Verkamaðurinn - 25.11.1960, Side 2

9
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 25. nóv. 1960
AUGA HVIRFILBYLSINS
- JÓNBJÖRN ÞÝDDI -
Brytinn varð fyrstur til að til-
kynna mér, að grunur léki á, að
hvirfilvindur væri einhvers staðar !
í nálægð. Hann rétti út stóra og ^
beinabera hendina og þóttist vera
að mæla þyngd loftsins. „Þungt
eins og leir“, sagði hann, „það er
ætíð svona, þegar hvirfilvindur er
í aðsigi."
Síðari hluta dagsins sögðu veð-
urfréttir, að slíkur sveipur væri
að myndast suður af Kúbu. Stærð
hans var ekki ákveðin í fréttinni.
Eg lá eirðarlaus í káetuhvílu
minni lengi nætur. Þú, lesari góð-
ur, ert ef til vill undrandi yfir því,
að skipstjóri á sterku, nýmóðins
skipi, skuli vera órór þó frétt ber-
ist um hvirfilbyl, en ég var minn-
ugur þess, að í síðari heimsstyrj-
öldinni sukku fjögur herskip
Bandaríkjamanna með 763 mönn-
um af þeim sökum undan Filipps-
eyjum. Nokkrum dögum síðar
fórst spánskt farþegaskip fáar míl-
ur frá höfninni, sem við vorum nú
staddir í.
Hvirfilvindar eru ein aðalhætta
sjófarenda. Þeir myndast venju-
lega í hitabeltinu, þar sem hið
heita loft rís og skapar stór eða
smá svæði af köldu lofti. Kring-
um það myndast vindhraði, 75
mílur á klukkustund og jafnvel
meiri. Jafnframt því, sem þetta
fyrirbrigði leitar hærri loftlaga,
eykst því hraði og afl. Þvermál
getur orðið frá 50 mílum til 500.
I miðju hvirfilsins er tómt rúm
og villandi kyrrlátt; það nær alla
leið frá neðri enda upp í gegn.
Hverju því skipi, sem sogast
inn í þessa hættulegu gildru, er
bráð hætta búin, oftast alger eyði-
legging.
Afspyrnuvindur geysar umhverf
is, hringinn í kring. Regn fellur í
stríðum straumum og öldur falla
hver gegn annarri í hamrömmum
sviptibyljum, oft meira en 50 fet
á hæð, og háreistin við átök þess-
arra náttúruafla er hræðileg. Það
er líkast því, að himinn og jörð
séu rifin í sundur af einhverjum
ósýnilegum jötnahöndum.
Umsjónarmaður skipsins kom
um borð í dögun og sagði að hvirf
ilvindurinn væri staðsettur, hann
væri lítill ennþá, en mjög aflmik-
ill. Samkvæmt núverandi stefnu
myndi hann fara yfir Havanna eft-
ir sólarhring. Hann spurði, hvað
ég ætlaði að gera.
Ég fór upp á stjórnpall. Við lág-
um við bryggju og gátum því sett
út landfestar, sem ef til vill gætu
dugað með því að hafa vélarnar
í hægum gangi til aðstoðar, meðan
bylurinn væri sem harðastur.
En með því, að fjögur önnur
skip voru inn á höfninni var nokk-
ur hætta á, að þau rækjust á okk-
ur, ef akkerisfestar þeirra slitn-
uðu.
Eftir að hafa athugað allar
kringumstæður ákvað ég að kasta
landfestum og sigla til hafs og
halda áleiðis til Jucatan-sundanna,
sem eru í 200 mílna fjarlægð.
Við vörðum fyrri hluta dagsins
til úndirbúnings og hitunar á kötl-
unum. Öllum lestum var lokað
með hlerum og sterkum segldúk-
um yfir og síðan bundið niður
með köðlum. Björgunarbátar voru
einnig rammlega festir.
Neðan þilja var vélamaðurinn
önnum kafinn við að færa olíu og
vatn úr stórum geymum í aðra
smærri, vegna þess að hætta getur
stafað af tonnum af fljótandi efni
í einu íláti, ef það losnar úr bönd-
um í stórsjó.
Þrátt fyrir hinn ofsalega hita,
settum við stálplötur fyrir alla
glugga, vegna þess að stórsjóir
geta auðveldlega brotið glerið, þó
þykkt sé, og valdið meiðslum og
ýmsum skemmdum.
Við leystum landfestar um nón-
bil og héldum út úr höfninni. Loft-
þyngdarmælirinn var stöðugur,
létt loft og vindur frá austri. Eng-
ar loftslagsbreytingar gáfu til
kynna nálægð hvirfilvinds nema
ef vera skyldi hið heita og þunga
andrúmsloft.
