Verkamaðurinn - 26.10.1956, Blaðsíða 3

Föstudaginn 26. október 1956
S
VERKAMAÐURINN
TOGARAKAUPIN
Greinargerð atvinnutækjanefndar
í málefnasamningi, sem birtur
var með yfirlýsingu um stjórnar-
myndun 24. júlí sl., er gert ráð
fyrir, að ríkisstjórnin „leiti samn
inga um smíði á 15 togurum og
lánsfé til þess“. Ennfremur, að
skipunum verði „ráðstafað og
þau rekin af hinu opinbera og á
annan hátt með sérstöku tilliti til
þess að stuðla að jafnvægi í
byggð landsins“.
í samræmi við málefnasamn-
inginn og í samráði við ríkis-
stjórnina hefur atvinnutækja-
nefnd samið þetta frumvarp um
heimild fyrir ríkisstjórnina til
togarakaupa, lántöku og sér-
stakra ráðstafana í útgerðarmál-
um til þess að stuðla að jafnvægi
í byggð landsins.
Hér á landi eru nú gerðir út 43
togarar, 32 byggðir rétt eftir
styrjöldina (byggingarár samkv.
samkv. skipaskrá 1947—1949), 9
byggðir um 1950 (byggingarár
samkv. skipaskrá 1950—1952) og
2 gamlir. Þessir 43 togarar skipt-
ast milli útgerðarstaða sem hér
segir:
Reykjavík 17
Hafnarfjörður 6
Akranes 2
Patreksfjörður 2
Flateyri (gamlir) 2
ísafjörður 2
Siglufjörður 2
Ólafsfjörður 1
Akureyri 5
Seyðisfjörður 1
Neskaupstaður 1
Austfirðir, sunnanv. 2
Ólafsfjarðartogarinn er félags-
eign þriggja kaupstaða norðan-
lands: Húsavíkur, Ólafsfjarðar og
Sauðárkróks, og leggur afla sinn
á land til skiptis á þessum stöð-
um. Togararnir tveir á sunnan-
verðum Austfjörðum eru félags-
eign Búðakauptúns, Eskifjarðar
og Reyðarfjarðar, og er aflanum
skipt milli þeirra staða. Auk
þessara 43 togara er einn gamall,
kolakynntur togari á skipaskrá í
Hafnarfirði. Af þeim 43 togurum,
sem gerðir eru út ,eru fimm með
dieselvélum og 38 með olíu-
kynntar gufuvélar. Stærð skip-
anna er yfirleitt ra. 650—730
brúttótonn. Einn Akureyrartog-
arinn, Jörundur, er þó minni, ca.
490 brúttótonn, en gömlu togar-
arnir tveir, sem út eru gerðir,
eru innan við 400 brúttótonn
(364, 394). Tveir dieseltogarar
eru í smíðum erlendis. Annar
þeirra, ca. 800 tonn br., verður
gerður út frá Neskaupstað og
hinn, ca. 900 tonn br., frá
Reykjavík.
Ýmsar ástæður eru til þess, að
nauðsyn þykir til bera, að aflað
verði nýrra togara til landsins.
Þörf er á að auka útflutnings-
framleiðslu landsmanna og þar
með árlegar tekjur í erlendum
gjaldeyri, jafnframt því sem auka
þarf atvinnu við framleiðslu á
komandi árum. Ekki verður hjá
því komizt að endurnýja togara-
flotann smám saman, og þegar
litið er á aldur þeirra skipa, sem
landsmenn eiga nú, er tímabært,
að sú endumýjun sé hafin. Síðast
en ekki sízt er á það að líta, að í
sumum landshlutum eru tak-
markaðir möguleikar til bátaút-
gerðar, sums staðar vegna minnk
andi afla í seinni tíð á miðum, er
fyrrum voru fengsæl. Eru til þess
ýmsar ástæður, sem ekki verða
raktar hér. Hér á hlut að máli
fjöldi útgerðarstaða á Vestfjörð-
um, Norðurlandi og Austfjörðum.
Hins vegar hefur þar víða verið
komið upp dýrum mannvirkjum
til hagnýtingar afla nú undanfar-
ið eða þau aukin, sem fyrir voru,
en víða skortir þá afla til vinnsl-
a. m. k. hluta úr árinu, en rekst-
ursaðstaða mannvirkja með mikl
um stofnkostnaði reynist erfið,.
þegar mikið skortir á, að þau séu
fullnotuð. Jafnframt verður þá á
slíkum stöðum svonefnt árstíða-
bundið atvinntdeysi, en þeir, sem
tök hafa á, leita atvinnu til fjar-
uægra landshluta. Er það margra
manna álit, að úr þessu verði
helzt bætt með því að stofna til
togaraútgerðar eða auka hana í
þeim landshlutum og á þeim stöð
um, sem hér eiga hlut að máli,
eftir því sem hafnarskilyrði og
aðrir staðhættir leyfa."
En þegar á það er litið, að
rekstur togaraútgerðarinnar hef-
ur gengið mjög erfiðlega nú síð-
ustu árin, er þess tæpast að
vænta, að nein veruleg aukning
toagraflotans eigi sér stað í bráð,
nema ríkisvaldið eigi þar veru-
legan hlut að máli og beiti sér
fyrir útvegun skipanna. Þetta
virðist nú viðurkennt af mörgum,
og m. a. hafa á Alþingi undanfar-
in ár verið borin fram nokkur
frumvörp frá þingmönnum í öll-
um flokkum, þar sem gert er ráð
fyrir aukningu togaraflotans að
tilhlutun hins opinbera á einn
eða annan hátt.
Á undanförnum árum hafa
verið keyptir frá útlöndum eða
byggðir innanlands allmargir
stórir fiskibátar. Nokkrir þess-
ara báta eru skráðir í fyrrnefnd-
um landshlutum. Hafa þeir nær
allir, a. m. k. norðanlands og
austan, á vetrarvertíðum leitað
til róðra á fiskimiðin suðvestan-
lands, en lítinn afla lagt á land til
vinnslu heima fyrir, nema þá
helzt síld til söltunar að sumrinu.
Mjög fáir þeirra eru reknir yfir
vor- og sumarmánuðina. Árleg-
ur úthaldstími þeirra er því að
jafnaði 6—7 mánuðir. Bátakaup
þessi hafa því ekki notazt svo vel
sem ætlazt var til til þess að auka
verulega atvinnu og framleiðslu
heima fyrir.
Með togarakaupunum fyrri og
síðari eftir styrjöldina og til-
færslu síðustu árin hefur rúm-
lega þriðji hluti hinna nýju skipa,
eða nú 16 skip talsins, verið
staðsettur og gerður út frá Vest-
fjörðum, Norðurlandi og Aust-
fjörðum. Er óhætt að segja, að
sú'ráðstöfun hafi bjargað nokkr-
um stöðum frá fjárhagslegu
hruni, en aðrir hafa notið útgerð-
ar þessara skipa verulega, með
því að þeir hafa fengið togaraafla
til vinnslu, einkum nú síðustu
árin. Aðalútgerðar- og löndunar-
staðir skipanna eru tilgreindir
hér að framan. En auk þeirra má
nefna Bolungarvík, Hnífsdal og
Súðavík, sem fengið hafa togara-
fisk frá ísafirði, og Dalvík, sem
fengið hefur togarafisk frá Akur-
eyri.
Um almenna þýðingu togara-
útgerðar fyrir fiskframleiðslu
landsmanna og fiskiðnað tala töl-
ur sínu máli. Togaramir, rúml.
40 talsins, skiluðu á land árið
1955 nær helmingi ársafla lands-
manna, þegar síldarafli er undan-

