Voröld - 19.11.1918, Side 4

ttls. 4
V0J8ÖLD.
Winnipeg, 19. nóvember, 1918

kenmr út á hverjum þriðjudegl.
Ctgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., Ltd.
Voröld kosta J2.00 um áriö I Canada, Bandarikjuanm
og á tslandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrlfstofur: Rialto Block, 482% Main Street—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
• - ................ 1 ■
Áttavitar
Heima á íslandi mátti víða sjá vörður með vegum fram, ein-
kennilega gerðar. pær voru ferkantaðar og var út úr einum kant-
innm steinstrýta sem benti út eins og handleggur eða stór fingur.
pessir “vísifingrar” bentu allir í sömu áttina, og voru vörðurnar til
þess gerðar að ferðamenn sem um veginn færu gætu áttað sig.
Vörðumar voru “áttavitar” þótt það orð sé venjulega látið
tákna sérstakt áhald—segulnálina—
Flestar,voru þessar vörður á fjallvegum og eyðimörkum. par
var mest hættan á því að menn viltust, og þar var mest í húfi ef villu
bar að höndum. pessir áttavitar urðu mörgum mönnum til liðs og
líknar—björguðu jafnvel oft lífi manna.
pó vildi það stundum til að menn voru orðnir svo viltir þegar
þeir sáu vörðumar að þeir fóru í þveröfuga átt við það sem “vísi-
fingurinn” benti—þeir höfðu tapað sér að einhverju leyti og trúðu
ekki sínum eigin augum.
Vér erum stödd á lnettulegri og villugjami eyðimork hér í Can-
ada nú sem stendur. Fáeinir menn sem leiðinni réðu og til vegar
þóttust segja, gjörðu það þannig að fjölda margir ferðamennirnir
hafa stefnt í þveröfuga átt.
Canadadiska þjóðin hefir verið leidd út á villibrautir í ýmsum
efnum sem hún á erfitt með að komast af; og tjónið sem hún með
þvl hefir unnið sér og landi sínu á þeim villibrautum, verður tæpast
bætt að fullu um allan aldur.
Nokkrir menn sáu þó hvað um var að vera—sáu að verið var að
halda út í ófærur og ráðlögðu aðrar stefnur. En eins og forustu
sauðir sem orðið hafa yfirkomnir af höfuðsótt, ana út í bláinn með
óstjómlegum þráa. pannig héldu leiðtogarnir áfram; og eins og
hópur höfuðsóttar kinda álpaðist mikill hluti hjarðarinnar á eftir
þeim, álpaðist blint út í ógöngumar, beint út í glötunina; eða eins
og viltur maður sem ekki getur áttað sig héldu þessir leiðtogar áfram
út í eyðimörkina lengra með degi hverjum án þess að gefa gætur vísi-
íingram vitrari manna.
Eina bótin þegar villu bar að höndum heima var sú að oft var
sem villan hyrfi skyndilega eftir nokkra stund; það var oft eins og
einhver hulin hönd svifti skýi missýninganna af augum hins vilta,
og hann fengi héilbrigða sjón aftur. Má þá nærri geta hversu fögn-
nðurinn varð mikill og hversu fljótt var snúið á réttar ieiðir þegar
villan hvarf fyrir snerting hinnar heilögu handar sem vegin vísaði.
En eru nokkrar líkur til þess að skýið renni af augum hinna
blindu leiðtoga vorra fyrir ljósfingrum sannleikans? Er ekki villan
svo mögnuð að engrar afturkomu sé von hinum viltu á réttar leiðir?
Ýmislegt virðist benda til þess að þjóðin snúi aftur frá villu síns
vegar og yfirgefi leiðtogana í eyðimörkinni; því augu þeirra virðist
haldin óafmáanlegu villuskýi.
Nýlega hafa farið fram þrennar kosningar í Canada — sínar í
hverju fylki—úrslit þeirra hafa verið slík að þær geta orðið öllum
hugsandi mönnum og heilsjáandi nokkurskonar áttavitar. petta
vora alt aukakosningar; einar í Ontario, aðrar í Alberta, og þær
þriðju í British Columbia. Samsteypustjómin virðist hafa haft hönd
eða öllu heldur pvöru í þessari grautargerð sem fram fór í pólitíska
pottinum fyrir allar þessar kosningar, en öðruvísi sauðst en til var
ætlast. Samsteypumaður sótti um þingmensku í öllum þessum kosn-
ingum á móti Lauriermanni eða bændaflokksmanni. Yar það all-ein-
kennlegt þar sem þetta vora fylkiskosningar.
Engum kemur til hugar að þetta hafi verið af tilviljun einni;
samsteypuflokkurinn hefir—að voru áliti—verið að reyna svellið;
finna út hversu örugt það væri. pað var heillaráð í þeim skilningi
að láta fara þannig fram aukakosningar hér og þar um lahdið til þess
að hugsun fólksins kæmi í ljós með atkvæðum og hægt væri síðar"að
haga sér eftir því í aðal kosningum.
