Vínland - 01.01.1907, Blaðsíða 5

V í N li A N D .
85
pví að hún á ekki sjálf fnllnægjandi menta-
stofnanir; en að hafa svo mjög á móti f>ví,
sem margir gera, aðíslenzkir námsmenn leyti
fremur til Danmerkur en annara landa, virð-
ist fremur sprottið af sérþótta stærilæti eða
Danahatri, en góðum og gildum ástæðum.
Raun ber pess naumast vitni. að íslenzkir
námsmenn reyndust nýtari menn f>ö peir leit-
uðu til annara landa fremur en Danmerkur.
Þar hafa að sjálfsögðu margir ,,farið í hund-
ana“, helzt af J>ví að í f>eim var ekki efni til
annars, og nokkurir hafa orðið Danasleikjur,
sem aldrei hefðu reynst pjóðerni sinu hollir
hvar sem J>eir hefðu alið aldur sinn erlendis:
en úr þeim fl<)kki fslenzkra námsmanna hafa
einnig komið flestir nytustu og beztu menn
þjóðar vorrar,og aldrei fleiri en nv'ihin síðari
árin. Óhætt máfullyrða f>að, aðekki fá f>eir
neina matarást á Dönum fyrir námsstyrk f>ann
er f>eim er veittur við háskólann í Kaup-
mannahöfn.
J>6 mentaleið íslendinga séógreiðfær og
liggi mjög um ópjóðloga stigu, þá getur
menning þeirra enn aukist margfaldlega, ef
f>eir vilja læra og liagnyta sér f>að, sem peir
geta lært af öðrum þjóðum, en bæta jafnframt
og auka mentnstofnanir landsins, að svo miklu
leyti,sem pað er f>eim kleyft kostnaðar vegna.
J>ær framfarir og sá menningarproski, er peir
þannig geta aflað sér, mun pegar fram líða
stundir efla svo [>rótt þjóðarinnar og bæta
svo hag hennar, að hún verði fær um að eign-
ast og annast allar pær menningarstofnanir,
sem henni eru nauðsynlegar.
Nokkrar Athugasemdir.
Bréf pað, er vér birtum í f>essu blaði,frá
| Danmerkur“, meðal pess er Islandi hafi mest
; óheill af staðið. E>au áhrif virðast vanalega
vekja og glæða ættjarðarást hinna nytustu
fyrv. alþingismanni, herra .'óni Jónssyni, er íslendinga, og f>á er liitt minni skaði.þó vms-
Eins og nú er ástatt, má efalaust telia
pað Islendingum hollara að sækja mentun
sína til Norðurlanda heldur en til annara
J>jóða f>eim fjarskyldari; bæði sakir pess að
íslancl er að náttúrufari líkara J>eim löndum
on nokkrutn öðrurn, og svo greiðir skyldleiki
pjóðanna nijög fyrir öllum menningaráhrif-
um úr Jveirri átt. Þetta mun flestum íslend-
ingum vera fullljóst orðið fyrir löngu síðan,
og [>eir vita [>að einnig, að [>eir eru enn tniklu
skemra á leið komnir í nútíðarmenningu en
aðrar Norðurlanda pjóðir, og geta því margt
af peim lært, Eins og nú er ástatt, yrði pað
J>ví [>jóð vorri óefað miklu heilladrfgra, að
ganga á skóla annara f>jóða og leggja kapp
á að verða par fullnuma sem fyrst, helduren
að koma á fót ]>eim mentastofnunum innan-
lands, er hlytu að verða ltenni ofvaxnar og
yrðu pvl ekki annað en hálfgert kák, J>jóð-
inni til þyngsla og æðri mentun fremur til
tjóns en hagnaðar.
Þjóð vor [>arf fyrst ogfrernst að læra, að
liagnyta sér auðsuppsprettur landsins og bæta
atvinnuvegi sína svo, að framleiðsla landsins
og fjármagn hennar verði margfalt meira en
pað er nú. á peim grundvelli verður hún að
byggja flestar vonir um sjálfstæði, og pá et
pær vonir rætast, en fyr ekki, getur hún eign-
ast innlehdar mehtastofnanir, er fullnægi
kröfum sjálfstæðrar pjóðmenningar,
að öllu leyti pess vert að Vestur-íslendingar
lesi pað með athygli. Það, sem bréfritarinn
leggur par til pjóðmála íslands, er yfir höf-
að skynsamlega mælt. Hann hefir að vísu
ekkert nfmæli að flytja; alt pað, sem hann
segir um sjálfstæði pjóðarinnar, skilyrði pau,
er par liggja til grundvallar, og annmarka
pá, er á því eru, að íslandseginú pegarskil-
ið við Danmörku, hafa fmsir áður rætt um og
ritað heima á íslandi, en pó mun par hafa ver-
ið lögð minni áherzla en verðugt er á sumt
pað, er hann telur nauðsynleg skilyrði ,,fyr-
ir hverja pá þjóð, sem vill með fullum rétti
heimta sjálfstjórn s:na“, að minsta kosti ræða
íslenzk blöð að tiltölu sjaldan-um þau meg-
inatriði málsins. Hér vestra hefir ekkert ver-
ið um p.-ssi pjóðmál vorritað sem teljandisé,
og allur porri Vestur-íslendinga mun fátt
eða ekkert um pau hugsa. Bréfritari vor á
pví palckir skilið fyrir pað, sem hann hefir
Jagt til pessara mála, og væri óskandiaðhann
og hverjir aðrir Vestur-íslendingar, sem vit
hafa á, vildu frekar og enn þá vandlegar um
pau ræða.
