Verkamaðurinn - 22.01.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 22. janúar 1960
Á því ári 1947 gerðist það eitt
sinn, að réttvísin á íslandi höfð-
aði meiðyrðamál gegn þáverandi
ritstjóra Verkamannsins, Þóri
Daníelssyni. Ásamt honum var
blaðstjórn Verkamannsins gert
að svara til saka, en þá áttum við
Eyjólfur Árnason sæti í blað-
stjórninni, auk ritstjórans. Eins
og venja er við slík tækifæri
fékk dómarinn hér send hegning-
arvottorð okkar frá sakadómara-
embættinu í Reykjavík, en þar
mun vera geymd afbrotaskrá
landsmanna.
Ekki varð það af vottorðum
okkar Þóris Daníelssonar séð, að
við heíðum fyrr átt í neinum úti-
stöðum við réttvísina, nöfn okk-
ar virtust ekki finnast á saka-
mannaskrá. En öðru máli gegndi
með Eyjólf Árnason. Á hegning-
arvottorði hans stóð eitthvað á
þessa leið: Dæmdur fyrir land-
ráð árið 1934.
Eg varð meira en lítið undr-
andi, er eg las þetta. Eg hafði
sem barn mótað þá skoðun í
huga mínum, að landráð væru
eitthvert hið stórkostlegasta af-
brot, sem hugsast gæti, og þeir
menn, sem gerðu sig seka um
slíkt, hlytu að vera alveg sér-
staklega frábrugðnir öðru fólki,
illir útlits og illir a ðinnræti. Eyj
ólf Árnason hafði eg þá að vísu
ekki þekkt nema um tveggja ára
skeið, en hann kom mér frá upp-
hafi þannig fyrir sjónir, að hann
myndi hinn löghlýðnasti borgari
og það myndi honum fjarlægt að
vilja brjóta í einu eða öðru guðs
eða manna lög. Mér kom Eyjólf-
ur þannig fyrir augu frá fyrstu
kynnum okkar, að hann væri
drengur góður, traustur og
ákveðinn í framkomu, og að til
hans væri gott að leita ráða. Eg
varð þess líka oft var, að mér
eldri og reyndari menn leituðu
ráða hjá honum og mátu tillögur
hans oftast meira en annarra
manna.
En hvemig gat þá á því staðið,
að þessi dagfarsprúði og hollráði
maður skyldi hafa verið dæmdur
fyrir landráð? Eg spurði Eyjólf
einskis um það, þegar eg komst
að þessu fyrir þrettán árum síð-
an, eg kunni einhvern veginn
ekki við það að ganga til hans og
spyrja: Hvers vegna varst þú
dæmdur fyrir landráð? Og eg hef
ekki spurt hann síðan fyrr en nú
í vikunni, er eg fór að hugsa til
þess, að eg hlyti að minnast hans
með nokkrum orðum hér í blað-
inu í tilefni af fimmtugsafmæli
hans, sem var á miðvikudaginn.
Þá hugkvæmdist mér að biðja
hann að segja mér, og helzt einn-
„Dæmdur fyrir landráð”
r
Hugleiðingar á fimmtugsafmæli Eyjólfs Arnasonar
ig lesendum Verkamannsins, frá
tildrögum þess, að í hegningar-
vottorði hans stendur: Dæmdur
fyrir landráð.
Eg hélt því á fund Eyjólfs, og
bað hann að skýra mér frá máls-
atvikum. Hann varð vel við bón
minni og kvað sjálfsagt að seðja
forvitni mína um þetta atriði, að
svo miklu leyti, sem hann myndi
ennþá, hvernig þetta gerðist. —
Honum fórust orð eitthvað á
þessa leið:
— Eg hygg, að það hafi verið
sumarið 1934, í fyrsta eða annað
skipti, sem hakakrossfáninn var
dreginn að hún við þýzka konsú-
latið á Siglufirði, að þar safnaðist
saman allmikill mannfjöldi til að
láta í ljósi andúð sína á nazisman-
um og þessu tákni hins þýzka
morðveldis. En þetta var einmitt
á þeim tíma, þegar nazisminn var
kominn til fullra valda í Þýzka-
landi og farinn að seilast veru-
lega til áhrifa víðar um heim.
Skipulagning mun ekki hafa
verið um að safnast þarna saman.
Ræðustúfur var fluttur og ekki
hvatt til neinna aðgerða. Atvik
urðu samt þau, að fáninn var
dreginn niður og rifinn. Eftir á
voru allmargir yfirheyrðir og
síðan nokkrir okkar ákærðir fyr-
ir meinta þátttöku í verknaðin-
um, og þá sérstaklega seilzt til
leiðandi félaga úr verkalýðs-
hreyfingunni á Siglufirði, þó að
ekkert sannaðist eða benti á þátt-
töku þeirra í niðurtöku fánans.
Nærveran var svo metin til land-
ráða og fangelsisvistar.
