Verkamaðurinn - 09.10.1964, Blaðsíða 2

r-
A siónskífimni
Togaraútgerð er nauðsyn
Eina nótt
I allt sumar höfum við glaðst
af hinum gróskumikla skógi,
sem vaxinn er upp víða hér á
Akureyri. Elztu trén eru orðin
geysihá og umfangsmikil. Það
er unaður fyrir börn berangr-
anna að finna angan trjáa og
ganga um undir grænum þökum,
sem lauf þeirra mynda yfir höfði
manns. — Og fuglar himinsins
byggja sér hreiður í greinum
þeirra.
En svo eina nótt, er haustið á
ferð, forgengill vetrar. Það fer
harkalega yfir með storminn og
frostið að vopni. Þá veður mað-
ur allt í einu elg visnaðra laufa
hér á gangstéttunum.
Það hreinsar enginn burtu
þennan val, þau rotna, blotna
og verða sleip undir fæti. Skal
gatnahreinsunarfólk líkhrætt.
Nokkur trjánna halda enn
grænum blöðum, aðrar tegundir
þola minna, visna lauf þeirra og
fjúka í næðingum, en eftir
standa naktar greinar. Þá fyllist
hugur manns hryggð og kvíða.
Þó íslendingar eigi nú við
mildari og mildari vetur að búa
og séu á allan hátt betur húnir
undir vetur í fornu veldi sínu,
þá óttast þeir enn þá Lurk, Pín-
ing og Álftabana, skelfingin lifir
í hlóði kynstofnsins.
En nú verður fólk minna vart
myrkurs og kulda, það er því
ástæðulaust að hryggjast þótt
maður vaði elg fallinna laufa.
Við sigrum þennan vetur og eftir
hann kemur nýr brumhnappur á
tré. Sennilega verður þessi
mildur.
Togsfreifa
Ég hef verið að lesa erlendar
skáldsögur frá síðari hluta aldar-
innar, sem leið. Það er mjög
áberandi hve baráttan milli trú-
ar og vísinda skipar þar stórt
rúm. Þannig, að vísindamaður-
inn á í sífelldri baráttu við þær
trúuðu sálir, sem telja allt hans
starf uppreisn og trúvillu. Sumir
uppfinninga- og raunvísinda-
menn þeirra tíma urðu jafnvel
að þola það, að fj ölskyldumeð-
limir brenndu formúlur þeirra
og eyðilegðu vísindatæki til að
bjarga þessum voðamönnum úr
klóm satans. Togstreitan milli
trúar og raunhyggju ætlar að
verða lífseig. Má þó raunar
segja, að svo hafi mál viðsnúist,
að nú séu vísindasinnaðir menn
álíka ofsækisfullir gegn þeim
trúuðu eins og þeir trúuðu voru
------------------♦
áður gegn hinum. Efnishyggju-
fólk telur víst hinn andlegasinn-
aða nú engu minni vítismat, en
öfugt var á fyrr.
Annars er gaman að lesa fyrir-
stríðsbókmenntir. Þá er von og
mannleiki yfir verkum rithöf-
unda. Bölmóðurinn skipar ekki
annað eins rúm og eftir 1914.
Bókin er spegilmynd síns tíma,
þess vegna er hver góð skáldsaga
um leið allmikil og traust sagn-
fræði.
Þetta á t. d. við um verk Kil-
jans, þótt ýmsum þyki vont að
viðurkenna.
—0—
Bækur
Það er svo sem hinseg.in að
vera að tala um bækur. Þeim
fækkar árlega, sem lesa bækur,
það er eitthvað gaufað í sorp-
ritum og dagblöðum. En þegar
sjónvarpið kemur, þá verður
lítið lesið.
Það er af sem áður var t. d.
með áhuga manna á ljóðum.
1 tímaritinu Eimreiðin fyrir
maí—ágúst, er kvæðið: Ávarp
Fjallkonunnar á 20 ára afmæli
lýðveldisins 1964, eftir Tómas
Guðmundsson. Þetta hefði ein-
hvern tíma þótt merkisatburður,
því kvæðið er ort af manni, sem
hingað til hefur þótt boðlegur,
enda er kvæðið prýðisvel ort og
tilefnið ekki einskisvert.
Ég var fyrir sunnan, þegar
það var flutt, en ég hef engan
mann heyrt minnast á það, og ég
hef engan heyrt minnast á það
í Eimreiðarheftinu. Þetta kvæði
hefði orðið umrætt, menn hefðu
aflað sér þess í uppskriftum og
átt, hér áður fyrr. Nú er þögn.
