Verkamaðurinn - 16.11.1956, Blaðsíða 3

Föstudaginn 16. nóv. 1956
VERKAMAÐURINN
S
Ralslraumur notaður viS liskveiðar
Er síldarnótin senn úrelt veiðarfæri?
R. F. D. GÚMBATAR
eru þekktustu gúmbjörgunarbátar heimsins.
Verðið er hagstætt, afgreiðslutíminn stuttur. Bátarnir
eru viðurkenndir af skipaskoðun ríkisins. Leitið upp-
lýsinga.
Einkaumboð á Norður- og Austurlandi.
VEIÐARFÆRAVERZLUNIN GRÁNA hi.
Akureyri — Skipagötu 7 — Sími 2393.
TILKYNNING
Þann 31. október 1956 framkvæmdi notarius publicus
í Akureyrarkaupstað útdrátt á skuldabréfum láns Al-
þýðuhúss Akureyrar.
Þessi númer komu upp í 50 þús. kr. láni:
2 - 3 - 5 - 12 - 13 - 18 - 20 - 23 - 25 - 30 -
49 - 59 - 60 - 75 - 77 - 81 - 86 - 95 - 96
- 97.
Af 100 þús. kr. láni komu þessi númer upp:
Litra A: 24 _ 26 - 3 - 44 - 51 - 58.
Litra B: 63 - 94 - 99 - 101 - 106 - 117 - 126 -
139 - 148 - 179 - 184 - 187 - 191 - 193
, - 195 - 209 - 243 - 244 - 247 - 248.
Litra C: 262 - 282 - 265 - 346 - 347 - 351 - 357
- 363 - 370 - 391 - 392 - 393 - 394 -
397 - 402 - 404 - 414 - 428 - 441 - 443
- 462 - 476 - 487 - 494 - 505 - 522 -
525 - 516 - 518 - 551.
Ú tdregin skuldabréf og vextir af bréfum verða greidd
eftir 1. janúar 1957 hjá gjaldkera Alþýðuhússins, Stefáni
K. Snæbjörnssyni.
STJÓRN ALÞÝUUHÚSSINS.
KAPUR
°g
HATTAR
Fjölbreytt úrval.
Ný sending!
M4RKAÐURINN
Akureyri. — Sími 1261.
Það er langt síðan menn fóru
fyrst að hugleiða það, hvort ekki
mætti hafa not af rafstraumi við
fiskveiðar, til þess að auka aflann
en spara jafnframt veiðarfæra-
kostnaðinn.
Ýmsar tilraunir hafa verið gerð-
ar í þessa átt, og hafa þær sýnt, að '
þessi hugmynd væri síður en svo
út í bláinn.
Nú er svo komið, að farið er að
hagnýta þessar aðferðir við fisk-
veiðar í allstórum stíl, og eru það
vísindamenn frá Austur-Þýzkalandi
sem hafa haft forustu um þær til-
raunir. Hafa þeir sannað, svo að
ekki verður um villzt, að með því
að notfæra sér aðferðir þeirra og
setja fiskinn í eins konar rafmagns-
stól, verður aflinn mun meiri og
öruggari en með nokkurri annarri
aðferð, sem hingað til hefur verið
beitt við fiskveiðar.
Tuttugu skip.
Nú þegar er svo komið, að tutt-
ugu skip frá Austur-Þýzkalandi
stunda fiskveiðar með þessum nýju
aðferðum, eru það bæði togarar og
smærri mótorskip. Reynslan af út-
gerð þeirra hefur verið mjög góð
og mun þessi floti því stóraukast á
næstunni. Fyrirtækið AEG í Austur-
Berlín framleiðir rafmagnsútbúnað-
inn, og munu líkur til, að það taki
að framleiða með útflutning til
annarra landa einnig fyrir augum,
áður en langt líður, en enn þá hef-
ur þó aðeins verið framleitt fyrir
heimamarkað, ef frá er talinn raf-
útbúnaður til túnfiskveiða, sem út
hefur verið fluttur til Svíþjóðar, og
hefur aflamagn sænskra fiskimanna
við þær veiðar margfaldazt síðan.
