Voröld - 11.06.1918, Qupperneq 4

Bls. 2
VORÖLD.
Winnipeg, 11. júní, 1918.

kemur út á hverjum þriðjudegi.
Útgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., Ltd.
Voröld og Sólöld kosta $2.00 um árið i Canada, Bandaríkjunum
og á fslandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrifstofur: Rialto Block, 482% Main Street—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
....
ÚLFUR OG LÖMB
Úlfinum er viðbrugðið fyrir það hversu hann sé slægur og
grimmur; hann hugsar upp alls konar krókavegi til þess að koma
fram áformum sínum.
Spekingar forn aldarinnar rituðu margar dæmisögur þar sem
þeir lýstu grimd og hrekkjum úlfsins.
Og þessir sömu spekingar skráðu einnig dæmisögur um lamb-
ið og sýndu með alls konar skýringum sakleysi þess og einfeldni;
grunleysi þess og trúgirni.
Margar þessar sögur lýstu einmitt viðskiftum úlfsins og lambs-
ins og sýndu hvemig saklaust lambið lét blekkjast af undirferli
og hrekkjum úlfsins.
J)að einkennilega við þessar dæmisögur er það að þótt lambið
hafi einu sinni—og jafnvel hvað eftir annað—reynt úlfinn að
hrekkjum þá trúir það honum aftur og lætur leiðast í gildrur hans
og snörur.
Ein algengasta blekkingar aðferð úlfsins er það að taka sauð-
argæru, kasta henni yfir sig og láta lömbin trúa því að hann sé
sauðkind.
Af þessu er komið orðtækið að einhver sem leikur hrekk sé
úlfur í sauðargæru.
Og það er einkennilegt við úlfinn í dæmisögum spekinganna,
að hann er kurteis og prúður í framkomu þegar hann hefir blekk-
ingu í huga; hann vill helzt ekki eiga í deilum, heldur að þá
opnist augu annara fyrir sannleikanum og svik hans komist upp.
Hann tekur því öllu með rósemdar glotti, vitandi það eða treyst-
andi því að sér muni á þann hátt takast bezt að láta blekkingamar
gleymast og firnast yfir ofbeldisverkin í liðinni tíð til þess að hægt
verði að beita samskonar aðferð framvegis í annari mynd. En
hvað þessir fornu spekingar hafa skilið vel vissan þátt manneðlis-
ins; en hvað þeir hafa náð því vel að lýsa aðferð pólitískra skálka
annars vegar með úlfum, og leiðitömu fólki hins vegar með lömb-
um.
Hinir svo-kölluðu frjálslyndu menn sem brugðist hafa stefnu
sinni og flokki og hin fyrverandi frjálslyndu blöð sem snúist
hafa á móti fólkinu halda sjálfsagt að lambseðli þjóðarinnar sé
svo rótgróið að ekki þurfi annað en kasta yfir sig sauðargæru til
þess að geta blekt framvégis eins og að undanförnu.
Lesið rækilega þessi blöð og skoðið gaumgæfilega atferli þess-
ara manna og vitið hvort þér sjáið ekki úlfshaminn gægjast á
stöku stað út undan sauðargærunni.
Leikurinn sem hin svo-kölluðu frjálslyndu blöð leika virðist
vera sá að falla í faðmlög við andstæðinga sína til þess að traðka
rétti fólksins í eigin hagsmuna skyni, og koma síðan fram aftur
þegar til kosninga kemur og þykjast vera eins frjálslynd eftir
sem áður.
En tíminn ætti að sýna það að þjóðin sé komin af lambsaldrin-
um og hætt að láta blekkjast takmarkalaust á yfirborðs kurteisi
og uppgerðuna, fagurgala hinna pólitísku úlfa.
Sá sem svíkur þegar mest á ríður á aldrei skilið traust aftur
hversu sléttmáll sem hann kann að' vera. pjóðin hefir opnað
augu sín og sér nú loksins að nokkru leyti hvernig stjórnað er
hinu pólitiska svikatafli og næstu kosningar munu bera þess ljósan
vott.
Til þess að rækilega verði hreinsuð þau sæti á stjórnarbekkj-
um sem óhreinkuð hafa verið er eitt nauðsynlegt; verkamenn í
bæjum og bændur í sveitum þurfa' að taka saman höndum, sópa
burt öllum auðvalds fulltrúum og kjósa sína eigin menn. í bessa
átt er sterk og víðtæk hreyfing að myndast og hún er það eina sem
frelsað getur þjóð og land frá áframhaldandi glötun.
