Vikan - 20.04.1912, Blaðsíða 2

2
V I K A N
»Ekkert kapphlaup.«
Skipverjum vorum það mikilvon-
brigði, er þeir frjettu, að Hróaldur
Ámundason hefði komist á heim-
skautið á undan Scott. Svíður það
sáran mörgum samlöndum hans.
Hefur frægur landfræðingur, er Cle-
ments Markham heitir,ritað í »Times«
fyrir skemstu og segir þar, að ekk-
ert kapphlaup hafi verið til heim-
skautsins. Ferð Scott’s hafi verið
ger til margvíslegra rannsókna, en
Hróaldur hafi þvert á móti haft
það eitt í hug, að brjótast til heim-
skautsins án vitundar Scott’s. Hjer
geti því ekki samanburður komið
til greina.«
Yfirlit.
»Terra nova« hóf för sína suður
í höf frá Lundúnum 1. júní 1910
og ljet í haf frá Nýa-Sjálandi 29.
nóv. um haustið. Ætlaði Scott að
ná til heimskautsins þá leið, er
Shackleton hafði farið, sá er lengst
hafði komist suður á undan Hró-
aidi. Skipið kom til Hvalfjarðar í
íshafi 4. febr. 1911,og var þar fyrir
Hróaldur á skipi sínu »Fram«.
Ofriðurinn.- Hrak-
farir ítala.
Þeir missa 3500 menn.
Alira síðustu fregnir, sem hingað
hafa borist af ófriðnum, eru þær,
sem »Verdens-Gang« og »Politiken«
flytja 30. f. m. og segja, að staðið
hafi í »Central News« í Lundún-
um daginn áður. Fregnin ersvo:
Her Tyrkja í Benghasi hefur unn-
ið ágætan sigur á Iiði ítala. Ljetu
ítalir 3500 manna og 27 foringja.
Af Tyrkjum fjellu einir 105 menn
Þeir fengu afarmikið herfang, vopn
og skotfæri, ritsímaáhöld og margt
fleira. — Daginn áður hafði verið
háð snörp orusta og mistu ítalir
þar 1700 manns.
Þess er getið, að Vilhjálmur keis-
ari hefur hitt Victor Émanuel ítala-
konung í Feneyaborg og ráðið hon-
um ákveðið frá því, að halda her-
flotanum til Tyrklands, svo sem ítalir
hafa hótað. Sagði hann og, að
stórveldin mundu engan hlut eiga
að því, að kúga Tyrki til þess að
afsala yfirráðum í Trípolis. Keisari
sýndi konungi fram á, að flotinn
gæti allur tortímst ef hann hjeldi
inn í Dardanella-sund, sakir sprengi-
vjela þeirra, er Tyrkir hafa lagt þar
víðsvegar.
ítalir sendu nýlega hersveit eina
inn í land til Nazura. Tyrkir
tóku snarplega á móti. Stóð bar-
dagi ellefu klukkustundir og ráku
Tyrkir ítali þá af höndum sjer og
flýðu þeir til skipanna. Þó höfðu
þeir haft liðveislu af skothríð frá
skipum sínum. Tyrkir og Arabar
mistu tvo hermenn og 16 sjálfboða-
liða, en tveir hermenn og 65 sjálf-
boðar uiðu sárir. ítalir biðu mik-
inn skaða og Tyrkir fengu mikið
herfang.
Tyrkir hafa viðbúnað í flestum
hafnaborgum sínum til þess að taka
á móti herskipum Itala, ef þau beri
þar að. í annan stað hafa stór-
veldin Iagt ríkt á við ítali, að reka
engan ófrið í Norðurálfu, með því
að verslun mundi truflast mjög og
ékki sjeð fyrir endann á afleiðing-
unum að öðru leyti. Fregnir hafa
flogið fyrir um það, að Rússar væri
að gera bandalag við ítali og mundu
ætla að ráða á Miklagarð, en Rúss-
ar þverneita, að nokkur fótur sje
fyrir því.
Hver á loftið?
Hversu nær jarðhelgin langt?
Um það efni er nú málaferli
suður á Frakklandi. Hafa bændur
nokkrir, er Iand eiga umhverfis flug-
völl Maurice’s Farman’s flugmanns,
kært ókyrð þá, er stafi af sífeldu
flugi yfir land þeirra, heimta þeir
háar bætur fyrir og krefjast þess,
að ekki sje flogið nær jörðu en
200 stikur. Flugmenn hafa bund-
ist samtökum við Farman til þess
að kosta málið. Getur það orðið
alldýrt og verður sótt af miklu kappi
Málið verður tekið fyrir innan
skamms, og er þetta hið fyrsta mál
í heimi, svo kunnugt sje, sem rís
út af því, hve jarðhelgin nái langt.
Deilan verður vafalaust til þess, að
allsherjar-lög verða sett um jarð-
helgina í loftinu, eins og fyrir Iöngu
hefur verið gert um Iandhelgi á sjó.
