Voröld - 09.07.1918, Blaðsíða 4

Bls. 4
VORÖLD.
Winnipeg, 9. júlí, 1918
r
kemur út á. hverjum þriðjudegi.
Útgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., Ltd.
Voröld og Sólöld kosta $2.00 um árið i Canada, Bandaríkjunum
og á Islandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jéhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrifstofur: Rialto Block, 482 y2 Main Street—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
—i-.. II. m i" 1
Undir fölsku fiaggi.
Candastjórnin á mörg ámæli með réttu; syndir hennar eru
frá voru sjónarsviði óteljandi, en samt getum vér tæplega látið
það hjálíða stundum að taka málstað hennar. Stríðið veldur
mörgum hörmungum; seinastir allra mundum vér verða til þess
að mótmæla því, en þó ofbýður oss stundum þegar stríðinu er
kent um sumt feem því er alls ekki að kenna.
Til þessa hvorstveggja fundum vér glögt þegar næst síðasta
Lögberg kom út með skýringarnar á afdrifum Islenzkunnar á
kirkjuþinginu. þar er það gefið í skyn að eitthvað sé varhuga-
vert stríðsins vegna, og líklega stjómarinnar að vinna að viðhaldi
tungu vorrar. petta er aðeins ein álman af hinni margvængjuðu
eitur flugu sem hleypt er út á meðal vor; reynt að nota stríðið til
þess að ausa moldum allar viðhaldstilraunir. Reynt að telja oss
trú um að það séu landráð eða dragi úr starfi voru í stríðsþarfir
að hugsa nokkuð eða aðhafast til þess að vernda málið; reynt að
ógna oss undir rós með því að stjórnin eða eitthvert stórveldi hér
í landi sem vér verðum að lúta muni telja sem sér sé misboðið ef
vér ekki afneitum uppruna vorum og einkennum á meðan stríðið
stendur yfir.
petta er ofur haglega hugsað ráð; margir eru nógu skamm-
sýnir, margir nógu trúgjarnir, nógu miklir heyglar til þess
að beygja höfuð sitt í auðmjúkri lotningu fyrir slíkri kenningu;
það vita foreldrar hennar. Og þeir vita annað; þeir vita það að
ef stríðið stendur lengi yfir og hægt er að koma í veg f>rir við-
haldsstarf á meðan þá verður íslenzka þjóðbrotið orðið vn.nið af
því að telja tungu vora svo mikils virði að nokkuð sé lagt í söl-
urnar hennar vegna. petta er því einstaklega hentugt tækifæri
til þess að fjarlægja oss öllu íslenzku. pað er íslenzkur “hátta-
tími,” sem notast á til þess að fara úr þjóðemis flíkunum undir því
yfirskyni að það sé af nauðsyn geft aðeins til bráðabyrgða, en
í þau verði farið aftur eftir, stríðið, en þetta skemdarstarf er
unnið með þeirri vissu von, að vom áliti, að erfiðara verði að hef j-
ast handa á eftir og að síður sé þá hætt við áhuga í þá átt-
Sannleikurinn er sá að þetta á ekkert skylt við stríðið. Ef
hér væri um að ræða stórkostleg þjóðræknis samtök uöi alt land
væri ef til vill öðru máli að gegna, en þótt reynt sé að vernda tung-
una þá lamar það ekkert stríðskraftana, heldur þvert á móti, ef
nokkuð væri. Vér höfum enga ástæðu til þess að ætla tjórn-
inni svo ilt að hún legði nokkum stein í veg slíkrar hreyfingar.
En fyrir utan það hversu sú kenning er heimskuleg og Ijót
að vér verðum að fremja þjóðernislegt sjálfsmorð stríðinu til liðs
þá er greinin í Lögbergi svo bamaleg að tæplegast verður trúað
að allsgáður maður hafi haldið á pennanum.
pví er haldið fram að kirkjufélagið hafi verið bygt á tveimur
homsteinum: annar sé lútersk trú og hin íslenzk tunga. Svo er
sagt að rífa verði burt og kasta öðrum þessara steina meðan
stríðið stendur yfir en láta kirkjufélagið hvíla 4 einum
hornsteini aðeins—lútersku trúnni. Ef félagið er bygt á hom-
steini sem kasta verður þegar í nauðir rekur, þá hefði sá steinn
betur aldrei verið þar og tæpast getur íslenzkan talist hornsteinn
kirkjunnar, eftir að hann er fordæmdur og h°num kastað á þeim
tíma þegar mest á ríður.