HREINSID HREIDRID
Tíminn styttist til bæjarstjórnar kosninganna í haust. Win-'
nipeg búar hafa verið þolinmóðir að því er fulltrúa þeirra
snertir; auðvaldsfulltrúar hafa verið þar í meeiri hluta og sýnt
það oftar en einu sinni og oftar en tvisvar að þeim var annara um
að fá atkvæði sjálfum sér til handa en hitt að leggja sig í lima
fyrir alþyðu manna. það hefir lengi verið á vitund manna að
Winnipeg bæ væri ekki eins vel stjómað og til mætti ætlast; en
verkfallið; strætisvagnamálið og fleira af táknum hinna síðustu
og verstu tíma hefir þó leitt þetta í ljós betur en áður var.
það er eitt af aðal umræðu efni hvar- sem farið er nú í bænum
hvemig kjósa eigi í haust. Aðeins einn (eða tveir) af yfirráðs-
mönnum þykir hæfur og ekki fleiri en fjórir af bæjarráðsmönnum.
Flestir koma sér saman um það að slátra yfirráðsmanna em-
bættunum, þarf því ekki frekar um þá menn ai ræða, þeir hafa
fullko unað skeiðið, endað hlaupið og fylt mæli gjörða sinna. En
bæjarráðsmenn og borgarstjóra þarf að velja. Eina skynsamlega
ráðið í ár er það að velja fyrir borgarstjóra dugandi og samvizku-
saman verkamann eins og t.d. F. J. Dixon eða einhvern hans líka.
Og sama er að segja með bæjarráðsmennina, Wiginton, Ileaps og
Queen eru þeir einu mennirnir sem treysta má og sjálfsagt er að
endurkjósa, hinir hafa allir brugðist meira eða minna og verða
að fara.
Verkamenn ættu að hafa vaknað svo til meðvitundar um þann
mikla kraft sem þeir eiga í samtökum að þeir láti sér það ekki í
augum vaxa að velja verkamann í borgarstjórasætið og hvert ein-
asta bæjarráðsmanns sæti.
Verkfallið síðasta var fyrsta sönnun hins mikla afls er sam-
vinna hefir og það ættu menn að láta sér vera fyrst í huga í haust.
Hreinsum hreiðrið; rekum þaðan gömlu fuglana látum þar
aðra nýja. Auðvaldið hefir haft lúkuna nógu lengi yfir því
hreiðri; burt með hana—verjum það ærlegri verkamanns hendi.
HEIMKOMNIR HERMENN.
Um götur bæjarins getur enginn farið án þess að honum mæti
þar hver hrygðarmyndin á fætur annari: Fótalausir menn; handa-
lausir menn; augnalausir menn, allavega skaddaðir menn og lemst-
raðir birtast á götum bæjarins hvar sem farið er. Af Islending-
um eru ekki margir þannig leiknir enn sem komið er, þótt þeir
séu til. En ekki þarf lengi að skerpa sínar andlegu sjónir og líta
fram í tímann til þess að sjá heeila hópa særðra manna, lemstraða
og limalausra.
pað er á flestra vitund að ein stærsta og erfiðasta gátan eftir
stríðið verði sú að búa heimkomnum hermönnum og særðum við-
unanlega framtíð. Sú gáta er ekki og verður ekki ráðin á einum
degi, né einum mánuðuú hún verður akki leyst af einum manni
eða tveimur. Til þess þarf langan tíma og mikla samvinnu.
Isléndingar hafa lagt fram eeins marga menn hlutfallslega og
nokkur annar þjóðflokkur her, í landi í þetta stríð. þeir höfðu
farið sem sjálfboðar í stórhópum og nú eru þeir teknir með her-
skyldu ekki síður en aðrir.
Af þessu leiðir það að vér megum vera þess vissir að vor
skerfur særðra manna og limlestra verður ekki tiltölulega minni
en annara.
pegar menn fara af stað í stríðið var þf'm fylgt á járn-
brautarstöðvarnar með lófaklappi, klútasveiflum og húrrahrópi.