í öllum þessum kosningum beið samsteypu kandidatinn fullan og
verðugan ósigur, en Laurier- og bænda fulltrúarnir hlutu glæsilegan
sigur. 1 einu kjördæminu, Red Deer, fór samsteypumaðurinn slíka
sneipuför að fá era dæmi annars eins.
Hvað boðar þetta? Hvemig stendur á því? Er það af tilviljun
einni saman? Nei! Og aftur nei!
pessar kosningar sýna tvent glögt og greinilega. pær sýna fyrst
>'Cg fremst það að samsteypustjómin er að leita fyrir sér; kosningarnar
era auðsjáanlega í því skyni haldnar að leita fyrir sér; finna út
hugsun fólksins; stjórnin er á glóðum; raddir óánægjunnar og for-
dæmis jarmar eru þegar famar að láta svo hátt í eyrum hennar að
henni er ekki um sel. Hún eða þeir sem henni hossa, hafa tekið það
ráð að láta fara fram kosningar í ýmsum fylkjum í ýmsum stöðum og
fá þannig út hugsun fólksins með atkvæðum. Eftir þeirri útkomu á
síðan að haga sambandskosningum næstu.
Ef samsteypumennimir í fylkjunum yrðu kosnir átti að básúna
það til austurs og vesturs, norðurs og suðurs hvílíka himnaríkisstjóm
Oanadaþjóðin ætti og hversu vel þjóðin kynni að meta þá flokklausu
englasamkundu er á ráðstefnu sætu í Ottawa og stjórnuðu öllu með
vísdómsfullum og kærleiks þrungnum nefndarákvæðum í stað laga.
Ef aftur á móti Lauriemienn eða bænda fulltrúar sigruðu þá átti
að segja sem minst, en leggja höfuð sín í bleyti og finna nýja kosn-
ingavegi fyrir næsta bardaga.
Árið 1911 var sá vegurinn happa drygstur að kalla alla landráða-
menr. sem vildu hafa nokkur mök eða skifti við nágranna vora, sunn-
an línunnar; 1917 var gæfudrygst að beita sömu aðferðinní en hafa
annað landráðaatriðið. Nú þarf að finna eitthvað nýtt—einhver ný
landráð sem borin séu á andstæðinga, til dæmis það að þeir hati ekki
n jgu mikið kaþólska menn eða eitthvað sem æsi tilfinningarnar.
Iívað það verður vita menn ekki enn með vissu; líklega er það í
smíðum.
Já, þessar þrennar kosningar hafa verið til þess gerðar að finna
út hugsun fólksins; og þótt einhver segi að Ottawa stjórnin eigi þar
engan þátt í grautargerð; þetta séu alt fylkiskosningar og komi sam-
bandinu ekkert við, þá er það vísvitandi blekking vegna þess að það
h.fir altaf verið svo og verður altaf svo að fylkisflokkarnir eru
livorki meira né minna en sérstakar fylkingar af pólitíska hernum og
aðal hershöfðingin er í höfuðherbúðunum—Ottawa.
í öðru lagi hafa þessar þrennar kosningar sýnt huga fólksins svo
greinilega að enginn heilvita maður getur vilst á. pær hafa orðið
þær vörður á vegi sem 'ættu að geta látið Ottawastjórnina og ein-
ræðisvaldið í Canada læra innilega lexíu; þær ættu að verða njægileg-
ir áttavitar á vegum hinna viltu foringja.
A því er engin efi að þessar kosningar sýna hugarfar fólksins í
Canada eins og það er yfirleitt.
Allur samsteypuflokkurinn—bæði í sambandi og fylkjum verður
og á að vera blásinn burt sem duft fyrir heilnæmum blæ óhindraðs
þjóðarvilja—þjóðaratkvæðis—blásið burt út í geim tilveruleysisins
eins og andlegum sóttkveikjum.
Fyr er það er gert, og gert rækilega, getur þjóðarlíkaminn ekki
komist til heilsu eftir þá banvænu kílapest sem hann hefir þjáðst af
síðan 1911, og sérstaklega síðan 1917. Fyr eú það er gert verður
himininn ekki svo heiður að hægt verði til fulls að átta sig á vegum
eyðimerkurinnar.
Oss langar til að enda með setningunrii minnilegu, sem höfð er
eftir Bismark, þegar verið var að semja við Frakka eftir stríðið
1871. pá á hann að hafa sagt: “Skiljið þeim ekkert, eftir nema
augun til þess að gráta með.”
Allir sem brugðust þjóð sinni þegar mest á reið; allir sem að því
stuðluðu að koma Canada undir einræðis- og harðstjórnar fyrirkomu-
lag þegar verið var að berjast fyrir frelsi þjóðanna; allir sem til þess
veittu lið að afnema þjóðræði og jafnvel þingræði í sínu eigin landi,
þegar sem hæst var talað einmitt um þjóðrægt út á við; allir sem til
þess stuðluðu að rjúfa helga ríkissamninga við saklausa borgara
þessa lands, eiga það eitt til launa að þeim sé ekkert eftir skilið í
pólitískum skilningi nema augun til þess að gráta með.