I sama hefti eru tvær prýðis
þýðingar á kvæðum eftir Fröd-
ing, eftir hið listræna skáld
Guðmund Frímann. Það hefði
einnig þótt gaman að sjá fyrir
stríð. Nú minnist enginn á þetta.
En um hvað er dreymt, um hvað
rætt. Troða menn nú kannske
samanböggluðum peningaseðl-
um í hjartagrófina?
Með æskufjöri
Það er með nokkrum kvíða,
að maður opnar fyrir þætti
æskufólks í útvarpi. Bítlaæðið og
hin erlenda próventa ríður þar
öllu á slig.
En þess skal getið með þökk,
að s.l. sunnudagskvöld hófst nýr
þáttur æskufólks, sem bar nafnið
Með æskufjöri, undir stjórn
Ragnheiðar Heiðreksdóttur og
Margur maður spyr nú þeirr-
ar spumingar hver verða muni
örlög íslenzkrar togaraútgerðar
í náinni framtíð. Gömlu nýsköp-
unartogararnir hafa margir
hverjir legið í höfnum inni síð-
ustu árin í algjörri vanhirðu, og
þó í mestri vanhirðu þau skip,
sem ríkissjóður hefur slegið eign
inni á, eftir uppgjöf fyrri eig-
enda. Bæjarútgerð Hafnarfjarð-
ar er búin að losa sig við tvo af
sínum togurum til útlendinga
fyrir verð sem svarar því, að
skipin væru höggvin upp í brota-
járn, en eftir situr svo bæjar-
félagið með skuldir skipanna og
lamað fiskiðjuver sakir hráefnis-
skorts.
Ef þetta heitir viðreisn á máli
Emils Jónssonar sj ávarútvegs-
málaráðherra og ríkisstjórnar-
innar sem heildar, þá hafa þessir
vísu menn gleymt merkingu ís-
lenzks máls.
En eins og menn muna, átti
aðalinntak viðreisnarinnar að
felast í því, að grundvöllur sjáv-
arútvegsins yrði treystur þannig,
að útgerðin gæti staðið á eigin
fótum án alls styrks úr ríkis-
sjóði, og án allra uppbóta á fisk-
verð. í þessu sambandi var sér-
staklega talað um útgerð togar-
anna og viðreisn þeirrar útgerð-
ar. En allir vita nú, að þrátt fyr-
ir margvíslegt kák af opinberri
hálfu hefur togaraútgerð og
grundvöllur hennar aldrei staðið
verr á íslandi en í dag, og er það
fyrst og fremst verk þeirrar rík-
isstjórnar sem með völd hefur
far.ið á landinu að undanförnu.
Andrésar Indriðasonar. Þetta
var ágætur þáttur og vonandi
tekst þeim að halda honum á
jafn háu plani, maður þorir varla
að biðja um enn betra, af ótta
við að þátturinn yrði þá ekki
fyrir unga fólkið.
Þarna leiddu þau t. d. fram
ungt skáld, Friðrik, stúdent úr
M. A. frá í fyrra. Það var gam-
an að heyra til hans. En það,
sem mér þótti markverðast var
þáttur Savannatríósins. Dans-
músík hefur lengi verið erlent
öskur, en þessir eru að æfa upp
gamla dansa, þulur og kvæði, í
nútímabúningi og tókst mjög vel.
Það er lofsvert, einkum vegna
þess að þeir eru að rjúfa illa
hefð og leggja nýjan, þjóðlegan
grunn, og hér fannst, að voru
menn, sem höfðu æft sig og
undirbúið.
En skemmtilegra hefði verið
að þeir hefðu sótt hljómsveit
sinni nafn í allra-flagða-þulu,
heldur en taka það að láni frá
erlendum.
Að vélbátaútgerðin stendur
sig betur er aðeins að þakka met-
veiði hvert árið eftir annað, en
alls ekki þeim grundvelli sem út-
veginum hefur verið úthlutað úr
hendi ríkisstj órnarinnar.
Þetta er umbúðalaus sannleik-
urinn, sem ekki verður umflú-
inn öllu lengur. Það er þýðing-
arlaust að ætla að blekkja sjálf-
an sig til lengdar með að fisk-
leysi eigi alla sök á því hvernig
komið er hjá togaraútgerðinni.
