charlottu boga-
listin. Hápunkturinn kemur allt-
of fljótt, hún missir allt í bux-
urnar snemma í leikritinu, og
eftir það hefur maður takmark-
aðan áhuga á því sem gerist á
leiksviðinu. Eg átti alltaf von á
að Nunnulöggan mundi bresta á
og syngja „Ave Maria" eða „Die
junge Nonne", en svo var ekki
og það kalla eg vel af sér vikið.
Höfundurinn hlýtur að vera
hreinræktaður Englendingur. Ef
hún ætti, þó ekki væri meira en
ameríska langömmu, hefði hún
ekki staðið þá freistingu af sér.
Ein furðuleg persóna er í leikrit-
inu, Willy nokkur Pentridge
(Gísli Halldórsson), fáviti af ætt
Lenna í „Músum og mönnum“.
Hann virðist eiga svo lítið erindi
og vera svo laust tengdur leikn-
um, að ekki þurfi einu sinni
skæri nærkonu, 'hvað þá hníf
Guðmundar Karls eða Snorra, til
að Skera hann alveg á burt. En
íyrir byggingu leiksins er hann
álíka afdrifaríkur og misþungir
votabandsbaggar í heylest. En
þetta er allt í lagi. Charlotta litla
á áreiðanlega eftir að gefa okkur
fleiri leikrit, eða þá sögur, með
Nunnu-leynilöggunni sinni, og
þá hefur hún lært tæknina betur.
Seinna leikritið, „Meðan sólin
Skín“, eftir Terrenee Rattigan,
ungan brezkan rithöfund, sem
þegar hefur samið nokkur ágæt
leikrit, tvö þeirra flutt hér í Rík-
isútvarpinu (Winslowmálið og
Browningþýðingin) og eitt af
Þjóðleikhúsinu (Djúpið blátt).
„Meðan sólin skín“ á þó ekkert
sameiginlegt við þessi verk. Það
er hreinskilið og feimulaust
slúður frá upphafi til enda,
„samið" einvörðungu í þeim tvö-
falda tilgangi, að græða peninga
og hressa upp á sjálfstraust Eng-
lendinga mitt í ógnum síðustu
styrjaldar. Mig minnir að í leik-
skránni standi, að leikritið sé
samið í „hefðbundnum raunsæis-
stíl“. „Hefðbundnum" er gott, en
eg er ekki alveg eins viss um
raunsæið. Allt er „hefðbundið",
þúsund sinnum áður séð eða les-
ið, hvergi örlar á nýstárlegu
blæbrigði. „Hefðbundnir“ lorðar
ig lafðir, „hefðbundinn“ „butler“,
„hefðbundnir“ whiskýsjússar,
„hefðbundið“ einvígi Frakka,
Ameríkumanns og Englendings
um ástir konu, og „hefðbundinn"
sigur Englendingsins „against
heavy odds“. En verst af öllu er,
að mest af þessu missir alveg
marks hér hjá okkur, þótt það
sé gott tóbak fyrir brezka til-
heyrendur. Aðalgrínið í brezkum
leikjum af þessari „hefðbundnu“
gerð, er að láta sem flesta leik-
endur tala bjagað, Kanann Am-
eríubjagað, Frakkann frönsku-
bjagað, „butlerinn" hátíðleika-
bjagað, gleðipíuna menntunar-
leysis-bjagað o. s. frv. Alls þessa
förum við sem sagt á mis, því það
er ógerningur að halda því í
þýðingunni. Ofan á þetta bætist
svo það, að þótt furðulegt sé,
hefur okkur ekki ennþá lærzt að
bera viðhlítandi lotningu fyrir
einkennisbúningum, og allra sízt
fyrir búningum óbreyttra sjó-
liða. Það finnst okkur einhver
allra óhrjálegasta múndering
sem til er, og eg hef grun um að
hjörtu flestra Akureyrarkvenna
vorra, sem sáu leikinn, hafi sleg-
ið með hinum spengilega Kana
eða hinum „hvítglóandi“ Frakka,
en ekki með sjóliða-lorðinum, þó
ljótt sé til að vita.
En hættum þessu karlanöldri.
Því það sem efnið skorti á af
þungvægi, unnu leikendurnir og
leikstjórinn margfaldlega upp
með frammistöðu sinni, hún var
undantekningarlaust prýðileg, og
gildir það jafnt um báða leikina.