Túnfiskveiðar.
Túnfiskurinn er harðgerður og
berst fyrir lífi sínu af mikilli hörku.
Oftar en hitt heppnast honum að
sleppa, eftir að hann hefur bitið á
öngulinn, en þegar rafmagninu er
beitt gegn honum, verður útkoman
önnur. Er aðferðin í stórum drátt-
um á þá leið, að rafstraumur er
leiddur eftir færinu niður í öngul-
inn. Er það sérstakt afbrigði af rak-
straum, sem rofnar allt að 100 sinn-
um á sekúndu. Um leið og fiskur-
inn tekur, fær hann rafhögg, sem
deyfir hann í ca. 40 sek. Með því
að halda áfram straumsendingum
er hægt að deyfa hann þannig æ
ofan í æ, þar til hann er dreginn
um borð, en þá er hann skotinn.
Það verður samt að gerast án tafar,
því að jafnskjótt og deyfingunni
sleppir, er fiskurinn jafn lifandi og
kraftmikill og áður og berst um
ógurlega. En vinningurinn við að
nota rafstrauminn er sá, að eftir
að fiskurinn einu sinni hefur tekið,
rífur hann sig ekki af önglinum, og
einn maður getur hæglega dregið
hann upp á yfirborðið. Þessi útbún-
aður er einnig oft þannig gerður,
að hægt er að draga þrjá fiska sam-
tímis.
Togveiðar.
En þessa nýju aðferð er einnig
hægt að hagnýta við veiðar í botn-
vörpu eða flotvörpu, þannig að ár-
angurinn verði mun betri en ella.
Þá eru togvirarnir rafmagnaðir og
látnir senda frá sér straumhvata,
sem lama þá fiska, sem eru í því
svæði, sem liggur milli víranna, og
lenda þeir þá óhjákvæmilega i vörp-
unni. Með mismunandi straum-
styrkleika er hægt að ákveða fyrir-
fram, hvaða fisktegund veiðist, og
ekki einungis hvaða tegund, heldur
er einnig hægt að ákveða, hvaða
stærð af fiskinum veidd er, en þær
fisktegundir eða stærðir, sem menn
ekki kæra sig um, synda burtu án
þess að rafstraumurinn hafi nokkur
áhrif á þær.
Fiskitorfur umkringdar.
En sagan er ekki hér með á enda.
Tilraunir hafa einnig leitt í ljós, að
hægt er að slá hring um fiskitorfur
með rafstraum einum, en án þess að
nota nokkur net eða nætur, eins og
hér er gert við síldveiðar o. fl. —
Straumurinn, sem þá er notaður,
lamar ekki fiskana, en heldur torf-
unni saman, rétt eins og halda má
saman hóp hrossa eða annars bú-
penings innan rafmagnaðrar girð-
ingar. Með því að þrengja smám
saman að torfunni, má þjappa
henni svo saman, að fiskinum má
blátt áfram dæla upp í veiðiskipið.
A þennan hátt er hægt að ná sam-
an feikilega stórum fiskitorfum og
margfalt stærri en nokkurn tíma er
hægt að króa inni í síldarnót. Og
veiðarfæraslitið er ekkert. Það er
engin hætta á, að nótin rifni. Það
er aðeins veikur rafstraumur, sem
liggur milli tveggja skauta, sem þá
heldur torfunni saman.
Silungsveiðar.
Forstjóri við tilraunastofnun
austur-þýzka fiskimálaráðuneytisins
sýndi blaðamönnum þar í landi
ásamt nokkrum erlendum blaða-
mönnum nýlega ýmsar aðferðir við
fiskveiðar með aðstoð rafstraums.