Réttarhöldin yfir okkur voru
aðeins einn þáttur í þeirri her-
ferð, sem um þessar mundir var
farin gegn öllum þeim, sem fram-
arlega stóðu í kjarabaráttu verka
lýðsins eða börðust opinberlega
gegn fasismanum. Okkur var það
líka alltaf ljóst, hvers eðlis þessi
réttarhöld og dómar voru, og
töldum það síður en svo til
hneisu fyrir okkur að verða fyrir
þeim.
Dómarnir voru allir óskilorðs-
bundnir, en var þó aldrei fram-
fylgt, og löngu síðar, eg held við
lýðveldisstofnunina, vorum við
náðaðir. Þetta er eini virðingar-
votturinn, sem eg hef hlotið af
dómstólunum, segir Eyjólfur að
lokum.
Eftir að ég hafði fengið þessa
frásögn Eyjólfs fór eg og fletti
blöðum Verkamannsins frá árinu
1934 til þess að vita, hvort eg
fyndi þar eitthvað frá þessum at-
burðum sagt. Þar er frá því sagt,
að dómur í hakakrossmálinu á
Siglufirði hafi fallið 24. ágúst, og
hafi þeir Þóroddur Guðmunds-
son, Eyjólfur Árnason og Steinn
Steinarr verið dæmdir í þriggja
mánaða fangelsi hver, en Aðal-
bjöm Pétursson og Gunnar Jó-
hannsson í tveggja mánaða fang-
elsi. Einnig er sagt frá mjög al-
mennum mótmælum gegn dóm-
um þessum, sem séu frekari of-
sókn en nokkru sinni áður gegn
verkalýðsforingjum og róttæk-
um verkamönnum til þess að
þóknast múgmorðingjanum og
blóðhundinum Hitler.
Þannig er þá sagan gif því,
hvers vegna Eyjólfur Árnason
var dæmdur fyrir landráð. Þau
landráð voru fólgin í því að láta
í ljósi andúð á nazismanum og
táknmerki hans, hakakrossinum.
Það hétu landráð á íslandi árið
1934, og var þó hakakrossíáninn
ekki orðinn viðurkenndur ríkis-
fáni Þýzkalands þá, heldur var
hann aðeins fáni nazistanna. Og
þá fyrst voru þeir Eyjólfur og
félagar hans náðaðir vegna dóms
þessa, þegar tekið var að halla
undan fæti fyrir Hitler í heims-
styrjöldinni síðari.
Nú er draugur nazismans far-
inn að ganga aftur í Vestur-
Þýzkalandi og víðar. Hvort sú
vofa nær aftur að fara eldi um
lönd eða ekki, veltur á því, hvort
henni verður mætt af sannri karl
mennsku og einbeitni eins og hin
róttæka verkalýðshreyfing á ís-
landi, og um allan heim, gerði á
Hitlerstímanum, eða hvort menn
falla í duftið og lúta henni, eins
og dómsvaldið á íslandi gerði
hvað eftir annað á áratugnum
milli 1930 og 1940.
Eyjólfur Árnason, gullsmiður,
fæddist á ísafirði 20. janúar
1910, en er annars ættaður úr
Reykhólasveit á Barðaströnd. Á
fyrsta ári fór hann þaðan aftur
með móður sinni, en hún lézt er
hann var ennþá á barnsaldri, og
á fimmta aldursári fluttist hann
aftur til ísafjarðar og ólst þar
upp til fullorðinsára. Strax um
fermingaraldur tók hann að
stunda fiskvinnu og önnur störf á
ísafirði, eftir því sem til féll, og
þegar að kreppti með vinnu á ár-
unum eftir 1930 tók hann einnig
að leita vinnu annars staðar. Frá
1933 til 1939 stundaði hann flest
sumur síldarvinnu á Siglufirði.
En sú vinna, sem önnur, var
stopul og vegna atvinnuskorts
fór hann öðru hvoru að vinna hjá
Aðalbirni Péturssyni á Siglufirði
við gullsmíði o. fl. og réðist alveg
til hans árið 1939. Hingað til Ak-
ureyrar fluttist Eyjólfur 1942 og
lauk hér sveinsprófi í gullsmíði
árið eftir. Síðan hefur hann rekið
hér gullsmíðavinnustofu ásamt
Sigtryggi Helgasyni.
Ekki er Eyjólfur langskóla-
genginn maður, þó að ýmsir, sem
honum kynnast, gætu álitið að
svo væri. Hann gekk í barna-
skóla á ísafirði og einn vetur í
unglingaskóla. Enda þótt hugur
hans stæði til frekara skólanáms
gat ekki af því orðið. En þó að
ekki yrði af skólagöngu í hinni
þrengri merkingu þess orðs, þá
hefur Eyjólfur með sjálfsnámi
aflað sér svo mikillar og góðrar
menntunar,' að margir þeir, sem
lengi hafa setið á skólabekk,
mættu Öfunda hann af. Hann er
víðlesinn og fróður um svo marg-
vísleg efni, að furðu sætir, og
læs á margar þjóðtungur.