Leikstjórinn, Gísli Halldórsson,
er bersýnilega bæði gáfaður og
listfengur maður (sem er kann-
ski ekki mjög algeng „kombina-
tion“ meðal leikara), en æth
honum hætti ekki svolítið til að
„yfirmöblera“ leik sinn? Jón
Sigurbjörnsson hefur verið
átrúnaðargoð okkar um langt
skeið í því sem Kanar kalla „he-
men tyes“. Eg er ekki alveg
frá því að hann sé að staðna í
ákveðnum kækjum máls og
hreyfinga, sem gætu orðið hon-
um hættulegir: Hann gæti týnt
sjálfum sér. Nýliði einn (Guð-
mundur Pálsson) vakti á sér
mikla eftirtekt í hlutverki
„butlersins". Það var ágætur
leikur. Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir er tvímælalaust orðin ein
af albeztu skapgerðarleikkonum
sem við höfum eignazt. Eg held
það sé ekki ofmælt, að enginn
leikari okkar hafi gengið starfi
sínu eins fullkomlega á hönd, af
öllum kröftum lífs og sálar, og
hún. Og árangurinn er líka
glæsilegur. Helga Bachmann
„sló okkur alveg við“, bæði með
dæilegheitum sínum og gneistr-
andi litarafti, og ágætum, ný-
stárlegum leik. — Sem sagt, allir
leikendurnir stóðu sig með ágæt-
um, þótt eg sökum plássleysis
nefni ekki fleiri.
Þýðendur leikritanna eru báð-
ir í röðum beztu manna okkar í
þeirri grein. Ásgeir Hjartarson
þýddi „Systur Maiíu“, en Skúli
Bjarkan „Meðan sólin skín“. Eg
held þeir hafi báðir tekið starfið
of alvarlega, þó hart aðgöngu sé
að tilfæra það sem aðfinnslu. —
Rétt sem dæmi skal eg nefna
þegar Skúli af mikilli samvizku-
semi þýðir „pony“ og „monkey“
með „hross“ og „apaköttur". Það
borgar ekki fyrirliöfn. Það heitir
bara á (vondri) íslenzku „25-
karl“ og „500-karl“. Annað skilzt
ekki. Og eftirfarandi orðaleik
verður bara að breyta fríhendis,
eða sleppa. Þá er það mikill
plagsiður enskur, að vera með
sífelldar tilvitnanir í sígildar
bókmenntir eða frægar persón-
ur. En þótt „Bláa bókin“ (sem
ekki mátti auglýsa) gerði mikla
lukku á sínum tíma, er eg hrædd
ur um að fáir tilheyrendur hér
kannist við þá Babýlons dóttur,
Lady Chatterley. Slíkt fellur
dautt til jarðar.
Kæru sunnanleikarar! Þótt þið
að þessu sinni kæmuð ekki með
mikið „leikhús", erum við ykkur
þakklát fyrir heimsóknina. Væri
það til of mikils mælzt, að þið
kæmuð næst með eitthvað svo-
lítið þungvægara, eitthvað sem
gefur ykkur sjálfum betra tæki-
færi til frábærra leikafreka og
okkur efni í endingarbetri list-
nautn? En fari svo að slíks sé
ekki kostur, þá fyrir alla muni,
komið þið með nýja útgáfu af
Nunnu-leynilöggu eða nýjan
Sjóliða-lorð! Þið skuluð vera
hjartanlega velkomin, og við
skulurn fylla húsið hjá ykkur
kvöld eftir kvöld.
Stefán Bjarman.
Helgi Pálsson, kaupm. og bæj-
arfulltrúi, varð sextugur síðastl.
þriðjudag. Hann hefur mikið
starfað að opinberum málum og
mörgu góðu máli veitt stuðning.
Síðastliðinn þriðjudag var und-
irritað nýtt viðskiptasamkomulag
við Tékkóslóvakíu og er þar gert
ráð fyrir nokkuð auknum við-
skiptum miðað við samninga s.l.
árs.
Samkomulagið undirritaði fyrir
íslands hönd Emil Jónsson utan-
ríkisráðherra og fyrir hönd
Tékkóslóvakíu Frantisek Schlégl,
formaður tékknesku sendinefnd-
arinnar.
Samkomulag þetta er gert í
samræmi við ákvæði viðskipta-
samningsins milli íslands og
Tékkóslóvakíu, er undirritaður
var í Rvík hinn 31. ágúst 1954
og gildir til 31. ágúst 1957.
