Vínland - 01.01.1907, Síða 7

VÍNLAND.
81
í þessum efnum hofum vör til fyrirmyndar
dæmi frænda vorra í Noregi. Það var ekki fyrsta
framfaraspor peirra, að berjast fyriralgerðum að-
skilnaði við Svía. — Þeir börðust fyrst við deyfð-
ina, áliugaleysið, framkvæmdaleysið og högiljurn-
ar heima bjá sér. Þeír börðust fyrir því, að gera
pjóðina sjálfstæðaí öllum verklegum framkvæmd-
uiu, og pegar það var btiið sögðu þeir við Svíana:
„Nú purfum við ykkar ekki með. Yið getum
staðið einir“. Svona ættu íslendingar að fara að.
I mínum augum, og svo mun fleirum fara,
myndi sjálfstæðl íslands mest aukast, ef pað gæti
dregið til sín allan arð af verzlun og siglingum,
sem landið þarfnast,ef pað gæti með pví, og fleiru,
fengið stofnfó til að nota auðsuppspróttur sínar,
ef pað bætti skólamentun sina, æðri sem lægri, og
bygði hana á þjóðlegum grundvelli, og íslenzkir
mentamenn, sem vildu auka mentun sína, færu
óháðir til hvaða háskóla, sem peir álitu beztan, en
gengu ekki sem skyldufóður Dana, að „styrkjöt-
unni á Garði“, ef Islendingar gætu dregið a’la
beztu andlega krafta pjóðarinnar saman í eitt til
að vinna í parflr þjóðaritmar í stað pess að dreif-
ast í pjónustu peirra, er ísland vilja rýja að fó og
frelsi. l»egar petta sjált'stæði væri fengið, pá
mundu stjórnarviðjurnar fallaaf þjóðinni, eins og
ryð af góðu sverði. Þetta framantalda virðist
mór skilyrði fyrir sjálfstæði íslands.
Mórvirðist auðsætt, að Danir vilji viðra sig
upp við Islendinga, til þess að geta haft hag af
landinuog auðsuppspróttum pess. Engiu viðleitni
sóst hjú peim að hjálpa íslendingum til að nota
kosti landsins öðrw tui eti að arðnrinn lendi til
Danmerkur. Þingmannaheimboðið var „diplom-
atisk“ aðferð til að hæna Isiendingaað söroglata
pá i'rótta fyrir, milligöngu pingmanna sinna, að
peir ættu góða húsbændur. Það var oft í fyrri
daga á Islandi, meðan vinnuhjiíin voru ekkert að
hugsa um rótt, sinn, aðvinnuhjú unnu lengi ásama
heimilinu nær kauplaust. 8vo lórii hjúin að smá-
vakna, og datt í hug að liafa vistaskifti. Slungnar
hiísmæður höfðu pá stundum pann sið að ltalla
' hjúið inn til sín í hjónahúsiö, og gefa pvl knffi,
sem annars var nú eklti siður, ogsteiktar lunimur
með, og skafið ofan á þær þyklct lag at' sykri; svo
gáfu þær hjúinu fallegan liálsklút, eða eitthvert
pessháttar stnáræði, og pegar hjúið var orðið sera
glaðlegast á svipinn fóru pær að minnast á vistar-
ráðin, og væri lijúið kjarklítið og ósjáifstætt, þá
réðist það áfram. Það voru oftgóðar konur sem
gerðu þetta. Eu sjóndeiklarhringur peirravarnú
ekki víðari en það, að þær álitu hjúunum bezt að
vera viljalaus verkfæri liúsbændanua, áu þess að
hugsa um sina eigin framtið. Danir fóru alveg
eiusað við Islendinga. Þeimsýndistvera aðvakna
sjálfstæðisþrá lijá þjóðinni. Þeir notuðu ping-
manna heimboðið eins og húsmóðirin kaflið og
lummurnar, og svo kemur konungs heimsóknin
eins og sykrið ofan á, og silkiaxlaböndin til þing-
manna í staðinn fyrir hálsklútinn, og svo undir
ferðalokin er pví kænlega smeygt iön til þing-
mannanna, hvernig pjóðirnar geti nú mest og bezt
verzlað saman, — Auðvitað þannig,að Danir hefðu
arðinn.