Vér teljum flestar skoðanir bréfritarans
hyggilegar, og óefað eru margir hinir gætn-
ustu menn á ættjörðu vorri honum samdóma
í meginatriðum málsins. En hins vegar virö-
ist oss sumt af pví, er hann segir í bréfi sínu,
miður hugsað en skyldi.
ir t. d, um verzlun
satt, að mestu leyti, og pað er vissulega eitt
af pví, „sem íslendingar pyrftu fyrst af öllu
að gera“, að ná verzlun sinni úr höndum út-
lendinga undir eigin umráð. Til pessskort-
ir pá enn fé og Irrafta, og pví geta peir hvor-
ugu safnað á skömmum tíma. Jafnhliða
verzlun sinni verða þeir að bæta helztu at-
vinnuvegi pjöðarinnar: landbúnað og fiski-
, veiðar. Á afurðum peirra hvílaaðmestu leyti
verzlunarkraftar þjóðarinnar, og hún fær al-
drei prótt til að keppa við aðrar pjóðir í
verzlun, nema hún leggi rækt við auðsupp-
sprettur verzlunar sinnar. Framfarir í pá átt
munu nú vera auðsæjar hjá þjóð vorri.þósmá-
ar séu I samanburði við framfarir annara
pjóða í þeim atvinnugreinum; og hin síðari
árin hefir íslen/kum ver/.lunum fjölgað rajög
og umráð íslendinga yfir ver/lun landsins
aukist margfaldlega. £>að er pví naumast
rétt, sem bréfritarinn gefur I skyn, að útlend-
ir kaupmenn séu að ná meira og meira valdi
yfir verzlun landsins. Um einokunarfélag
það, er íslenzk blöð. segja að nú sé að mynd-
ast í Ivaúpmannahöfn og ætli að hremtnaalla
íslen/.ka verzlun, fer nokkuð tvennum sög-
ura, svo að varla er enn neitt um pað haf-
andi eftir.
I>að sem hann seg-
landsins er að vfsu réttog
Sanngjarn er bréfr. náumast, par sem
liann telur „áhrif f>au, sem Isl. hafa orðið fyr
ir af pví, að sækja alla hærri ruentun sína til ^ mála-prefi pjóðar vorrar.
ir ónytjungar og sníkju-gestir verði Dönum
að bráð.
En einkum virðast oss varhugaverð um-
mæli bréfr. um þingmannaförina til Dan-
merkur, síðastliðið sumar. Gerum ráð fyrir
að Danir séu svo eigingjarnir, að peir hugsi
eingönsru um eis’in hagsmuni í viðskiftum
sínum við íslendinga; en eru pó ekki líkur
til að stjórn Dana sjái pað nú, að Dönum sé
meiri hagnaðarvon af Isiandi framvegis, ef
þeir gætu par áttsérstök lilunnindií viðskift-
um við velmegandi pjóð, heldur er> haldið
áfram að rýja blásnauða fátæklinga, Er til
of mikils ætlast af þeirri stjórn, ef gert er
ráð fyrir, að hún hatí eitthvað lært af eigin
reynslu og annara mentaþjóða, og veitt því
eftirtekt, hver breyting er orðin á nylendu-
stjórn peirra þjóða, er be/t kunna með að
fara, og hver heill þeirri breytingu fylgir?
Ótrúlegt er að skynsöm pjóð, sem Danir eru,
hafi ekki látið sér enn pá neitt af pví að kenn-
ingu verða. E>ví er ]>að líklegt, að engin svik
hafi undir búið er þeir buðuheim pingmönn-
um íslendinga. Ennfremur er pað víst, að
pó svo hefði verið, að þeir hefðu ætlað sér að
ginna pingmennina með blíðlátum og lost-
ætum krásum, pá hefirsú tilraun orðið árang-
urslaus, pví að vissulega hafa pingmenn peir,
er I förinni voru, ekki komið par fram sem
ginningarfífl. og aldrei hafa peir reyn/t betri
fulltrúar þjóðarsinnar en einmitt I þeirri ut-
anfilr.
Tortrygni hefir jafnan verið hin versta
ólieillavættur pjóðar vorrar, og nú væri þaö
hin mesta óhamingja, ef tortrygni yrði henni
að fótakefli. Hún virðist nú vera lcomin á
réttan rekspöl til að ná viðunarlegum samn-
ingum við Dani, og henni- er pað nú fyrir
mestu,aðkpmafram með hreinskilni ogdreng-
lyndri djörfung I poim viðskiftum. Geti hún
það. er líklegt að ljenni verði mikið ágengt.
En ali hún illan grun á öllu pví, er Danir
vilja láta af hendi rakna, og tortryggi hún orð
þeirra og gorðir,J>4 er naumast pess að vænta,
að Danir verði íslendingum pægur Ijár í
púfu.
í blöðum á lslandi eru nú livað eftir ann-
að oerðar tilraunir til. að velvia illan grun á
flestum eða öllum afskiftum Dana af íslandi;
peir, sem pað gera, vinna pjóðsinni hið mesta
ógagn, og vissulega ættum vér, Vestur-Js-
lendingar að forðust, að blása eld að þeim
kolum.
.Allgóðar horfur hafa verið á pví, að
Danir muni að einhverju leyti vilja sinna
kröfum íslendinga og rémka um pjóðræði
þeirra. en fari svo að ekkert verði úr pví,má
ætla að Islendingar eigi engusíðursök á pví
en Danir, ef dæma má eftir framkoiuu sumra
peirra íslendinga, er hæst láta nú I stjórn-