Blaðamaður frá Land og Folk í
Kaupmannahöfn, sem þarna var,
skýrði m. a. frá því í blaði sínu,
að þeim hefði verið sýnt, hvernig
nota skyldi lítið rafmagnstæki, sem
einkum er ætlað til nota við veiðar
í ám og vötnum. Segir blaðamaður-
inn, að veiðiaðferðin hafi komið
svo undarlega fyrir sjónir, að vart
hafi verið hægt að ímynda sér annað
en að þeir væru komnir til Undra-
lands. í stuttu máli sagt fór veiðin
fram á þennan hátt:
— Uppfinningamaðurinn stakk
málmstöng niður í vatnið og kast-
aði koparplötu út í það í nokkurri
fjarlægð. Bæði málmstöngin og
koparplatan voru tengd rafþráðum.
Að andartaki liðnu höfðu allir þeir
fiskar, sem staddir voru innan 15
metra fjarlægðar frá stönginni, safn-
azt að henni, og samtímis lömuðust
þeir af rafstraumnum, svo að hægt
var að ausa þeim upp eða bara að
tína þá upp með höndunum. Við
tilraunina veiddi uppfinningamað-
urinn fulla fötu af urriða og ál á
tveim mínútum. Rafstraumurinn,
sem notaður var við tilraunina, var
fenginn frá rafgeymi úr bíl. Nega-
tívi póllinn var tengdur við kopar-
plötuna, en pósitívi póllinn við
„veiðistöngina".
Síldveiðar.
Danski blaðamaðurinn lýkur frá-
sögn sinni af tilrauninni við sil-
ungsveiðarnar á þessa leið:
„Ef raf-veiðarnar ná jafn undra-
verðum árangri á hafi úti, hugsaði
ég, er sá dagur ekki langt undan,
þegar mannkynið, sem frá ómuna-
tíð hefur þolað hungur, getur aflað
sér nægrar fæðu úr forðabúri hafs-
ins, þar sem rækta má og uppskera
... ef að...“
Daginn eftir hélt blaðamaðurinn
út á haf til síldveiða, og fer hér á
eftir útdráttur úr frásögn hans:
Sennilega hefur hinn austur-þýzki
uppfinningamaður lesið hugsanir
mínar, því að daginn eftir bauð
hann mér til síldveiða á Eystrasalti
með mótorskipinu „PC-5271“, sem
auk rafmagnsveiðarfæranna hafði
allan hugsanlegan tæknilegan út-
búnað og áhöld, svo sem fisksjá og
„rjómaþeytara-skrúfu" og hliðar-
ugga til að draga úr veltingi.
Fisksjáin er raímagnstæki, sem ég
fékk oft tækifæri til að athuga og
undrast. Gerð hennar byggist á
uppfinningu bergmálsdýptarmælis-
ins og asdic-tækisins, en þar sem
bergmálsdýptarmælirinn verkar að-
eins lóðrétt og asdic-tækið lárétt,
hefur fisksjáin báða þessa eigin-
leika og sýnir einnig með full-
komnu öryggi stærð og tegund fisk-
anna, en það hefur hina mestu þýð-
ingu fyrir rafveiðarnar, vegna þess
að mismunandi straumur er notað-
ur fyrir hinar ýmsu tegundir.
„Rjómaþeytara-skrúfan“ kemur
beint niður úr skipinu framanverðu
og kemur bæði í stað hinnar venju-
legu skrúfu til að knýja skipið á-
fram og einnig í stað stýris. Skrúf-
an er látin koma beint niður úr
skipinu til þess að vírar. og annar
útbúnaður flækist síður í henni, og
auk þess er af því það hagræði, að
mjög auðvelt er að stjórna skipinu,
hægt er að sigla því á hlið og snúa
rví á staðnum, sem kallað er.
Og uggarnir! Þeir sýndu gildi
sitt greinilega í ofsastormi á Eystra-
salti. Skipstjórinn þrýsti á hnapp,
og uggarnir gengu út úr skipssíð-
unum og flöttu út öldurnar. Borð-
búnaðurinn brotnaði ekki, stólarnir
hentust ekki hér og þar, skipið
losnaði við þrýstinginn frá brot-
sjóunum og síðast en ekki sízt: Sá
veltingur, sem annars hefði verið
óhjákvæmilegur, kom manni ekki
til að æla lifur og lungum!
