Verkamaðurinn - 03.10.1958, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 3. október 1958
UERKfltHflDURltin
Útgefandi: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritstjóri: ÞORSTEINN JÓNATANSSON.
AfgTeiðsla: Hafnarstræti 88. Sími 1516. Pósthólf 21.
Áskriftarverð 40 krónur árg. Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Akureyri. — Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Frakkland - ísland
4»------------------------------------M-----------------— ■— ------- M --------------------- »■ M ■■-------- .
ORÐIÐ ER LAUST

Þau tíðindi hafa gerzt 6ti í
E'rakklandi, að lýðræðið hefur að
miklu leyti verið þurrkað út og
komið á einræði, enda þótt það
heiti ekki svo á pappímum. —
Ákveðið hefur verið að veita ein-
um manni alræðisvald næstu
fjóra mánuði og síðan á að taka
við völdum forseti, sem vafalaust
verður sami maðurinn, kosinn til
fjögurra ára af kjörmönnum, en
ekki þjóðinni í heild. Þingið
verður valdalítið miðað við for-
setann og a. m. k. önnur deild
þess verður ekki kosin almenn-
um kosningum heldur af kjör-
mönnum, sem forsetinn hefur að
verulegu leyti í höndum sér
hverjir verða.
Oll miðar hin nýja stjómarskrá
að því að takmarka sem mest
áhrif kjósenda almennt og út-
koman verður illa dulbúið ein-
ræði.
Hershöfðingjanum de Gaulle
hefur heppnast að ryðja sér
braut til einræðisvalda í Frakk-
landi vegna þess, hve mikil spill-
ing var orðin í stjórnmálalífi
landsins og lausatök á þeim mál-
um, sem mestu varðar að vel sé
stjórnað, svo sem efnahagsmál-
um þjóðarinnar. Borgarar Frakk
lands hafa kosið yfir sig einræð-
ið vegna þess að þeir voru orðnir
langþreyttir á sífelldum stjórn-
arskiptum, stundum vikulega, og
þar af leiðandi lausatökum á
flestum málum. Þeir hafa hugsað
sem svo, að eitthvað yrði að gera
til að fá styrkari og ákveðnari
stjórn, og þess vegna látið undan
þeim áróðri fylgismanna de
Gaulle, að hann væri einmitt sá
maður, sem öllu þessu gæti kippt
í lag.
En hætt er við, að Frakkar
hafi ekki tekið það með í reikn-
inginn, hversu valt er að treysta
á einveldi. Það getur að vísu
reynzt vel um einhvern tíma og
ýmsu góðu fengið áorkað, en
þróunin hefur jafnan orðið sú,
að þannig hefur aðeins farið "um
stuttan tíma, síðan hefur spill-
ingin sagt til sín og oftar hefur
hún gert það strax. Og jafnvel þó
að Frökkum yrði að trú sinni á
de Gaulle, er sízt að vita, hvern-
ig eftirmaður hans eða eftirmenn
verða. Og það er erfiðara að losa
sig við einvaldsherra en að kjósa
þá yfir sig.
En sú saga, sem nú hefur gerzt
í Frakklandi, ætti á ýmsan hátt
að geta orðið okkur íslendingum
til varnaðar. Hér er óneitanlega
mikil spiUing í stjómmálalífinu
og miklum lausatökum tekið á
ýmsum þeirra mála, sem sízt
skyldi. Flokkaskiptingin er óeðli
leg, og mikil tilhneiging til stofn-
unar smáflokka, sem jafnan
verða áhrifalitlir en valda rugl-
ingi og erfiðleikum.