Merkilegar fornmenjar
fundust seint í f. m. í Pompeii á
Ítalíu, Borg þessi eyddist af eld-
gosi úr Vesuvius árið 79 e. Kr.,
svo sem kunnugt er. Var verið að
grafa í »Auðlegðar-stræti« svo nefnt,
og fanst þar hof, undra-heillegt,
með veggmálverkum (fresko) af grð-
unum á Olymp. Annað hús fanst
þar nærri með veggmálverkum af
gyðjunni Cybele og mörgum öðr-
um goðum og gyðjum. Þessar
myndir eru allar einkar-fagrar og
þykja þetta merkastar fornmenjar,
er fundist hafa um mörg ár. Fjöldi
manns streymdi að úr ýmsum átt-
um til þess að skoða fornmenj-
arnar.
Bankarán og manndráp.
25. f. m. rjeðust 6 illvirkjar á bif-
reið skamt frá París, kl. 8 um morg-
uninn, skutu ökumanninn til bana
og hugðust ganga af hinum vagn-
manninum dauðum. Óku síðan í
bifreiðinni í þorp eitt, er Chantilly
heitir, nokkrar mílur frá Parfs,
stöðvuðu vagninn utan við banka
þar kl. 10. f. m. Tveir stukku inn
í bankann, skutu niður tvo banka-
menn og særðu hina, en rændu 40
þúsundum franka. Snöruðust síð-
an upp í vagninn og óku af stað
í fleygiferð. Meðan ræningjarnir
voru inni í bankanum stóð einn
fjelagi þeirra hjá vagninum ogskaut
af skammbyssu í allar áttir á þá,
sem í nánd komu.— Fantarnirvoru
nú eltir, en drógu undan á bifreið-
inni, uns þeir skildu hana eftir ör-
skamt frá París og hurfu sem leiftur.
Þetta illvirki ereignað sömu bóf-
um, er áður hafa framið svipuð
>verk og sagt hefur verið frá hjer í
blaðinu fyrir nokkru. Parísarbúar
eru mjög óttaslegnir, lögregluliðið
hefur verið aukið og stórfje heitið
hverjum þeim, er upplýsingar geti
gefið um menn þessa.
Lögieglan náði loks 31. f. m.
manni nokkrum í þorpi einu við
Ermarsund, er það hyggur vera
einn af illvirkjum þessum. Hann
varðist með skotum og sprengi-
kúlum. Um sömu mundir fór sjer
annar ungur maður skamt þaðan
og æt)a menn, að hann hafi verið
víð þetta riðinn. Síðustu frjettir
segja, að forsprakkinn sjálfur hafi
náðst.
Slys af snjóflóði varð 26.
f. m. í Snæfelli (Schneeberg) skamt
frá borginni Vín í Austurríki. Flóð-
ið fjell á 11 skíðamenn og Ijetust
allir, nema ein stúlka náðist lífs.
Hundrað og tuttugu
botrsvör puskip urðu að hætta
veiðum í Hull á Englandi um dag-
inn sökum kolaleysis. Mörg þeirra
skruppu út í páskavikunni ogkomu
með talsvert í soðið á Föstudaginn
langa, svo að hægt var að senda
nýan físk til Lundúnaboigar.
Eitraðir drykkir. í vetur
hefur borið á því í ýmsum stöðum,
einkum í Berlín, að margt manna
hefur veikst á sama tfma með sams-
konar sjúkdómseinkennum, sem virt-
ust stafa af eitri, en læknarnir vissu
ekki fyrst, úr hverju væri, mat eða
drykk. í vikunni fyrir jólin Ijetusi
92 menn í Berlín af slíkri eitrun.
Var þá farið að rannsaka málið og
fanst með efnarannsókn að »trjáróta-
vínandi« hafði verið seldur sem
»danskt brennivín«, »Sílesíu-romm«
og undir fleiri siíkum nöfnum. Yms-
ir menn hafa verið settir í varðhald
fyrir bruggun og söiu þessarar
»Völsungadrekku«. Hafa þeir að
vísu ekki verið sakaðir um mann-
dráp, heldur lögbrot og vörusvik.
Kríteyingar sækja mjög fast
að sameinast gríska ríkinu. Upp-
reisnarflokkurinn í eynni 'nefir kosið
69 þingmenn til þjóðþings Grikkja
í Aþenuborg, en stórveldin hindra,
að menn þessir feri áþingið. England,
Frakkland, Ítalía og Rússland hafa
tilsjón tneð stjórn þe'rri, sem kallað
er, að stýri eynni.
Vöxtur í Missisippi. Hinn
3. þ. m. flúðu 50 þúsundir manna
í dauðans ofboði burt úr St. Fran-
cis, sem er ein af eyutn þessarar
miklu þjóðár. Höfðu þeir fengið
viðvörun frá veðurfræðisstofnun rík-
isins, að hlaup mundi koma í ána.
