Vínland - 01.10.1903, Blaðsíða 6

Ný bók.
:o: —
Jóx Jó.xson: Íslenzkt þjóocrni Alþýðnfyrir-
lestrar — Ueykjavík. Kostnaðarmaður: SitC-
urður K r i s t j án s s o n . Prentað í Pólags
prentsmiðjunni 190‘J — (VI — 202 bls.).
í bók þessari eru 10 fyrirlestrar, sem liöf.
liefir (lutt fvrir alþyðu í Reykjavík. „t>aðer
efni [jossara fyrirlestra, að rekja í stuttu máli
helztu þættina í lífi og sögu íslendinga frá
upphafi og fram á vora daga, en þ<5 um leið
sérstaklega að taka fyrir ])á hliðina, sem snert-
ir þjóðernið sjálft og þ j ó ð e r n i s t i 1 -
f i n n i n g u n a“, segir liijf. í inngangsorðum
bókarinnar, og lyfsir það vel aðalefni hennar.
Kn um meðferð efnisins segir hiVf.: „í þessu
stutta og takmarkaða yfirliti verður liigð
minni áherzla á að skvra frá viðburðunum
sjálfum. en frá orsökum þeirra og afleiðing-
um, þvi pað er og verður jafnan aðalkjarni
sögunnar“. Þetta er líka það som einkennir
rit petta, því þessi aðferð er, og liefir alt af
verið mjög fágæt í íslenzkri sagnaritun.
Kn það er jafnfrarnt liverjum manni auð-
sætt, sem les bókina, að liún er rituð í þeim
tilgangi, að glæða þjóðernistilfinningu ís-
lendinga, vekja hjá þeim sjálfstraust og fram-
farahug með því að sýna þeim að þeir eiga
erfðakosti ágætrar kynslóðar, og vara ]>á við
þeim yfirsjónum, ermest böl hafa skapaðþjóð-
inni á umliðnum öldum. Höf. leggur alla á-
h’erzlu á það, að sína íslendingum livað þeir
geti lært af sögu þjóðar sinnar, og segir frá
viðburðum til þess aðsína gildíþeirra^ menn-
ingarbaráttu þjóðarinnar, en ekki að eins til
þess að flytja ófróðum mönnum markverð tíð-
ir.di. Hann segir vel frá, svo vel að enginn
núlifandi íslendingur mundisegja betur sögu.
í allri frásögn hans er svo mikið líf og fjör,
að það lilýtur að lialda vakandi eftirtekt les-
andans frá upphafl til enda. Hessi saga lians
getur fárra smáatvika en segir einkum frá að-
alatriðum helztu viðburðanna; hún er ekki
lífiaus samsteypa úr ' ættartölum og ártijlum
orr ht-flr miklu meira mentagildi en margar
árbækur. Þetta er bók sem allir íslendingar
ættu að lesa. Þeir sem sögufróðir eru græða
eno-u minna á því en liinir, sem lítið vita um
sögu þjóðar sinnar.
Það sem helztmá að bólcinni finnaerþað,
að liún er svo lítil* Það er ómögulegt að
ræða til hlýtar svomikiðefni ísvostuttu máli.
En höfundinum er ekki þarum aðkenna,hann
finnur sjálfur be/.t til þrengslanna, en hefir
ekki fengið meira rúm, og hann á lof skilið
fyrir hvað vel hann hefir komið sér þar fyrir.
Vér getum ekki tilfært hér nægileg
dæmi til þess að sýna hvernig bókin er rituð.
Síðasti fyrirlesturinn lysir bezt tilgangi bók-
arinnar. Þarbendir höf. á lærdómsgildi sög-
unnar, sem byggist á því algilda lögmáli að
viðburðir fortfðarinnar eru grundvöllur fram-
tíðarlífsins, og þar leggur hann mesta álíérzlu
á það, að þjóðin sé sjálfri sértrygg, og verndi
vel öll sín dyrmætu þjóðareinkenni. Hann
segir svo:
„ísiendingar verða að byggja sitt
framtíðarlír, sína f r a in t í ð a r m e n n i n g u
á þjóðlegnm grundvelli,—ásögu, bók-
inentum og tungu sjálfrar þjóðarinnar. Það
eru liyruingarsteinarnir, aem þjóðfólagið livílir á.
Að vekja þjúðina til meðvitundar um gildi sitt,
kröfursínar og skyldur,—að styrkja vilja- og sið-
ferðis-þrekið og glæða þjöðernistilfinninguna, —
þetta er það hlutverk, sem liggur fyrir nútíðar-
kynslóðinni-1.
A öðrum stað, farast honum þannig orð:
„Frá sundrungunni stafar öll vor bölvun
og ógæfa. Á samtökunum byggist öll vor
framtíð, vor von, vort trausc, vort líf. Þau eru töfra-
sprotinn, sem alt liggur opið fyrir,—lykillinn að
uppfyllingu allra vorra framtíðarvona".
Það, sem cr svona vel sagt, þarf engra
meðmæla,og líkt þessu ermargt í bók þessari.
En sumsíafar er liöf. næstum of djarf-
mæltur og þó skoðanir hans hvíli flestar á
gildum rökum, þá eru þær þó, sem eðlilegt
er, ekki allar óhreltjanlegar. Sem dæmi þess
mætti bonda á það, sem hann segir á 250—
251 bls.:
„Þaðér sannmæli. sem ekki verðar hrakið, að
hver þjóð á við þá stjórn að búa, sem hún
vorðskuldar. Engin þjóð, sem í sinu insta
eðli er öflug eg óspilt unir til lengdar við óstjórn,
og afturá hinn bóginn, þar sem óstjórn og kúgun
fá tii lengdar að sitja í liásætinu má óhætt ganga
að því vísu, að insta eðli þjóðarihnar síi rotið og
spilt, liversu glæsileg sem ytri kjör liennar kunna
að sýnast. Bein afleiðing af þessari inargrökstuddu
setningu verðnr því fcú, að hver þjóð á við
þau kjöraðbúa, sem hún verðskuld-
a r“.