Síðar í sömu grein segir að pjóðverjar munu eyðileggja tungu
vora og feðratrú ef þeir vinna. Sýst af öllu skulum vér forsvara
þá fyrir því að þeir mundu eyðileggja það sem þeim fyudist sér
hagur að, en hér er alt öðra máli að gegna. Ef ekki er átt við
gömlu Ása trúna, með okkar feðra trú, heldur hina lútersku trú,
sem vér höfðum þegar vér fluttum til þessa lands, þá er ekki heil
brú í þessari kenningu, því lúterska trúin hefir, sannarlega ekki
verið útlæg gerð á pýzkalandi. Staðhæfingar, líkar þeirri sem
greinin flytur, gera menn hlægilega og spilla fyrir málstað þeirra.
pað er stefna sem allir hygnir menn fylgja, sem vekjp vilja
óhug gegn óvinum vorum og eðlilegt er, að telja það upp sem
sennilegt sýnist, en ekki fjarstæðu líka þessari. Slíkt verður
aðeins til þess að veikja traust og trú á sannleiksgildi blaðanna
og spilla fyrir málefni voru.
Sannleikurinn er sá að sá er greinina reit er auðsjáanlega á
móti meðferð kirkjufélagsins á málinu, en er ekki nógu mikill
maður til þess að halda fram skoðun sinni; þess vegna ferst honum
þetta í handaskolum, alveg eins og sumum sem voru með stefnu
Lauriers í fyrra en létu reka sig með svipu til þess að koma fram
þvert á móti eða þegja. pað er ósæmilegt hvemig málinu var
ráðið til lykta, sérstaklega fyrir þá sök, að vér vitum til þess að
kirkjufélagsfólkið yfirleitt út í bygðum Islendinga er eindregið
með viðhaldi tungu vorrar og á móti þessari afgreiðslu málsins.
Annaðhvort á kirkjufélagið og Lögberg að berjast áfram með
málinu í einlægni eða segja blátt áfram að þau séu horfin frá því
og komin á skoðun séra Magnúsar Skaptasonar.
Hreyfingin hefir hafist: íslendingar verða að skiftast ef þeir
geta ekki unnið saman. peir sem svo mikla trú, alvöru og fórn-
fýsi eiga til og trygð við móður sína að þeir vilji halda tungu
Vorri við í lengstu lög og sjá hættuna við það að láta verða uppi-
hald, verða að berjast sér ef ekki vilja eða þora allir að taka sam-
an höndum.
En vel ættu kirkjufélagsmenn að lesa fyrirlestur mannsins
sem þeir kostuðu hingað vestur, áður en þeir leggja niður vopnin
—þeir ættu að muna þar eftir niðurlagsorðunum þó ekki væri
annað.
Að kalla íslenzka tungu homstein "kirkjufélagsins en fara þó
þannig að ráði sínu sem gert var á síðasta þingi, það finst oss vera
að sigla undir fölsku flaggi.
“Sá sem ekki er með mér hann er á móti mér, ” finst oss sem
hljómi frá voru íslenzka þjóðemi.
Kirkja án trúarjátningar.
pau tíðindi gerðust hér í Winnipeg fyrra sunnudag að stofn-
uð var ný kirkja með öðru sniði en aðrar kirkjur.
Á meðal þess er kirkjan hefir flutt í nafni þess er faðir allra
kallast eru þessi orð hans: “í húsi mínu rúmast allir, albr. ” En
í verki hefir anda þeirrar kenningar sannarlega ekki verið fylgt.
par hefir hver höndin verið upp á móti annari ekki síður en í
öðrum málum; þar hafa vinir og vandamenn trúað á sinn guðinn
hver, ef svo mætti segja, og hafa af því stafað liin mestu vandræði;
stundum jafnvel hatur og óvinátta.
Hver einasta kirkja hefir sína sérkenningu; allar hafa þær
að sjálfsögðu eitthvert brot af sannleika og einhvern gleðiboð:
skap að flytja, en öllum skjátlast þeim vitanlega að ýmsu leyti.