Samkomulagið gerir ráð fyrir,
að íslendingar selji til Tékkó-
slóvakíu á tímabilinu aðallega
freðfisk, síld, fiskimjöl og lýsi. Á
móti er gert ráð fyrir kaupum á
ýmsum vörutegundum frá Tékkó
slóvakíu, svo sem járn- og stál-
„Taiaiuli tölur“ i
Ef gerður er samanburður á at-
kvæðamagni flokkanna hér í bæn-
um nú og í síðustu alþingiskosn-
ingum og fylgi Alþýðubandalags-
ms nú miðað við fylgi Sósíalista-
flokksins þá, hefur atkvæðamagn-
ið breytzt sem hér segir:
Alþýðubandalagið hefur unnið
31,6%.
Alþýðufl. og Framsókn hafa
unnið 13,2%.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur unn
ið 11,5%.
Þjóðvarnarflokkurinn hefur tap-
að 49%.
Ef miðað er við hlutfallstölur
verður útkoman þessi:
Alþýðubandalagið hefur unnið
3,4% gildra atkvæða.
Alþýðufl. og Framsókn hafa
unnið 0,7% gildra atkvæða.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur tap-
að 0,1% gildra atkvæða.
Þjóðvarnarflokkurinn hefur tap-
að 4,0% gildra atkvæða.
Augsýnilegt er af þessum tölum
að Alþýðubandalagið er eini flokk
urinn sem unnið hefur umtals-
verðan sigur í kosningunum hér,
en hinir sem næst staðið í stað eða
tapað.
Fyrir kosningar töluðu margir
um „talandi tölur“. Sumir þeirra
vilja nú helzt forðast að gera
raunhæfan samanburð á atkvæða-
tölum og atkvæðamagni, en skýla
fylgistapi eða stöðnun bak við inn-
antóm slagorð.
vörum, vefnaðarvöru, leður- og
gúmimískófatnaði, asbesti, bif-
reiðum, vélurn, gleri og gler-
vörum. Er áætlað að viðskipti
samkvæmt samkomulagi þessu
verði heldur meiri en þau voru
samkvæmt síðasta samkomulagi
sem undirritað var í Prag 24.
september 1955.
- Ný ríkisstjórn
(Framhald af 1. síðu).
stækkun íslenzku landhelginnai'
og telur, að stækkun friðunar-
svæðisins í kringum landið sé nú
brýn nauðsyn vegna atvinnuör-
yggis landsmanna og mun því
beita sér fyrir framgangi þess
máls.
Ríkisstjórnin mun í utanríkis-
inálum fylgja fram ályktun Al-
þingis 28. marz s.l. „um stefnu
íslands í utanríkismálum og
meðferð varnarsamningsins við
Bandaríkin.“
Ríkisstjórnin mun vinna að því
að lokið verði á starfstíma stjórn
arinnar endurskoðun stjómar-
skrár lýðveldisins og kosninga-
laga og munu stjórnarflokkarnir
vinna að samkomulagi sín á milli
um lausn þessara mála.
Það er samkomulag stjórnar-
flokkanna, svo sem að undan-
förnu hefur tíðkazt, að forsætis-
ráðherra geri ekki tillögu lun
þingrof, nema með samþykki
allra stjórnarflokkanna eða ráð-
herra þeirra.“
- Spánarstríðið
(Framhald af 2. síðu).
ishernum. Sjaldan hefur barátta
nokkurs hers hlotið jafn mikla
samúð og aðdáun ,en sem vænta
mátti gengu vígvélar fasistanna
með sigur af hólmi, og enn í dag
býr spænska þjóðin við fasistiska
kúgunarstjórn, arf frá Adolf
Hitler.
En alþýða Spánar verður ekki
kúguð að eilífu, og þrátt fyrir
erfiðar aðstæður hefur hún ekki
gefist upp í baráttu sinni fyrir
frelsi og lýðræði. Öðru hvoru
fréttist að óánægjan brýzt út á
vinnustöðvum og meðal stúdenta,
en uppþotin eru barin niður af
harðri hendi Francoeinveldisins.
Sú stund mun þó koma, og vænt-
anlega fyrr en síðar, að hin
spænska alþýða fái endurvakið
það lýðveldi, sem drekkt var í
blóði á árunurn 1936 til 1939.
NYKOMIÐ:
Kven-strigaskór
með fylltum hæl.
Gráir, bláir, gulir, rauðir og grænir.
Skódeild