Hér hefur árum saman verið
talað um efnahagsörðugleika
þjóðarinnar og leiðir til að bjarg-
ast út úr þeim vanda, en niður-
staðan hefur jafnlengi orðið sú,
að aðeins hafa verið gerðar ráð-
stafanir til að láta atvinnulífið og
þjóðarbúskapinn fljóta eitt og
eitt ár í senn og allar ráðstafanir
hafa kallað á nýjar og stærri að-
gerðir næsta ár. Vegna stjórn-
málaspillingar, togstreytu ein-
stakra hagsmunahópa og kjark-
leysis, hræðslu við atkvæðatap,
hefur flokkunum ekki tekizt að
koma sér saman um aðgerðir,
sem varanlegar reyndust og mið-
aðar væru við langt árabil. Til
þess að slíkar ráðstafanir sé hægt
að gera af einhverju viti,- þarf að
semja áætlun um þjóðarbúskap-
inn fram í tímann, en slíkar
áætlanir hafa jafnan verið eitur í
beinum ýmissa af forystumönn-
um stjórnmálaflokkanna, líklega
af þeirri ástæðu einni, að í Sovét
ríkjunum hefur þessi háttur ver-
ið hafður á, en sumir valdamenn
hér telja allt illt, sem þar er
gert-.
Þá er það flokkaskiptingin hér,
sem veldur miklum erfiðleikum
og felur í sér miklar hættur. —-
Ymsir smáflokkar hafa verið
stofnaðir hér ó síðustu árum og
áratugum, en sofnað út af aftur
án þess að vera nokkrum harm-
dauði, enda höfum við nógu
marga flokka, og of marga.
Lengi hafa tveir flokkar barizt
um hylli verkalýðsins og hvor
um sig talið sig hinn eina og
sanna vei kalýðsflokk. Þeir hafa
m. a. barizt heiftúðugri og harð-
svíraðri baráttu um völdin í
heildarsamtökum verkalýðsins,
og segir það sig sjálft, að sú bar-
átta hefur orðið öllum hlutaðeig-
endum til tjóns, en enn er þó
ekki séð fyrir endann á henni
Eins og málum horfir hér á ís-
landi er sú hætta hreint ekki
fjarri, að hér geti komizt á ein-
hvers konar fasistískt einræði, ef
stjómmálaforingjar og alþýða öll
spyrnir ekki við fótum og það
heldur fyrr en síðar.
Það sem þarf að gerast er öðru
fremur það, að verkalýðurinn
sameinist í einum sterkum verka
lýðsflokki, en hætti að berjast
innbyrðis. Sá flokkur myndi
skjótlega verða sterkasta aflið í
íslenzkum stjórnmálum og bezta
tryggingin gegn einræðishætt-
unni. Annað það, sem mestu
skiptir að gert verði er, að koma
heildarskipulagi á þjóðarbúskap-
inn, framleiðslu, fjárfestingu og
utanríkisviðskipti, og miða þá
ekki áætlanir við eitt ár í senn.
Það voru alvarleg og hryggileg
mistök, sem áttu sér stað hjá yf-
irstjórn landhelgisgæzlunnar í
fyrri viku, þegar varðskipsmönn-
um, sem klófest höfðu einn af
ensku veiðiþjófunum, var skipað
að láta hann lausan aftur. Eng-
lendingarnir, sem veiðar stunda
í fiskveiðilandhelgi okkar eru
þjófar og lögbrjótar, sem ber að
taka og sækja til saka hvenær,
sem færi gefst. Það hefur aldrei
tíðkast hér á landi og trúlega
ekki víða í heiminum, að þjófum,
sem náðst hafa, hafi verið sleppt
iausum að órannsökuðu máli,
aðeins vegna þess, að handtök-
una hafi borið þannig að, að
þjófurinn hafi ekki átt þess kost
að verjast henni með vopnavaldi.
Og við tökum aldrei fasta marga
laf ensk uþjófunum, ef á að bíða
þess í hvert sinn, að herskip
hennar hátignar komi á vettvang
til að verja þjófinn.
Sigur okkar í landhelgisstríð-
inu byggist á því, að við séum
ákveðnir í framkomu og sýnum
festu og öryggi í öllum okkar at-
höfnum. Það er sjálfsagt að veita
sjúkum mönnum móttöku og
alla nauðsynlega fyrirgreiðslu, af
hvaða þjóðemi sem þeir eru. En
það er mál, sem alls ekkert kem-
ur landhelgisgæzlunni við. —
Landhelgisgæzlan á að taka
ensku veiðiþjófana, hvenær sem
því verður við komið, en greini-
legt er, að það er því aðeins
hægt, að herskipin séu fjarstödd.