Fellibylji þekkjum við ís-
ledingar yfirleitt ekki nema
af afspurn og megum vera
þakklátir fyrir, að náttúran
skuli hafa firrt okkur þeirri
plágu. En flest höfum við séð
smávegis hvirfilvinda, sem
þyrla upp ryki, þurru heyi
eða öðrum léttavarningi, og
við getum gert okkur í hug-
arlund, hverri eyðileggingu
þeir gætu valdið, ef afl þeirra
væri orðið þúsundfalt á við
það, sem hér þekkist. I smá-
sögu þeirri, sem birtist hér á
síðunni, og Jónbjörn Gíslason
hefur þýtt úr ensku, er brugð-
ið upp skýrri mynd af einum
hinna illræmdu fellibylja, sem
öðru hvoru herja í hitabeltinu
og um nærliggjandi höf og
lönd.
Á hafskipabryggjunni voru menn
í óðaönn að festa hlera fyrir alla
glugga og fiskimenn að bjarga bát-
um í lægi, smærri bátar voru
dregnir langt upp fyrir sjávarmál.
Við sigldum fram hjá „Morron
Castle" — hinu gamla virki við
hafnarmynnið — en þar voru dreg
in að hún varúðarflögg. Tvö skip
urðu samferða út úr höfninni.
Inni í höfninni höfðu snekkja for-
setans og annað skip af sömu gerð
varpað akkerum.
Eftir að hafa siglt út á rúmsjó,
áttum við úr vöndu að ráða. Áður
en við köstuðum landfestum hafði
veðurstofa eyjarinnar fullyrt, að
óveðrið myndi ganga beint yfir
Havanna, en nú sagði önnur frétt,
frá Miami, að bylurinn stefndi á
Jucatan-sundið, en þangað ætluð-
um við.
Nýtízku skip með miklum
hraða getur komizt undan fellibyl,
en því aðeins að skipherrann
áætli stefnu bylsins hárrétt.
Ég ákvað að treysta veður-
spánni frá Florida og tók stefnu
samkvæmt því.
Síðari hluta dags jókst vindur
frá austri. (Sjór ýfðist og himin-
inn huldist skýjum með snöggum
byljum. Loftvogin var stöðug, og
það virtist benda á, að hvirfillinn
hefði gengið hjá til vesturs. Um
kvöldið ágerðust hinar snöggu
vindkviður, en skipið hélt vel
stefnu þrátt fyrir það.
Yfirstýrimaður fór í rannsóknar
ferð um skipið klukkan átta og
kom svo til mín á stjórnpallinn.
„Allt í lagi,“ sagði hann. Jafnvel
þó vakt hans væri á enda, staldr-
aði hann við stundarkorn. „Við
erum í hættulegum hálfhring hér,“
mælti hann.
Hvirfilvindar eru tveggja teg-
unda. Aðrir fara ætíð sólarsinnis,
en hinir rangsælis. Á norðlægri
breidd er hann hættulegri vegna
þess, að hann snýst gegn sólu og
leitast þá við að draga skipin inn
í hið hættulega auga. Við vorum
að vísu á hættulegum slóðum, en
ég vonaði, að við værum svo fjar-
lægir, að stjórn yrði möguleg.
Vindhraðinn hafði þegar nálg-
azt fárviðri. Ég breytti lítið eitt
um stefnu til suðausturs. Skyggni
var sama sem ekkert, stórrigning
og sjórok; þess vegna var ómögu-
legt að ákveða með vissu, hvar við
vorum. Það var voðaleg nótt. All-
ir voru áhyggjufullir um sinn hag.
Annar stýrimaður var á vagt.
Hann stóð í dyrum stýrishússins,
og ég sá lugtarljósið endurkastast
frá sjóvotri olíukápunni hans.
Skipið tók voðalegar dýfur og
veltist á bæði borð á víxl. Nálægt
miðnætti breyttist vindáttin til
suðurs með ofsalegum kastvind.
Ég var fullviss um, að „auga“ felli-
bylsins var á hraðri ferð í norð-
vestur á bak við okkur. Þá reið
yfir slík vindhviða, að hún næst-
um hóf skipið á loft, og samstund-
is reið yfir slíkur brotsjór, að skip-
ið kaffærðist. Regn og sjávarfroða
mynduðu ógagnsæja ábreiðu yfir
allt, svo útsýn var engin. Við vor-
um innilokaðir í neðansjávarhvelf-
ingu með milljónum öskrandi
djöfla, sem börðust um sálir okk-
ar.
Stýrimaðurinn fetaði sig gæti-
lega í áttina til mín og sagði:
„Loftþyngdarmælirinn fellur á-
kaflega, einn tíunda úr þumlung
síðustu fimm mínúturnar."
Vindstaðan breyttist enn, og
„augað“ nálgaðist óðum; hvenær
myndi það ná okkur?
Fyrsti stýrimaður tók vakt á
miðnætti. Stórsjóir steyptust beint
yfir okkur. Vindurinn sogaði allt
loft úr lungunum, ef við reyndum
að tala saman.
Við stýrðum nú í austur. Gát-
um mjakað skipinu gætilega á-
fram með fullum vélarkrafti, og
tókst þannig að varna því, að það
félli á hliðina niður þær geigvæn-
legu gjár, er ginu við milli hinna
háreistu öldukamba. Við vorum
þó hræddir við að þvinga skipið
mjög gegn hinum æstu sjóum,
vissum ekki þolmagn þess. Ég hélt
mér dauðahaldi í það, sem hendi
var næst, og hugsaði um, hve
langan veg við myndum nú vera
út af réttri leið.