Fiskiflotinn, sem þarna var sam-
an korninn, var hið 118 lesta móð-
urskip ,,PC-5271“, og sjö minni
bátar, er höfðu því hlutverki einu
að gegna að taka við veiðinni og
flytja hana til lands, en sjálfir
höfðu bátarnir alls engan veiðiút-
búnað.
Skipstjórinn var sigurviss, og við
urðum ekki fyrir vonbrigðum.
Þegar komið var á miðin, horfði
ég á skipstjórann leita síldarinnar
með aðstoð fisksjárinnar. — Allt í
einu kom mikill skuggi á skerm-
inn, sem þýddi það, að torfa var
framundan á 11 metra dýpi.
Skipstjórinn hringir á hálfa ferð
áfram, og segir: Nú skal það ske!
Tveimur gildum rafleiðslum er
rúllað út með vélarkrafti, að aftan
og framan, og samtímis er heljar-
miklu röri, i/2 metra í þvermál,
stungið niður í sjóinn miðskips.
Þetta eru „veiðarfærin”. F.ngin
varpa eða nót úr garni. Með því
að þrýsta á hnapp er rafstraumur-
inn settur á, straumhringurinn lok-
ast, og með því að beita ákveðinni
straumtíðni lamast vöðvakrafturinn
í sporði síldarinnar, svo að hún
neyðist til að snúa sér í áttina að
pósitíva skautinu. Við höfum að-
eins áhuga fyrir stóru haustsíld-
inni og notum þess vegna aðeins
lítinn straumstyrkleika, svo að smá-
fiskarnir geta óhindraðir synt á
brott. Vél, sem er í sambandi við
rörið, er nú sett í gang og síldinni
síðan dælt upp í gegnum rörið,
eins og voldugum silfurstraum.
Þegar birti af morgni, var allt
fullt af silfurgljáandi stórsíld, og
bátarnir héldu fulllestaðir til lands
með veiðina.
Er þetta framtíðin?
Á þessa lund er í stórum drátt-
um frásögn hins danska blaða-
manns. Silungsveiðar án öngla eða
neta, síldveiðar án allra neta og
nóta. Þetta virðist okkur ósennilegt
og fjarstæðukennt í dag, en ekki
er samt fjarri sanni að hugsa sér,
að þetta sé framtíðin. Það er stað-
reynd, að nú þegar er farið að
stunda fiskveiðar án nokkurra veið-
arfæra að kallazt geti, aðeins með
rafbúnaði um borð í skipinu sjálfu.
Sá útbúnaður er þó að öllum lík-
indum alldýr, enn sem komið er,
en þess ber að gæta, að hann ætti
að vera endingargóður, og skyldi
ekki vera hægt að kosta allmiklu til
að fá fullkomin tæki um borð í
skipin, ef ekki þarf að reikna með
neinum veiðarfærakostnaði í þess
orðs venjulegu merkinguf Það er
hætt við, að þau tæki megi vera
nokkuð dýr, ef notkun þeirra á
ekki að borga sig, ef eins mikið
fiskast með þeim og þeim aðferð-
um, sem hingað til hafa verið not-
aðar við fiskveiðar. En svo er hitt,
að allt virðist benda til þess, að
miklu meira fiskist.
En skyldi ekki einhverjum göml-
um síldarskipstjóra þykja æðitóm-
legt og lítt fiskilegt að láta úr höfn
til veiða með rafleiðslur einar og
rörbút í stað hinna gömlu veiðar-
færa?
Við sjáum, hvað framtíðin leiðir
í ljós. Breytingum rignir alltaf yfir
okkur, og þær verða sennilega ekki
minni á þessu sviði en öðrum.
Frá Afengásvamarnefnd Akur-
eyrar. — Skrifstofa nefndarinnar
verður opin í Varðborg fyrst
um sinn á mánudags-, mið-
vikudags- og föstudagskvöld-
um klukkan 8—10 e. h. Þeir sem
vilja vinna gegn opnun áfengis-
útsölu á Akureyri eru vinsam-
lega beðnir að gefa sig fram á
skrifstofunni eða hringja í síma
1481.