Ef hjújn liöfðu alvarlega sjálfstæðisþrá, þá
höfðu þessar góðgerðir í fyrri daga engin áhrif,
og konan ergði sig bara yfir kostnaðinum, ef hún
var nísk. Það er vonandi að meiri hluti hinna ís-
lenzku þingmanna fari eins og sjálfstæðu hjúin,
ef svo fer ekki, heíi eg þá trú, að þeir hafl breyst
síðan eg þekti þá.
Eg býst við aðyður, hr. ritstj., þyki eg núorð-
inn ærðið langorður og ætlaeg þvíað „slábotninn
í“. Eg vildi óska að þér og aðrir ritstjórar ís-
lenzku blaðanna vildu taka þetta mál til frekari
umræðu. Þó eg'fúi ef til vill harðandóm hjáykk-
ur, þá vil eg gjarnan þola það, ef málið væri reyft
að gagni.
Svo óska eg yður og biaðinu heilla og ham-
ingju á þessu nýbyrjaða ári.
Kabbit Point, Man., Can., 8. jan. 1907.
Sa.mtíningur.
Hverjir eru viðburðir merkastir, f>eir er
urðu á árinu 1906? í>á spurning hefir Dr.
Edward Everett Hale borið upp fyrir hér-
lendum mönnum, og margir hafa svarað, en
ekki allir it einn veg. t>að ár varð enginn sá
stórviðburður öðrum meiri, að allir sóu sam-
dóma um að kalla pann mestan. Deir, sem
svarað hafa spurningunni, tel ja merkasta einn
eða fleiri af tíu viöburðutn erhér skal gTeina:
Kosningarétt kvenna á Finnlandi. Það
er I fyrsta sinn í sögu mannkynsins að konur
hafa fongið fult jafnrétti við karlmenn í
stjórnmálum heillar pjóðar.
Norðurför Peary's. Dar eð hann komst
len>-ra áleiðis að heimskauti en nokkur ann-
Ö
arlnifði áður komist.
Ferð Amundsen’s, erhann sigIdi fyrstur
manna alla leið umhverfis mernnland Ame-
o
ríku norðanvert.
Sendiför líoots ráðgjafa til Suður-Ame-
ríku.
Málamiðlan Bandamanna á Cuba.
Urskurður sambandsþingsins utn það
liversu Panamaskurðurinn skyldi vera gerður,
og ráðstafunir þær allar, er stjórnin gerði til-
framkvæmda því stórvirki.
Tilskipanir Bandaríkjastjórnar um ettir-
lit með ílutningsgjaldi á járnbrautum öllum
þar í landi.
Tilslökun einveldisins á Rfisslandi,er það
veitti þjóðinni þing og stjórnarskrá.
Tdslökun einveldisins á Persalandi, er
sömuleiðis veitti þjóð þess lands þing og
stjórnarskrá.
Siðaskifti Kínverja.
Deir viðburðir.sem hér eru taldir og gerst
hafa í Bandaríkjum, geta naumast átt hér
heima. E>ó aðgerðir stjórnarinnar í járn-
brautamálum ogúrskurð hennar um Panaraa-
skurðinn megi telja mjög merka viðburði,
þá var hvorttveggja að mestu leyti undirbú-
iðfrá fyrra ári, og þetta ár framkvæmdi
stjórnin fátt annað í þeim rnálutu en það, sem
áður var fyrir ætlað; og gera má ráð fyrir að
á komandi árúm verði framkvæmdir þar engu
minni. Miklu merkari viðburður. var sá, er
gerðist á Rússlandi, er þar varfenginn fyrsti
vísir til þingræðis, þó sá viðburður væri
reyndar að mestu leyti undirbúinn árið áður.