Af hvaða ástæðu ekki er herskip
við til varnar þjófunum kemur
málinu ekkert við og á að vera
algert aukaatriði fyrir landhelg-
isgæzlunni.
Varðskipsmennirnir, sem fóru
um borð í hinn enska togara og
náðu allri stjórn hans í sínar
hendur, þrátt fyrir harðvítuga
mótspymu áhafnarinnar, sýndu
mikla karlmennsku og hæfni í
sínu starfi. En með því að kalla
þá til baka og ómerkja þannig
gerðir þeirra sýndi yfirstjórnin
slíka linkind, að við verðum
hlægilegir fyrir í annarra augum.
Vonandi er, að sú linkind verði
ekki framar sýnd, því að þá vær-
Alþýðu manna er yfirleitt Ijóst,
að þetta tvennt, ásamt verulegri
hreinsun í stjórnmálalífinu og
embættismannahaldi þjóðarinnar
þarf að gerast og verður að ger-
ast, ef vel á að fara. Og frá al-
þýðunni sjálfri verður að koma
sá þrýstingur, sem kemur þessu
í framkvæmd. Jafnvel þótt ýmsir
kynnu að verða að færa ein-
hverjar fómir í þessu sambandi
myndu flestir verða ánægðir að
lokum og kjósa þessa leið frem-
ur en að fá Bjarna Benediktsson
eða einhvern slíkan fyrir ein-
valdsherra á íslandi. Til þess eru
vítin að varast þau, og Frakk-
land er nú það víti til vamaðar,
sem allir lýðræðisunnendur
hhljóta að sjá og vilja forðast.
um við á hraðri leið með að glata
okkar góðu taflstöðu.
Það er rétt og sjálfsagt að við
heyjum okkar baráttu með heið-
arlegum og drengilegum aðferð-
um aðeins, en við megum þó
hvergi láta gæta hiks, heldur
sýna festu- og djörfung, eins og
starfsmenn landhelgisgæzlunnar
hafa yfirleitt gert þennan mánuð,
sem liðinn er síðan stríðið við
ensku þjófana og skip hennar
hátignar hófst.
Atlantshafsbandalagið er all-
mjög farið að þrengja að okkur
íslendingum upp á síðkastið. —
Herskip Breta ösla sjóinn
skammt undan ströndum lands-
ins til þess að þjófar geti stolið
fiski. Yfir landinu þjóta orrustu-
þotur Bandaríkjamanna og
sprengjuflugvélar, hlaðnar vetn-
issprengjum meðal annars,
óhugnanlegur hávaði þeirra
raskar oft svefnfriði manna á
Suðvesturlandi. Og á okkar
landi, sem frá örófi alda hefur
aðeins verið byggt af einni þjóð,
íslendingum, dvelja hersveitir
Bandaríkjamanna, enda þótt
okkur geti aðeins verið hætta
búin af dvöl þeirra hér.
Hér norður í landi verður ekki
mikið vart við stríðsmenn þessa
eða vígvélar þeirra dagsdaglega.
Smáhópar þeirra sjást þó á ferð
hér stöku sinnum, en þá gjarna
búnir sem óbreyttir borgarar,
svo að ekki tekzt mikið eftir
þeim. En sunnanlands verður
þeirra meira vart. Umferð þeiira
1 um Reykjavík, Kópavog, Hafn-
k
arfjörð, Keflavík og fleiri staði
minnir daglega á dvöl þeirra í
landinu og óprýðir íslenzkt um-
hverfi.
í fyrri viku fór sá, er þetta rit-
ar, í bifreið til Reykjavíkur. — I
Hvalfirði er eitt af bælum her-
liðsins, sem að vísu fer ekki
mikið fyrir að jafnaði. Nokkrir
hermannaskálar, afgirtir, og her-
maður á verði við innkeyrzluna.