Sérkenningarnar valda því að sumir geta ekki felt sig við kirkj-
urnar; börn hiils sama föður geta ekki þess vegna komið saman
undir sama þaki; innan sömu veggja með sameiginlega bæn og
sameiginlegar tilfinningar.
pví ber ekki að neita, hvaða trúarskoðun sem menn hafa að
kirkjan er stórveldi í þessum heimi; hún hefir vafalaust áhrif á
lífemi manna fremur flestum öðrum hreyfingum; það er því mik-
ils um vert að hún bregðist ekki köllun sinni, sem á að vera sú að
gera mennina göfugri og betri; efla bræðrahug þeirra og tengja
þá kærleiks og friðarböndum; ekki í smá hópum þar sem hver
fl°kkurinn um sig telur sína stefnu hina einu réttu; ekki í einu
landi á þennan hátt og öðru á annan; heldur þarf að koma ein alls-
herjar bræðralags kirkja um allan heim þar sem allir finni til
síns andlega slcyldleika og þar sem í raun og sannleika rúmist
allir, allir.
pað er einmitt á þessum grundvelli sem séra William Ivens
hefir stofnað kirkju hér í bænum án nokkurrar trúarjá+ningar.
pað er alfrjáls kirkja á þeim grandvelli og með þeirri kenningu
að allir menn séu börn hins sama föður án tillits til litar, tungu,
skoðunar eða þjóðernis.
Yér höfum það fyrir satt að þessi kirkja eigi mikla framtíð
fyrir höndum. pað er eins með gömlu kirkjurnar og keisara-
stjórnirnar að þær hafa ekki skilið köllun sína; þær hafa vilzt út
af vegi sannleikans, hógværðarinnar og bræðralagsins; þær hafa
verið gerðar að stigum handa vissum mönnum til þess að hefja
sig eftir upp í hásæti veraldlegra valda; þær hafa verið gerðar
að verzlunarstofnunum; þær hafa verið seldar fyrir peninga alveg
eins og meistarinn sjálfur.
Aldrei hefir þó kirkjan fallið eins djúpt í þessu tilliti og
einmitt nú; aldrei hefir hún fallið lengra frá griyidvallar atriðum
sínum en nú.
pað er að segja þeir sem skipa embætti kirkjunnar eru sekir
um þetta en ekki kirkjan sjálf. Hún getur verið eins ardlega
styrkjandi og siðferðisvekjandi í raun réttri og þeir halda fram
sem sterkasta trúna hafa ef hún væri í ráðvandra og samvizku-
samra manna höndum; en það er vandfarið með eins helga dóma
og þá sem eiga að móta sálir mannanna og stjórna lífi þeirra og
breytni.
Afvegaleiðslan er nú komin svo langt að gjörbreyting er óhjá-
kvæmileg; fólkið tekur æfinlega í taumana þegar úr hófi keyrir,
og svo er að verða nú.
Hingað og ekki lengra, segir það; þessa helgu stofnun sem á
að vera ljós á vorum vegum og lampi vorra fóta, líðum vér ekki
lengur í þeirri mynd sem hún hefir tekið á sig. Vér neitum því
að kirkjan eigi að vera stígi fyrir óhreina fætur upp til verald-
legra valdstóla. Yér neitum því að hún eigi að vera þer .a óhlut-
vandra og gjörxæðisfullra heimsvalda; vér krefjumst þess að hún
veiti blindum sýn, hreinsi andlega líkþráa og boði hinurn fátæku
guðspjöll friðar og kærleika, samúðar og bræðraþels.
Ekki skyldi ss furða þótt hin nýja kirkja séra Iverr, ætti
fyrir sér að vaxa öllum öðrum kirkjum yfir höfuð að áhrifum og
útbreiðslu áður en langir tímar líða, og vér trúum því tæplega
að ekki rísi upp einhver nógu sjálfstæður maður meðal vor Islend-
inga til þess að hefja samskonar starf hjá oss.
Hér fylgir þýðing af parti á grein sem birtist í “Labor News”
á laugardaginn um þessa nýju kirkju:
“Klukkunum hefir verið hringt, stundin er komin; nýr dagur
er upprunnin. Um langan tíma hafa menn haft það á xneðvit-
undinni að dagar hinnar gömlu kirkju, eins og hún er, væri innan
skamms taldir. Tækifæri hafa drepið á dyr hjá henni hvert á
fætur öðru. Kveinstafir fátæklinganna; hinna undirokuðu;
hinna vegmóðu hafa hljómað við hlið henríar. Kveinstafir sem
ekki báðu um miskun eða meðaumkvun heldur blátt áfrnn um
réttlæti. Hinir undirokuðu hafa haldið upp fyr-ir henni höndúm
sínum biðjandi og grátbænandi hana að halda uppi máli sínu. En
alt hefir verið árangurslaust; hún hefir neitað um áheyrn Hún
hefir hrópað: “Frið! frið!” þegar um engan frið var að ræða.
Hún hefir varið mál þeirra sem undirokuðu og þjáðu, og þess
’vegna hafa hinir lítilmótlegu verið neyddir til þess að yfirgefa
hana.