Að vísu hefði þessi útgerð stað-
ið sig betur, ef hún hefði búið
við slíka metveiði sem vélbáta-
útgerðin að undanförnu, en það
er sannkölluð Bakkabræðrahag-
fræði að ætla sér að reisa út-
gerðargrundvöll á slíkri hlekk-
ingu. Það er enginn annar út-
gerðargrundvöllur fiskiskipa til,
sem nokkurt vit felst í, annar en
sá að miða við að skipin standi
undir rekstrinum, með því að
bera úr býtum meðalveiði í með-
alári. Sá sem ekki skilur þennan
augljósa sannleika, og hyggst
fara aðrar leiðir, honum mun
koma það í koll og þjóðinni allri.
Sá stórfelldi hraðfrystihúsa-
iðnaður, sem þróazt hefur hér á
löngu árabili síðan stríði lauk,
honum verður hætt við falli þeg-
Bœjarvísur úr Myrkársókn
eftir séra Gamalíel Þorleifsson
d. 1846. Hann var næst síðastur
prestur að Myrká í Hörgárdal,
en eftir hann kom séra Páll Jóns-
son, frá 1846 til 1859. Páll flutt-
ist þá að Völlum í Svarfaðardal
og hefur ekki setið prestur síðan
á hinu fræga býli djáknans.
Vísur þessar eru skrifaðar
upp 1939 eftir Jóni Magnússyni,
fæddum að Myrká 1854 d. 1944.
Jón dvaldist mest á þessum slóð-
um og síðast í Staðartungu.
Hann var minnugur á vísur og
er til nokkuð af slíku og því líku
rituðu eftir honum.
Um Staðartungu fyrst ég fer
fram að þylja óðarskrá.
Búðarnesið blómlegt er,
Bás, þar syðra nefna má.
Einhamarskotið allvænt er,
og Nýibær suður frá.
Framland, ekki fatar mér,
Flögusel fyrir handan á.
Ásgerðarstaðir, einnig Sel,
eitt var býlið Fróni á.
Flögulandið virðist vel,
víðirkvist þar líta má.
ar fram líða stundir, verði tog-
araútgerð lögð niður á slandi.
í Noregi þar sem færustu
rekstrarsérfræðingar hafa lagt
hugann í bleyti til að finna ráð
til þess að geta miðlað hinum
stóru hraðfrystihúsum nægu
hráefni árið um kring, hefur
ekkert ráð fundizt annað en út-
gerð togara til lausnar þessu
vandamáli.
Fyrst og fremst af þessum
sökum þarf togaraútgerð að
halda áfram á íslandi. Afnám
togaraútgerðarinnar þýðir löm-
un fiskiðnaðarins þegar fram í
sækir.
Hér þarf því að fara aðrar
leiðir en viðgengizt hefur í þess-
um málum að undanförnu. End-
urnýjun togaraflotans með skut-
togurum af heppilegri stærð, til
að annast það verkefni sem bent
hefur verið á hér að framan, er
nú þegar orðin aðkallandi nauð-
syn, sem ekki verður umflúin án
stórskaða fyrir þjóðarheildina.
Þeir sem telja sig starfa i um-
boði fólksins við sjávarsíðuna,
verða nú án tafar að ganga fram
til lausnar á þessu máli, sem
varðar þjóðarhag.
(Úr grein eftir Jóhann Kúld
í Þjóðviljanum 22/9).
Stóragerði ofar er,
oft Myrkárdal skriður þjá.
Heppnast náði Myrká mér,
mun þar heyið gott að fá.
Saurbær fyrir sjónargler,
sézt þar Gerðis-ræfill hjá.
Þúfnavellir þóknan lér,
þar er túnið vænt að sjá.
Baugasel á bak við er,
Barkárdals í þröngri krá.
Féeggsstaðir sóma sér.
Sörlatunga þar útfrá.
Barká líka vitum vér,
víðlent ekki til að sjá.
Yxnhóll fram yfir aðra ber
engjatöku lönd ósmá.
Hallfríðarstaðir blómann ber,
Byggist Kotið rétt þar hjá.
Langahlíð við endann er.
Ekki fer ég lengra þá.
*
Ath. Þar sem prestur talar um
„Gerðis-ræfil“, sagði þulurinn
stafa af því að hann þóttist fá
prestlömbin einna verst fóðruð
þaðan. K.
Föstudagur 9. október 1964
Af gömlum blödum
2) Yerkamaðurinn