Flóðið braut stíflur og flæddi yfir
fjögur þorp; fjórir menn biöu bana,
og eigna tjón er talið 4 miljónir
króna.
Forse'takrr.ningí Banda-
ríkjunurn stendur nú fyrir dyr-
um og hefur kosningarrimman verið
háð af mikilli grimd. Flokkur sam-
veldismarna er klofinn milli Tafts
og Roosevelts; er nú snúið vináttu
þeirra til fulis fjandskapar. Taft
þykir horfa miklu vænlegar og tai-
ið nærri fullvíst, að hann hljóti
endurkosning.
Tuttugu og fjórar flug-
vjelar hafa Þjóðverjar setttilland-
gæslu vestur á landamærum um
miðjan þenna mánuð. Stöðvarflug-
vjelanna eru í Mets og Strassburg,
sem eru frægir staðir síðan í ófriðn-
um mikla 1870—71. Verða 12
flugvjeíar á hvorum stað, 6 tvíflöt-
ungar og 6 einflötungar. — Eru
Þjóðverjar nú farnir að safna sam-
skotafje af kappi, til þess að koma
upp flugvjelum til hernaðar eíns
og Frakkar.
Dauðarefsing var úr lögum
numin á Ítalíu 1889 í samræmi við
kenningar Lombroso. — En nú hefur
ítölum orðið svo mikið um bana-
tilræðið, sem veitt var konungi þeirra
á dögunum, og »Vfsir hefur sagt
frá, að flestöll blöð eru nú óð og
uppvæg að heimta, að dauðarefsing
verði lögtekin á ný.
General Booth foringi sálu-
hjálparhersins, var staddur í Kristjaníu
síðari hluta fyrra mánaðar. Hann
hjelt ræðu í háskólasalnum ogbauð
til ýmsu stórmenni. Konow fyrver-
andi stjórnarforseti setti samkomuna.
Booth er mjög aldurhniginn, en þó
furðu ern og ekki er að tvíla áhuga
gamla mannsins.
Þýskur varningur. Þýskir
iðnaðarmenn brýna það mjög fyrir
samlöndum sínum, að »styðjaþýsk-
an iðnað og þýska framleiðslu. Ekki
alls fyrir löngu var bæklingur sendur
inn á hvert heimili í Þýskalandi.
Þar í voru þessar setningar:
»Lát þjer aldrei úr hug Iíða, að
ef þú kaupir útlendan varning, þá
er land þitt því fátækara.«
»Peningar þínir eiga að koma
Þjóðverjum að notum; öðrum ekki.«
»Þú skalt aldrei svívirða þýskan
iðnað með því að nota útlendan.*
»Láttu aldrei útlendan mat vera
á borði þínu«.
» Þýskt hveiti, þýskir ávextir, þýsk-
ur bjór — er hið eina, er veitir
líkama þínum sannan þýskan þrótt.«
»Lát ekki erlendan fagurgala villa
þig frá þessum boðorðum og treystu
því fastlega, hvað sem aðrir segja,
að þýskar vörur einar eru samboðn-
ar þegnum vors þýska föðurlands.«
Herskipið Maine til
síðustu hvíldar.
Svo sem menn muna, varð spreng-
ing herskipsins Maine á Manilla-
höfn til þess að ófriður hófst milli
Spánverja og Bandamanna. Skipið
hvíldi á hafsbotni í 14 ár, en því
var nú nýlega náð upp og flutt til
New York. Þaðan var því svo fylgt
út á haf sunnudaginn 17. f. m.
með afar mikilli viðhöfn á fjölda
skipa og var hátíðlega sökt í sjó
ásamt með líkum þeim, sein í því
höfðu fundist, að framfarinni guðs-
þjónustu, svo sem við jarðarför.
Um leið og skipið hvarf í öld-
urnar dundu við viðhafnarskot frá
herskipastól Bandamanna, sem þar
var viðstaddur, og flögg voru dreg-
in á hálfa stöng um öll Bandarík-
in. Gufuflautan hvein á öllum
gufuskipum en járnbrautarlestir og
sporvagnar stönsuðu í 5 mínútur,
hvar sem staddir voru í ríkinu.
Á frakkneskri moldu.
Prins Victor Napoleon, sem er
nú höfuð Bonaparte ættarinnar og
telur sig eiga tilkall til ríkis á Frakk-
landi, á um þessar mundir erfingja
í vændum. Hann er búsettur í
Brússel í Belgíu, en langaði mjög
til að barn sitt fæddist á franskri
jörð og vildi koma konu sinni til
Frakklands. En allar mögulegar
hindranir voru honum þar settar í
veginn og varð hann að gefast upp
við tilraunir sínar. Hann fann þá
það snjallræði að senda tvo trúa
þjóna sína yfir til Frakklands og
sækja þangað nokkur vagnhlöss af
mold. Þessa mold setti hann svo
undir rekkju konu sinnar og nú er
þá alt undirbúið, til þess að frakkn-
eskur prins fæðist.