þeir voru leystir úr garði með hlýjum kveðjum og heillaóskum
og hæfilegum gjöfum. pá voru þeir að fara og ÆTLUDU að
berjast. En svo koma þeir aftur þegar þeir HAFA barist, og í
þeirri baráttu hafa þeir margir hverjir mist beilsu sína; þeir
hafa skilið eftir hönd eða fót austur á Frakklandi, og koma síðan
heim til lands síns og þjóðar sinnar. Stjórnin hefir gengist fyrir
því að þeir færu; þeir hafa ekki dregið sig í hlé; þeir hafa lagt
fram líf sitt og limi og mist nokkuð af hvortveggja.
pegar þeir koma aftur mætti ætla að dýrðin og fagnaðurinn
væri ekki minni en þegar þeir fóru. pá mætti ætlá að stórir
hópar—ekki einungis vina og vandamanna—heldur einnig þeirra
sem fyrir opinberum málum standa tækju þessum særðu mönnum
tveim höndum og legðu sig fram um það að lílma þeim og búa
þeim framtíð. Ekki veita þeim neina ölmusugjöf heldur láta
þeim það í té sem hver maður á heimting á eftir að hann hefir lagt
sig í hættu og hlotið tjón af ef verkið var nauðsynlegt þjóðfél-
aginu sem hann fórnaði sér fyrir og hann var hvattur til þess eða
skyldaður. Islendingar verða, sóma síns vegna, að gæta þessara
manna framvegis. Einhver ráð verður að finna. til þess að þeir
geti haft atvinnu, hver eftir því sem hann er hæfur til.
1 þessu skyni ættí að gangast fyrir almennum íslenzkum borg-
arafundi hér í Winnipeg; kjósa þar nefnd manna og kvenna er
bæru sama ráð sín og stígju öll nauðsynleg spox málinu til fram-
kvæmdar.
Og þetta má ekki leggjast undir höfuð. það verður að gerast
tafarlaust. peim fjölgar óðum vor á meða‘ sem særðir koma
og1 fyrsti tími er beztur til ráðstafana.
petta virðist eitt af aðalhlutverkum framtíðarinnar og það
þolir enga bið. Yoröld hefir vakið máls á þessu áður og endur-
tekur það nú; og hún ætlar sér að halda því vakandi þangað til
einhver veruleg hreyfing myndast í þá átt sem. bent hefir verið
á. pað er satt að vísu að hér er talsvert gert að því alment að
bæta hag heimkominna manna; en þess eru dæmj dögum flciri og
nóttum dekkri að liagur þessara manna sumra er ekki sá sem vera
ætti. Og það væri vanvirða oss íslendingum ef vér reyndum
ekki að létta spor vorra eigin manna eftir þær eldraunir sem
þeir hafa farið í gegnum.
Höíuðsótt.
Svo var kölluð veiki á íslandi þegar kindur höfðu sull í
heilanum og voru utan við sig. pær voru til með að taka stefnu-
breytingu á svipstundu og fara í þveröfuga átt við það sem þær
höfðu farið, án þess að til þess væri sjáanleg nokkur ástæða.
Og þá var ómögulegt að sansa þær vesallings skepnurnar. Heims-
kringlu gömlu ferst líkt seinast og höfuðsóttarkindúnum. í
grein sem hún kallar “Alvarlcgar ákærur’’ byrjar hún á því að
lýsa Yoröld ósannindablað og neita því að Ottawa stjórnin hafi af-
sagt að láta rannsaka kærur Gopps þingmans. Og þegar hún hefir
anað þannig áfram um stund eins og höfuðsóttarkindur gera,
snýr hún við blaðinu á svipstundu og viðurkennir að það sé heil-
agur sannleikur sem hún ætlaði að sanna að væri ósatt. “þegar
gengið var til atkvæða um tillöguna í þinginu, ” segir ITeims-
kringla, “var hún feld með 92 atkvæðum gegn 61.” Með öðrum
orðum það var felt (því var neitað) af þeim þingmönnum einum
sem stjóminni fylgdu og stjórninni sjálfri að rannsókn fengist í
málinu eins og Copp krafðist. Ekki einn einasti ráðherra í stjórn-
inni greiddi atkvæði með því að leyfa rannsókn. Ef Heimskringla
hefir ætlað sér að láta fólkið trúa því að stjórnin h'afi ekki neitað
rannsókn og Yoröld færi með rangt mál þá hefði það verið skyn-
samlegra fyrir hana að þegja yfir þeim sannleika að 61 þing-
maður heimtaði rannsókn en 92 neituðu henni. Auðvitað hefir
það átt að vera leyndur augnasandur að nefna ekki hverjir þessir
92 eða hinir 61 voru; en atkvæðisgreiðslan sýnir það í þingtíðind-
um að öll stjórnin og allir hennar fylgi fiskar neituðu rannsóknar
frelsi en allir hinir kröfðust þess. pað er öllum mönnum ofvaxið
að reikna stefnu höfuðsóttarkiixdanna.