Eyjólfur gekk ungur í verka-
lýðsfélagið á ísafirði og fór
snemma að hafa áhuga fyrir póli-
tískum málefnum. Hann skipaði
sér strax í upphafi í fylkingu
þeirra, sem börðust lengst til
vinstri og pólitísk viðhorf hans
hafa alla tíð síðan verið byggð á
sama grundvelli. Hann var alla
tíð virkur félagi í Kommúnista-
fiokki íslands og í Sameiningar-
flokki alþýðu — Sósíalistaflokkn-
um — frá stofnun hans.
Þó hefur oftast minna borið á
Eyjólfi á opinberum vettvangi, en
búast hefði mátt við. Félögum
hans og samstarfsmönnum hefur
jafnan virzt hann vel til forystu
fallinn, en hann hefur ætíð færzt
undan því að vera setturáoddinn
eða valinn til opinberra trúnaðar-
starfa. Hefur hann þó ekki kom-
izt með öllu hjá slíku, þó að fé-
lögum hans og samherjum hafi á
stundum fundizt hlédrægni hans
einum um of, og hann hafi frem-
ur kosið að velja sér hlutverk
þe'ss, sem af trúmennsku, en
hávaðalaust vinnur nauðsynleg
störf að tjaldabaki, og oft eru þau
störf ekki minna virði, nema síð-
ur sé.
Svo mikið er víst, að síðan Eyj-
ólfur fluttist hingað til Akureyr-
ar ásamt sinni ágætu konu, Guð-
rúnu Guðvarðardóttur, hefur
Sósíalistafélagið fáa liðsmenn átt
betri en þau hjón.
Eyjólfur er nú formaður
Sósíalistafélagsins. Eg veit, að eg
mæli fyrir munn allra félags-
manna þess, er eg, á þessum tíma
mótum í ævi hans, þakka honum
vel unnin störf í þágu félagsins
og óska honum til hamingju með
framtíðina. Eg vil einnig nota
tækifærið til að þakka honum
ágætan stuðnng við þetta blað á
liðnum árum, en í blaðstjórn
Verkamannsins hefur hann
lengst af átt sæti frá því að hann
kom til bæjarins. Og að lokum
færi eg honum persónulegar
þakkir mínar fyrir ágæta við-
kynningu og ágætt samstarf.
Þorsteinn Jónatansson.
uERKflmflÐUHinn
Útg.: Sósíalistafélag Akureyrar.
Ritstj.: Þorsteinn Jónatansson.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Hann hefur sagt það
meira en 100 sinnum
Egypti nokkur, fimmtugur að
aldri, kvæntist í haust í 40. skipti.
Hann tilkynnti yfirvöldunum, að
hann hefði ákveðið að kvænast á
ný eftir að hann liafði lent í meiri-
háttar rifrilcli við 39. eiginkonuna,
en því rifrildi lauk með skiinaði.
Samkvæmt lögum Múhammeðs-
trúarmanna mega menn kvænast
svo oft, sem þá lystir, en mega þó
aðeins vera kvæntir fjórum konum
í einu. Hjónaskilnaðarmál eru til
fykta leidd innan veggja heimilis-
ins á þann einfafda hátt, að maður-
inn segir þrisvar sinnum við konu
sína: „Eg óska eftir skifnaði frá
þér.“ Þar með er skilnaðurinn
ákveðinn.
Ekki skjálfhentur
Tass-fréttastofan skýrði eitt sinn
á fyrra ári frá því, að ungt fófk í
Tsinagaria í Sovétríkjunum hefði
stofnað tif skotkeppni og var skotið
af rifflum. Sigurvegari í keppninni
varð Mito Hubulov, sem þá var 141
árs. Hann er sennilega orðinn 142
núna.
Hubulov þessi hlýtur að vera
með elztu mönnum í heimi, en þeg-
ar frásögnin af skotkeppninni birt-
ist, var þess getið, að hann væri enn
við beztu heilsu og gengi dag hvern
að vinnu á samyrkjubúinu, þar sem
hann á heima. í skotkeppninni
hlaut liann 48 stig af 50 möguleg-
um.
Dýrir kossar
Þrjátíu og fimm ára frú frá Upp-
sölum 1 Svíþjóð var á síðasta ári
dæmd í sex mánaða hegningar-
vinnu fyrir óvenjulegt afbrot. Með
því að kyssa 67 ára gamlan mann á
kinnina — það voru nákvæmlega
tveir kossar, sem málið snerist um
— tókst henni tvívegis að fá mann-
inn til að afhenda sér ellilaun hans,
sem voru 400 krónur hverju sinni.
Gamlinginn lýsti því yfir, að þetta
væru þeir einu kossar, sem hann
minntist að hafa hlotið um dagana.
Til endurgjalds afhenti hann
frúnni ellilaunin, en þegar hún
vildi líka fá sparifé það, sem hann
átti í banka, þótti honum kossarnir
verða of dýrir og sneri sér til lög-
reglunnar.
Karlmannaskór!
ódýru tékknesku KARLMANNASKÓRNIR
úr gerfi-rúskinni komnir aftur.
Margar gerðir og litir.
Verð frá kr. 103.00.