En í þetta skipti var mikið um að
vera. í varðskálanum við hliðið
var óvenjumargt manna og í
hlaði stóðu margir bílar og þyr-
ilvængja ein. En ekki nóg með
það. I hlíðinni ofan herskálanna
var hvert vélbyssuhreiðrið við
annað og fallbyssur nokkrar. —
Ollum var byssuhlaupunum
miðað að veginum, svo að helzt
var hægt að ímynda sér, að
óvinurinn kæmi akandi á hverri
stundu og skothríðin hæfist. Það
er dálítið óviðfeldið, að geta ekki
ferðast um land sitt án þess að
gapandi byssukjöftum erlendra
hermanna sé stefnt að manni. —
Eftir að komið var fram hjá bæli
þessu í Hvalfirðinum mættum
við, sem að þessu sinni vorum
þarna á ferð, mörgum stórum
herflutningabifreiðum á leið til
bælisins og voru ýmsir þeirra
með fallbyssuvagna í eftirdragi
og báru áletranir, sem vöruðu
við sprengihættu. Hvað skyldi
geta gerzt, ef bifreiðir, hlaðnar
sprengiefni, velta út af veginum
eða lenda í árekstri? Vegurinn er
víða blindur og hættulegur í
Hvalfirðinum.
Eftir því, sem við fréttum
seinna fluttu soldátar allt sitt
hafurtask burtu aftur úr Hval-
firði daginn efíir og til Keflavík-
ur, nema það sem áður var fyrir
í Hvalfirði. En hvað skyldu
svona flutningar fram og aftur
með sprengjur og skotfæri eiga
að þýða? Værí ekki réttara að
flytja allt það drasl úr landi og
skila því aftur til þeirra, sem
sendu það hingað?
—o—
„Gestrisni er góður siður, og
gjama þjóðlegur talinn,“ kvað
Kristján frá Djúpalæk. Kristján
var eitt sinn bóndi í Hörgárdal.
Eitt sinn í sumar átti ritstjóri
Verkamannsins leið um Hörgár-
dal ásamt konu sinni og varð þá
fyrir óvenjulegri gestrisni hjá
öðrum bónda þar í sveit. Þeim
varð það á í grennd við bæ einn
að fara út úr bílnum og tína fá-
ein ber í smákrukku er þau
höfðu meðferðis, nánar tiltekið
var stærð ílátsins sú, að það tók
1/4 úr líter. Er þau höfðu þessu
lokið sást bóndi koma heiman
frá bænum og biðu þau komu
hans. Erindi bónda var að krefja
gjald fyrir berjatínzlu og skyldi
það vera 15 krónur fyrir hvort
eða 30 krónur.
Honum var tjáð, að ekki væri
ætlunin að tína meiri ber, heldur
að halda heim og borða úr krukk
unni á leiðinni. Bóndi kvað sig
það engu skipta, hvort þau tíndu
meira eða minna, en þetta væri
gjaldið. Að lokum féllst hann þó
á að lækka það niður í 10 krónur
fyrir hvort. Var það gjald þá af
höndum innt og síðan ekið burtu.
Þetta eru dýrustu ber, sem rit-
stjórinn hefur borðað. 20 krónur
pelinn, það gerir 80 krónur pott-
urinn. Fyrir þá peninga hefði
mátt kaupa mikil ber í búð hér á
Akureyri, og þá ekki þurft að
tína þau.
Það er ekki nema sjálfsagður
hlutur, þegar farið er til berja-
tínzlu út um sveitir að fá leyfi til
þess og greiða eðlilegt gjald fyr-
ir. En þegar svo er komið, að
ferðafólki er ekki óhætt að
skreppa út úr bíl og tína nokkur
ber upp í sig, án þess að þurfa að
greiða fé fyrir, er gjaldheimtan
orðin nokkuð ströng og lítið farið
að fara fyrir þjóðlegri gestrisni í
sveitum landsins.
Til þess að ekki liggi allir
hörgdælskir bændur undir grun
um að eiga hér hlut að máli og
þeim til varnaðar, sem þarna
kynnu að eiga leið um næsta
sumar, skal það tekið fram, að
bóndinn, sem hér um ræðir, heit-
ir Aðalsteinn og býr í Flögu.