Bœndur fordæma Bordenstjórnina.
Nýlega gengu 4,500 bændur frá Ontario á fund stjórnarinnar
og heimtuðu undanþágu fyrir þá bændur sem ekki máttu missast
frá framleiðslu. Beiðni þeirra var neitað. pá kröfðuts þeir
þess að fá að bera upp mál sín fyrir fulltrúum sínum á þingi; því
var neitað. pá héldu þeir fund og samþyktu áskorun til þing-
manna að segja af sér með því að þeir væru ekki fulltrúar bænda.
lengur; því var ekki sint. Á miðvikudaginn héldu mörg hund-
ruð bændur fund í Ontario og lýstu því yfir að þar sem vinnu-
krafturinn væri tekinn væri ekki mögulegt að halda áfram fram-
leiðslu, og samþyktu þeir það þar að hleypa gripum sínum út á
akrana.
Á föstudaginn héidu 2,000 bændur fund í Toronto, voru þaS
íulltrúar úr ýmsum stöðum í Ontario, og fordæmdu stjórnina með
cllu fyrir gerðir hennar. Mótmæltu þeir því í einu hljóði að
ungir menn væru allir teknir frá framleiðslu landsins og búnaður-
inn eyðilagður. Lýstu þeir því yfir að viðtökur þær sem bændur
hefðu fengið hjá stjórninni væru smán og svívirðing og yrði þess
konar ekki tekið þegjandi og hljóðlaust.
peir kröfðust þess í einu hljóði og samþyktu að herskyldu-
lögunum yrði þannig breytt að ekki yrði tekinn hver maður sem
hraustur væri frá búnaði. Yfir höfuð fordæmdu þeir stjórnina
niður fyrir allar hellur fyrir gjörðir hennar.
pað er einkennilegt að þessir 2,000 bændur í Ontario sam-
þyktu svo að segja það sama sem Argyle bændur höfðu samþykt
nokkru áður og er hér það sem þeir sendu stjórninni 13. maí:
“Vér, þegnhollir bændur í Brú héraði sem saman höfum kom-
ið í þeim tilgangi að ræða þjóðræknismálefni leyfum oss að benda
sambandsstjórninni á þá gjöreyðing framleiðslunnar í héraði voru
sem leitt hefir af því hvernig herskyldulöguunum er beitt, þar sem
allir bændasynir og aðrir akuryrkjumenn eru teknir í herinn án
þess ag heimilisástæður séu teknar til greina. Bændasynir eru
oft teknir þar sem enginn er eftir á heimilinu nema einstæðings-
ekkja og veikluð móðir.
“Vér leyfum oss virðingarfylst að lýsa yfir því að vér krefj-
umst þess er hér segir í nafni réttlætis og varúðar.
“1. Að emn vinnufær ungur maður verði að minsta kosti
skilinn eftir á liverri jörð, þar sem 125 ekrur eru ræktaðar og
nokkur lifandi peningur til gæzlu. • (Hér getum vér með sanni
sagt að víða verði að hætta sáningu með öllu á sumum stöðum
vegna þess að allir voru teknir í herinn).
“2. Landið er í stórhættu næsta ár þegar uppskerutími kem-
ur vegna þess að æfðir vélamenn hafa verið herskyldaðir; menn
sem eru með öllu svo nauðsynlegir heima að án þeirra verður
ekki komist af og stöðu þeirra getur enginn tekið með árangri
sem ekki er því verki vanur.
“3. Vér viljum einlæglega gjöra alt sem í voru valdi stend-
ur til þess að efla hag landsins og vinna stríðið; en með því að það
-:r sannfæring vor að framleiðsla sé eitt allra þýðingarmesta atrið-
ið til sigurs, teljum vér það heilaga skyldu hvers einasta rétt-
liugsandi borgara að gjöra sitt bezta til þess að ekki verði þuml-
ungur of ræktanlegu landi ónotaður í ár, og vér mótmælum með
fullri alvöru þeirri óheillastefnu stjórnarinnar að taka alla hina
sönnu framleiðcndur af landinu þar sem búskapur er rekinn.