En flestir, sem skyu bera á munu vera sam-
dóma um það, að sá viðburður, er að líkind-
um muni mesta þyðingu hafa fyrir mannkyn*
ið, af öllu því, er gerðist árið 1906. sé breyt*
ing sú, er varð það ár á menningu Ivínverja.
Degar sú hin mikla þjóð er liorfinn frá forn-
eskju til nútíðar menningar, má óhætt ráð
fyrir gera, að þeirra áhrifa, er þaðan koma,
verði fyr eða síðar vart um allan hinn ment-
aða lieim.
Framfarir hafa yfirleitt verið miklar 1
flestum fræðigreinum á þessu liðna ári, og
uppgötvanir hafa aldrei verið fleiri gerðar á
einu ári, ef dæma má eftir einkaleyfatölu
(patents) þeirri, or stjórnarskrifstofan í Wash*
ington, D. C., veitir árlega. Dar hafa fleiri
einkaleyfl verið voitt þettaáren noickurt ann-
að undanfarið ár. A einkaleyfaskrifstofunni
stnrfa nú 300 skoðunarmenn, sem ekkert ann-
að gera, dag eftir dag, en rannsaka lysingar
og eftirlíki þeirra hluta, er uppgötvunarmenn
vilja tryggja sér með einkaleytí. Þeir skoð-
unarmenn þurfa að gera gætnir og margfróð*
ir, því að það er á þeirra ábyrgð að veita
engum einkaleyfi fyrir neitt, sem annar mað-
ur hefir áður fengið einkaleyíi fyrir, og ekki
mega þoir heldur dæma neina uppgötvan
gilda, sem ekkert vit erl. Óteljandi sérvitr-
ingar hafa t. d. sótt um einkaleyfi fyrir sí-
hreyfivélar (perpetuum mobile) en nldrei
heíir neinn þoirra fengið það. Degar þeir
senda lysingu á uppgötvan sinni, heiintar
skrifstol'an ávalt að þeir sendi einnig eftirlíki
hennar, og þar með er sögu þeirra uppgötv-
ana lokið.
Dað var ætlun margra þegar einokunar*
félög fóru að myndast hér í landi, að þá
myndi uppgötvanamönnum fækka, af því að
félög þessi útrymdu mjög allri samkepni,og
einstakir menn gætu þess vegna okki hag-
nytt sér uppgötvanir sínar eins og þeir áður
gorðu, er þeir keyptu sjálíir einkaleyíi og
græddu stundum stórfé á uppgötvun sinni.
Iíii sú hefir nú orðið raunin á, að uppgötvun-
armönnuin lietir fjölgað mjög,en ekki fækkað,
síðan hin miklu einokunarfélög drógu undir
si<r flestar hérlendar iðnaðargreinir. Dau gefa
O O O
fjölda manna tækifæri til að reyna hugvit sitt
og gjalda há laun þeim,erþar skarafram úr.
Hagn aðarvon og gróðafykn er sjaldan aðal-
hvöt hugvitsmannsins. Það er oðlishvöt
skapandi ímyndunar,sem vánalega knyrhann
áfram til uppgötvunar þrátt. fyrir margvísleg
óhöpp, erhann mætir oft og tíðuin. Geti hann
fengið föst laun hjá öðrum fyrir tilraunir sín-
ar, or hann betur staddur en þá,er hann vinn-
ur á eigiu umdæmi og vetður sjálfur að stand-
ast kostnaðinn hveiiær sein eitthváð mishepn-
ast. Að því leyti eru liérlendir hugvitsmenn
nú betur staddir, er þeir eru í þjónustu auð-
ugra félaga,en þeir áður voru, er þeir höfðu