Sem afleiðingar af þessu var haldinn merkilegur fundur á
sunnudaginn var í verkamanna salnum. Eins og allir vita hefir
séra Ivens smám saman verið að færast yfir í lið verkan,anna,
pangað til verkfallilð mikla dtmdi yfir, þá kom hann fram heill og
óskiftur og sór málefni verkamanna fylgi sitt með lífi og sál,
til þess að verða talsmaður þess lífs og liðinn.
Hann gerði sér grein fyrir því að allar brýr væru brunnar að
baki hans og ekki var um annað að gera en stefna beint áfram.
Aðrir sáu það einnig að ef séra Ivens fengi að halda áf: am að
prédika í kirkjunni þá væri kirkjan þar með búin að slá helgi yfir
kenningar þær er hann flutti. petta fanst þeim óhæfa; ;það mátti
ekki eiga sér stað og þess vegna er það að séra Ivens hefir verið
rekinn úr kirkjunni sem hann prédikaði í.
Á sunnudaginn var gat séra Ivens þó sannarlega fundið til
þess að kenningar hans höfðu ekki fallið í grýtta jörð; hinn stóri
salur verkamanna var troðfullur til þess að hlusta á fyrstu ræðu
sem flutt yrði í hinni nýju kirkju. Samskot voru tekin og námu
þau $40,00; þótt það sé ef til vill ekki stór upphæð saman borin
við sumar gömlu kirkjurnar þá var það skýr og skýlaus bending
um hugsun fólksins yfir höfuð.
Miðum var útbýtt að lokinni ræðu og þeir sem vildu látnir
lýsa því yfir að þeir væru fúsir að styrkja alfrjálsa kirkju trúar-
játningarlausa þar sem því einu væri haldið fram að allir menn
eigi guð sem sameiginlegan föður og allir menn séu bræður; kirkju
sem að því vildi vinna óhikað að koma á jöfnuði og réttlæti hér
á jarðríki.
Enginn var beðinn að rita nafn sitt á þessa miða, aðeins gefinn
kostur á því, en sarnt sem áður rituðu nöfn sín á miðana þrjú
hundruð manns.
Pegar þessi kirkja er stofnuð verður það fyrsta þjóðlega
kirkja í heimi eftir því sem vér bezt vitum. En hún verður ekki
lengi ein; þetta er enn þá litla skýi sem ekki er stærra en manns
hönd en því safnast fljótt kraftur, og frá því munu áður en langt
líður koma frjófgandi gróðrar skúrir hins upprennandi vors sem
er forboði hins eilífa sumars hér á jörðu. Ef vér skiljum verka-
manna hreyfingarnar í heiminum þá bera þær þess vott meðal
annars að fjöldi fólks er orðinn þreyttur á innihaldslausum og
þýðingar litlum kenningum og siðum og trúarjátningum sem ekki
ná lengra en til varanna; og ekki síður þreyttir á tilbúnum mis-
mun milli mannanna sem allir eru í eðli sínu jafningjar og bræður;
þreyttir á þeirri hræsni og uppgerðar helgisöngvum sem filla
gömlu kirkjurnar.
Fólkið heimtar kirkju sem trúir því að hjarta þess—fólksins—
sé trútt og heilbrigt ef það fái að njóta sín; að því megi treysta
fyrir sínu eigin málefni og að þess sanna þrá sé friður sem ekki
fáist með því fyrirkomulagi sem nú sé við haft, þar sem kenn-
ingar og játningar koma í beina mótsögn við breytni og lífei’nL
Fólkið heimtar kirkju sem trúir því að friður sem grundvallast á
núverandi ranglæti þýði ekki annað en andlegan og líkamlegan,
siðferðislegan og félagslegan sjúkdóm.
pess vegna er það að vér biðjum yður og bjóðum yður að
koma í þessa nýju kirkju; ef þér trúið á mannúð, réttlæti; fagrar
hugsjónir, jafnrétti, þá biðjum vér yður í nafni þess að styrkja
þessa nýju kirkju- Ef þér elskið saklaus börn, ef þér viljið vinna
að umbótum á kjörum verkafólksins, þá komið í nafni þess. f
nafni alls sem er satt, rétt, gott og göfugt, heilbrigt og heiðai’legt
bjóðum vér yður í þessa nýju guðs kirkju þar sem sannarlega
rúmast allir—allir.”
pannig farast greinar höfundinum orð um hina nýju kii’kju,
og mun flestum falla það vel í geð sem heilbrigða tilfinningu hafa.