En þessi ályktun er ekki bein afleiðing
af ástæðum þeim, sem höf. leiðir hana út af,
þær fullnægja ekki kröfum hennar nema að
hálfu leyti. Ef óstjórn og kúgun sitja í há-
sætinu, og hafa náð þar sæti vegna þess að
insla eðli þjóðarinnar er rotið og spilt, þá mun
vera rétt að kveða svo að orði, að hún verð-
skuldi þá stjórn og þau kjör, er hún á við að
búa; en hafi þjóðin orðið áð lúta óstjórn og
kúgun, þrátt fyrir það þó hún sé öflug og ó-
spilt, og inest vegna þess að hún liefir verið
ofurliði borin af ásælnum óvinum, er meiri
höfðu máttinn, þá er rangt að segja að hún
lia.fi við þá stjórn og þau kjör að búa, er liún
verðskuldar. Kjör einstakra manna fara oft
ekki eftir verðleikum, og þó er það aðaltil-
gangur hvers ]>jóðfélags að sjá um það, að
hver einstaklingur njóti röttar síns. Hvernig
geta þjóðirnar tiltitlulega notið betur verð-
leika sinna, þar sem þær vanalega liafa eng-
an satnskonar verndarengil og einstaklingur-
inn til að gæta réttar síns?
í fyrirlestrum þessum segir höf. alls ekk-
ert um það,hvern þátt landið sjálft eigi í til-
veru og framþróun íslenzks þjóðernis. Hann
hefir valið sér það verkefni, að skoða það að
eins frá sögulegu sjónarmiði, og það verk
hefir hann leyst vel af hendi. Meira^er ekki
sanngjarnt af lionum að heimta. Enþví verð-
ur þó ekki neitað, aö mikið vantar á að þjóð-
erni sé skoðað til lilýtar, ef áhrif lands
þess, er þjóðin byggir, eru ekki tekin til
greina. Það er vanaleoa landið með tVlluin
þoss náttúru sérkennum, sem á mestan hlut
í því að skapa þjóðernið. Og ekki er ólík-
legt að sú verði niðurstaðan, ef vel er athug-
að, að það sé í s 1 a n d, sem vemdað hef-
ir íslenzkt þjóðerni fremur en íslend-
i n <r a r.
O
EimreiSin IX. ár. 3. hefti.
efnisyfiui.it:
Stgr. Thorsteinsson: Nokkur kvæði,
Paul Carus; Þýðing góðs og ills (M, J*
þýddi).
Rudyard Kipling: Sögurfrá Indlandi ( Björg
Þ. Bliindal þýddi).
Lukian: Tímon eða Mannhatarinn (Stor,
Thorsteinsson þvdtli).
Ritsjá:
Benedikt Gröndal: Ljóðmæli (Guðm. Guð-
mundssonar). Valtýr Guðmundsson: íslenzkt
pjóðerni (Jón .Tónsson). Hafstcinn Pétnrssom
íslenzk sönglög - Ferð um Snaifeilsness- og:
Þalasýslu — Tíndi faðirinn.
ísl enzk hringsjá:
Vallýr Guðmundsson: Stúdentaförin til Fær-
eyjaog íslands. — Um Grímsey.— Sagan okk-
ar.—Um vísurnarí Hall/reðarsögu.—Um ís-
land að fornu og nýju. Hafsteinn Pétursson:
Um íslenzk skáld.—Myndun móbergsins á ís-
iandi. Um Færeyjar, ísland og Grænland.—
Sturlunga saga á dönsku.
Samtírvingur.
Um bækur.
Kínverjar eiga stærri bækur en nokk ir önnur
pjóð í heimi. Þeir eiga orðabók, sem er í úmlega
lOObindi og alfræðisorðabók í 450bindnm. Ilelzta
sagnarit peirra er í 920 liindum. Það er saga
Kínaveldis frábyrjuu tuttugustu og sjöundu aldar
fyrir Krists fæðingu, og nær fram á miðja 17. öIcV
e. Kr. eða til 1644. Fyrst var bólt )>essi preutuð*
með kínverzku akurðletri úr tró, en síðar var hún
prentuð með vanalogum kinverskum stílum í
Nankin (1875—1885). Englendingar liafa eintak
af hók þessari í British Miiseum, og annað eiga
Bandamonn í bókasafni Columbia liájikólans í New
York.
En langstærsta bók Kínverjaogstærsta ritsmið
i lieimi var „Yung-lo Ta-tion“, scm var nokkurs*
konar samsteypa af öllum bókmentum Kínverja.
Þar var úrval úr ritum allra ldnverskra rithöfunda
um lieiinspeki, vísindi, sagnfræði, listir, trúar
brögð, dulspeki og þjóðsögnr; því var öllu skift ii
22,877 bækur, sem buadnar voru í 11,100 bindi.
Því var safnað á 14. öld (frá 1308 til 1407) og siöan.
hofir engu verið við það bætt. 2,169 menn unnu
að því, að safna ritunum og hreinskrifa þau.
Á árunum 1562—1567 unnu 100 skrifarar að*
því, að gera tvö eftirrit af öllu þessu ritsafni. En
annað eftirritið og frumritið sjálft branntil kaldra
kola árið 1644,þegar Peking var tekin hersltildi og
Ming konungsættin rekin frá völdum. Þegar frið
ur komst á fundu menn liitt eftirritið en 2,422:
bækur af því voru þó alveg horfnar. Þær 20,455*