Kjörbókaflokkur Máls og menningar 1956
ásamt heildarútgáfu af Ijóðum Cuðmundar Böðvarssonar.*
Sjór og menn
eftir Jónas Árnason, — en hann er eftir fyrstu bók sína,
FÓLK, orðinn einn vinsælasti rithöfundur þjóðarinnar.
Sextán sögur
eftir Halldór Stefánsson. — Úrval gert af Ólafi Jóh. Sig-
urðssyni með ritgerð um skáldið. — Handhæg bók til
að kynnast því, hve fjölhæfur snillingur Halldór Stef-
ánsson er í smásagnagerð sinni.
Fyrstu skáldrit tveggja ungra höfunda:
Þytur um nótt
eftir Jón Dan. — Þar á meðal þrjár verðlaunasögur frá
Helgafelli og samvinnunni.
Stofnunin
sögur eftir Geir Kristjánsson.
Kvæðasafn
eftir Guðmund Böðvarsson. — Fyrsta heildarútgáfan af
ljóðum skáldsins, en flestar bækur hans eru löngu ófáan-
legar.
^KHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKHKKHKí
Bækurnar fást í öllum bókaverzlunum.
íslenzka skattlandið
nýtt rit eftir Björn Þorsteinsson, úr þjóðarsögu íslend-
inga 1262—1400, framhald af íslenzka þjóðveldinu, sem
hlaut mikið lof.
Líf í listum
sjálfsævisaga hins óviðjafnanlega leikstjóra, Stanisslavkís,
„sannkölluð biblía leikara“, segir Ásgeir Hjartarson í
formála. Bók handa öllum sem vilja skilja hvað leiklist-
arstarf og leiklist er.
Leikrit eftir Shakespeare
í þýðingu Helga Hálfdánarsonar. — Fyrsta bindi nýrr-
ar útgáfu á hinum ódauðlegu leikritum Shakespeares.
Leikritin í þessu bindi eru Draumur á Jónsmessunótt,
Rómeó og Júlía og Sem yður þóknast.
Náttúrlegir hlutir
Bók um nútíma tækni eftir þýzkan háskólakennara í
eðlisfræði, með fjölmörgum skemmtilegum teikningum.
Gefur svör við margskonar spurningum úr daglegu lífi.
BÓKMENNTAFÉLAGIÐ MÁL OG MENNING

Umboð á Akureyri: ELÍSABET EIRÍKSDÓTTIR, Þingvallastræti 14.