Olögin lömdu skipið miskunnar-
laust. Sjórinn öskraði, hófst og
brotnaði óaflátanlega. Veðurmæl-
irinn ýmist hækkaði eða féll. Við
stóðum á verði alla nóttina. í
dögun var lítið eitt meiri útsýn.
Skuggalegir öldutoppar gnæfðu
eins og risavaxnir klettadrangar
allt umhverfis.
Nú lægði lítið eitt vindinn, og
með honum hvarf að mestu hið
blindandi regn og sjórok, sem
hafði lokað allri útsýn áður, en
öldurnar risu hærra en nokkru
sinni fyrr og byltust hver um aðra
í óreglulegri þvögu.
Við vorum staddir í botni ein-
hvers, sem mest líktist risavöxn-
um brunni með veggjum af óend-
anlegum ölduföllum, sem vöfðust
hvert um annað án nokkurrar sjá-
anlegrar reglu.
Þegar við horfðum upp í gegn
um þessi hringlaga göng, sáum við
stjörnu á himninum. Þessi undur
gjörðu okkur hugstola eitt augna-
blik. Við litum hver á annan og
hugsuðum: „Við erum í auganú*.
Eina lífsvon okkar var að brjótast
út úr þessu fljótandi víti. En
hvernig? Það var spurningin.
Ég ákvað að setja skipið á fullri
ferð á vatnsmúrinn, þeim megin
sem til baka vissi, í öfuga stefnu
við hvirfilbylinn. Skipið skjögraði
þvert yfir „augað" og stakk sér
inn í vatnsmúrinn.
Mörgum sinnum varð það að
hörfa til baka undan ofurþunga
mótspyrnunnar, en ég setti það
jafnskjótt áfram með því afli, sem
vélarnar höfðu yfir að ráða.. Við
héldum í allt, sem gaf góða hand-
festi. Sjórinn steyptist eins og
fossfall yfir okkur og næstum
lagði okkur flata við þilfarið. Ég
óttaðist, að þessi vítismylla myndi
mala skipið í smáagnir.
Við höfðum enga hugmynd um,
hvort nokkuð miðaði; ekki sást
þumlung fram eða aftur. Við að-
eins fundum, að við vorum enn
lifandi og höfðum þilfarið undir
fótum.
En einhvernveginn björguðumst
við.
Hvirfillinn hafði aukið hraða
sinn, og það hjálpaði okkur. Eftir
tvo klukkutíma sluppum við út og
fundum hressandi vestanvind
leika um okkur, himininn hvelfist
yfir, heiður og blár.
Skömmu síðar mætum við
stóru flutningaskipi. Það hallaðist
mjög og hafði sjáanlega fengið
slæmt veður. Við spurðum þá,
hvort þeir þörfnuðust hjálpar.
Þeir sögðu nei og þökkuðu boðið.
Við héldum aftur til Havana og
sáum, að höfnin var gersamlega
eyðilögð. Öll skip, er þar voru,
höfðu skemmzt stórkostlega. Eitt
þeirra lá við bryggjuna, sem við
höfðum horfið frá, með aðra síð-
una mölbrotna. Forsetasnekkjan
stóð á framstafni og vissi skutur-
inn upp.
Á einum stað voru 17 skonnort-
ur í einni hrúgu með brotin möst-
ur og slitinn reiða. Líkamir
drukknaðra manna lágu í hrönn-
um með ströndinni. Við leituðum
að meiðslum á skipi okkar en
fundum engin.
Umsjónarmaðurinn kom um
borð eftir að við höfðum varpað
akkerum og sagði: „Ljómandi veð-
ur í dag“. Hann tók handfylli sína
af mold, eins og til að rannsaka
þyngd hennar. „Létt eins og fis“,
sagði hann. „Það er allt svona
létt eftir hvirfilbyl. Við þyrftum
að fá þá oftar.“
Oftar, hugsaði ég; einu sinni er
alveg nóg fyrir mig.
Ég leit á hin eyðilögðu hús og
brotnu skip meðfram strödinni og
sagði — eins og oft áður — Guði
sé lof og þökk fyrir að frelsa okk-
ur einu sinni enn.
Sósíalistafélag Akureyrar
FÉLAGSFUNDUR
verðnr haldinn þriðjudaginn 29. nóvember kl. 8.30 e. h.
í Ásgarði.
DAGSKRÁ:
1. Frá Alþýðusambandsþingi (Þórir Daníelss.).
2. Félagsmál.
3. Skemmtiatriði.
STJÓRNIN.
Aðalsafnaðarfundur
AKUREYRARKIRKJU
verður haldinn í kapellunni sunnudaginn 4. desember
n. k. að aflokinni messugerð.
FUNDAREFNI:
1. Reikningar kirkju og kirkjugarðs.
2. Kosningar.
3. Önnur mál.
SÓKNARNEFND.
HANZKAR
nælon — skinn
dralon — crepe.
VERZL. ÁSBYRGI
GRÓFAR
Barnagollur
margir litir, nýkomið.
VERZL. ÁSBYRGI