“4. Að endingu leyfum vér oss í auðmvkt að minna stjórn-
ina á þau loforð sem hún og starfsmenn hennar veittu fyrir síð-
ustu kosnjngar, þau loforð og þær staðhæfingar að aldrei skyldu
sannkallaðir bændur verða herskyldaðir. pessi loforð lilýtur
stjórnin að muna. ”
pað var samþykt í einu hljóði að senda þessa yfirlýsing til
Sir Robert Bordens, forsætisráðherra, Crerar, búnaðarráðherra, og
Henders, þingmanns kjördæmisins.
pessi bænda fundur var sá fjölmennasti sem haldinn hefir
verið í sögu Argylebygðar. Voru þeir Wm. Christopherson, H.
H. Johnson og Stephan G. Johnson, kosnir til þess að senda stjórn-
:nni ávarpið.
Svipaðir fundir og samskonar samþyktir eiga sér stað allvíða
og fjölga með degi hverjum.
Ontario bændurnir fordæmdu blöðin hardlega og ákváðu að
stofna dagblað fyrir bændur og alþýðu.
Hver er sekur ?
Sú frétt stóð í enskum blöðum nýlega að kona nokkur liefði
horfið hér í Winnipeg og fyndist hvergi þrátt fyrir nákvæma leit.
pannig er sagan sögð að kona þessi og maður lxennar hafði
flutt fyrir 10 árum í þá paradís sem kölluð er Winnipegýog glæsi-
lega var lýst fyrir þeim austur í Evrópu bæði í blöðum og bæld-
ingum og af umboðsmönnum canadisku stjórnarinnar.
pau hjónin höfðu keypt sér lítið hús og átt þar friðsamt
heimili. Bæði höfðu þau unnið baki brotnu til þess að geta staðið
í skilum og með sæluríkri eftirvænting höfðu þau horft fram á
þann dag þegar litla jarðneska himnaríkið þeirra yrði svo trygt
að því væri engin hætta búin.
pau höfðu unnið saman og hjálpast að í öllu. pau áttu þrjú
efnileg börn; það yngsta tveggja mánaða gainalt.
Eftir að stríðið hófst hækkaði alt í verði, en kaupið eltki að
því skapi. pað varð dýrara og erfiðara með degi hverjum að
fæða litlu munnana, en það varð þó að ganga fyrir öllu og annað
að sitja á hakanum.
Skuldheimtumenn sem lán áttu í húsinu gengu hart eftir afborg-
un—því þetta fólk var útlendingar.
Eitt kveld kemur maðurinn heim, þreyttur og hnugginn og
stynur því upp við konuna sína að nú séu þau búin að tapa hxis-
inu sínu. Fyrir þeim lá því ekki annað en að flytja þaðan og
reyna að fá annan samastað með hópinn sinn.
Um nóttina hvarf konan úr húsinu; hafði látið 25 cents í
lófann á einu barninu og kveðjuorð á miða. Ilún hefir ekki sést
síðan—haldið að hún muni hafa gengið í ána.
Yngsta barnið var vcikburða og verslaðist upp eftir nokkra
daga, en hin bíða sorgbitin og spyrja föður sinn hvert mamma
hafi farið; hvenær hún komi heim.
Hver ber ábyrgð á eyðilegging þessa heimilis? hverjum er
það að kenna að allar lífsnauðsynjar eru helmingi hærri hér en
fám mílum sunnar? Ber ekki stjóm landsins eða fylkisins eða
bæjarins eða þéim öllum til samans að vernda borgarana fyrir ráns-
klóm hinna óseðjandi okurvarga! Til hvers eru stjórnir kosnar
ef ekki til verndar heimilinu?
Blóð þessara dánu konu, tár þessa syrgjandi eiginmans;
neyðaróp þessara munaðarlausu barna hrópa í himininn um hefnd
yfir þeim sem þetta er að kenna, beinlínis eða óbeinlínis, hver
eða hverjir sem það eru.
Hverjir eru þeir? Ilugsið vcl um það og svari hver fyrir sig.