Geti kirkjan orðið hæli og athvarf hinna líðandi sem “gleymir
ei aumingjans kveini, ” geti hún orðið griðastaður þar sem
“þreyttur fær hressing á erfiðri leið.” þá nær hún tilgangi þeim
sem slík stofnun ætti að stefna að; þá en ekki fyr sannast spá-
dómsorð sálmaskáldsins sem segir um ódáins tré hinnar lifandi
kirkju:
“Frá heimskauti einu til annars það nær,
pótt önnur tré falli, þá sífelt það grær,
þess greinar ná víðar og víðar um heim,
unz veröldin öll fær sitt skjól undir þeim.”
- pá en hreint ekki fyr en þá verður hægt með góðri samvizku
að syngja og heyra sungin þessi gullfögru orð skáldsins:
“Sælu njótandi; sverðin brjótandi,
faðmist fjarlægir lýðir.
Guðsríki drotni; dauðans vald þrotni;;;
komi kærleikans tíðir.”
Hverri hreyfing sem í þá átt miðar biðjum vér sigurs.
Á hundavaði.
/
(Framhald.—Copps kærurnar).
23. Að svika atkvæði hafi verið talin fyrir Cumberland kjör-
clæmi í Nova Scotia, og að Capt. H. M. Burke, aðstoðarkiörstjóri,
hafi gjört það á líjörstaðnum í Ashford héraði í Kent á Englandi;
að kjósendur sögðust eiga atkvæði í Springhill, Tignish, Joggin
Mines, Pugwash, Oxford og Amherst, þrátt, fyrir það þótt þeir í raun
og veru ættu heima í Manitoba, Saskatchewan, Alberta, Ontario og
Quebec.
24. Að samskonar athæfi sem frá er skýrt í næstu grein hér á
undan hafi átt sér stað þar sem kjörstjórn hafði á liendi Lieut.-Col.
C. M. R. Graham, foringi 156 herdeildar, í Whitley, og að þar
hafi hermenn sem kosningarétt áttu og voru frá öðrum pörtum On-
tario og Manitoba og margir frá Bandaríkjunum verið fengríir til þess
að sverja rangan eið og telja heimilisfang sitt í Brockville í Leeds
kjördæmi.
25. Að á áðurnefndum kjörstað liafi í nærvera Lieut.-Col. C. M.
R. Grahams aðstoðar kjörstjóra þannig verið hagað til að atkvæði
hermannanna sem áttu upphafstaf frá A til H, verið greidd í Gren-
ville kjörstað, og að þau atkvæði hafi verið grcidd þar eftir að þessir
kjósendur höfðu verið látnir lýsa yfir hátíðlega þeim ósanmndum að
keimilisfang þeirra væri í bænum Prescott, í Grenville kjörhéraði.
26. Að stór hópur Bandaríkja borgara hafi greitt atkvæði á
kjörstöðunum Peel, Digby og Annapolis, St. Annes, í Quebec, Pi’ince
Edward héraði í Ontario, North Essex, Bruce North, Eclmon+on, Cape
Breton South, og Richmond, St. Lawrence og St. George, Ottawa,
Brome, Renfrew, Laurier og Outrement,' Wright, Cape Breton North
cg Victoria, Pictou, Westmoreland, Cumberland Leeds, Yarnxouth,
Hants, St. Antoine og Port Arthur og Kenora.
27. Að hermenn hafi greitt tvisvar atkvæði á sama kjörstað.
28. Að aðstoðar kjörstjórar hafi fengið hermönnum tvo kjöi'-
; eðla sem er beint og skýlaust brot gegn kosningalögunum.
29. Að hermenn hafi greitt atkvæði fyrir aðra kjósendur.
30. Að eftir atkvæðisgreiðsluna hafi svikum verið beitt þegar
ritað var utan á umslögin, þannig að atkvæði hermanna hafi verið
flutt þaðan sem þau áttu að vera og í önnur kjördmi þar sem þau
Leyrðu ekki til samkvæmt tilvísun kjósendanna í svari við 6- og 7.
spurningu á eyðublaðinu B.
31. Að aðstoðar kjörstjórar hafi sviksamlega leyft fólki að
greiða atkvæði vitandi að það átti engan atkvæðisrétt samkvæmt
k osningalögunum.
32. Að fjölda margir canadiskir herforingjar hafi sviksamlega
!• rcitt atkvæði í öðrum kjörhéruðum en þeir höfðu lieimild til.
Hér hafa menn séð kærurnar sem Heimskringla gefur í skyn að
séu ekki sérlega alvarlegar. Aframhald af ræðu Copps og meðferð
stjórnarinnar á kærunum, eins og frá er sagt í þingtíðindunum,
kemur í næsta blaði.
(Framhald).