Ef þessir leiðtogar sem farið hafa með þjóð sína út á villuvegi,
sjá nú ekki áttavitana þar sem þessar kosningar eru, þá ranka þeir
aldrei við sér.
Sir Rabindranath Tagore
eftir
pORSTEIN p. pORSTEINSSON
Ekkert af núlifandi skáldum Indlands er orðið eins þjóðkunnugt
í heimi bókmentanna og bengalska skáldið Rabindranath Tagore, sem
ávann sér Nobelsverðlaunin árið 1913.
Tagore er af göfugum ættum kominn. , Ilann er fæddur í Bengal
6. maí, 1861. Hann naut ágætrar fræðslu á uppeldisárum, en ekki
líkaði honum aðferð kenslunnar á skólunum sem bezt. Kallar hann
skólana “fangahús” og “draugsleg sjúkrahús”, á þeim árum. Ekki
verður því þó neitað að sumir kennarar hans voru hæfir starfa sínum
og leiðbeindu hinum unga anda Tagores á bjartar brautir. En bezti
lærimeistariun var faðir hans. Er það um hann sagt, að hann hafi
verið eitt af stærstu skáldum Indlands, sem uppi hafa verið, þótt
aldrei orti hann eina ljóðlínu. Auk þess sem hann sjálfur kendi
syni sínum ýmsar fræðslugreinar, hafði hann einkar holl og víðtæk
áhrif á huga sonar síns. En skólaganga Tagores fór í mesta ólagi.
Endaði hún með því að hann silgdi til Lundúna til að læra lög; dvaldi
þar aðeins eitt ár og hvarf svo til baka til Bengal, þar sem hann undi
sér bezt og elskaði mest, óg var þa 18 ára að aldri,
Tagore þurfti aldrei, eins og svo mörg önnur skáld, að berjast
fyrir fæði og klæði. Alt sem hann þurfti höndinni til að rétta lá við
vöggustokkinn.
Ungur að aldri byrjaði Tagore að yrkja og því heldur hann áfram
enn. Ekki er neinn “hagkveðlinga háttur” á ljóðum hans. Era
söngvar hans kveðnir í Austurlanda stíl, svipað og Davíðssálmar og
önnur ljóð Biblíunnar, sem oss íslendingum eru kunnust, og mega því
á voru rúnsterka máli teljast óbundin ljóð. En auk kvæðabóka
þeirra, um 30 að tölu, sem út hafa komið eftir hann, hefir hann
einnig samið um tíu sorgar- og ljóðleiki, eitthvað átta skáldsögur og
smásögur og yfir tíu bækur með ritgerðum, eru þó hér eigi talin ýms
smærri verk hans og þýðingar úr tungu sinni á enskt mál, bæði eftir
sjálfan hann og aðra indverska höfunda, eins og t.d. Kabírskvæðin,
sem nýlega eru útkomin.
A þessu er hægt að sjá, að maðurinrin er víkingur að vinna að
skáldverkum sínum og ritsmíðum. En hann er einnig heimspek-
ingur mikill, andlegur og þjóðræknislegur leiðtogi, sagna rannsakari,
söngmaður og sönglagasmiður, víðsýnn fræðari, afbragðs stjórnari
og dágóður ritstjóri. Hefir hann haft ritstjóm fjögra mismunandi
tímarit á hendi og tekist vel. Skóla stofnaði hann, og starfrækti eftir
eigin hugmynd. Tekur hann sárt hversu einstaklingseðli barnanna,
er misboðið í nútíðarskólunum.
Marga og misjafna dóma hefir Tagore hlotið um æfina. Hefir
hann eigi ætíð þótt framlegastur og mælt að sum verk hans bæra
ueim annara höfunda, einkum indverskra. En um hann hefir einnig
verið sagt að ættlandi sínu, Indlandi, væri hann það sem Dante var
ítalíu, Shakespeare Englandi og Goethe pýzkalandi, og er þá mikið
sagt.
Djúp ást til alls einkennir öll hans verk. Hann er dulspekingur
mikill og guðstrúarmaður lieitur í breiðri merkingu þess orðs. Hver
áhrif hann hefir á vestrænar bókmentir, verður enn eigi hægt að
greina, meðan hann býr vor á raeðal. öldur þær, er vakna
við hreyfingar mannsandans, brotna á mörgum öfundar- og mein-
bægnis tálmunum, svo lengi sem maðurinn dvelur með oss. pegar
hann deyr oss, hverfa þær að mestu af sjálfu sér.
Hér fara á eftir örlítll sýnisbrot, þýdd úr “Ávaxtarsöfnun” han.;.
Bók, sem hann hefir nýlega birt á enskri tungu.
I.
“Yðar hátign,” birti þjónninn konunginum, “Narottara hinn
helgi hefir aldrei sýnt það lítllæti að ganga í yðar konunglega
musturí. ’ ’
“Hann er syngjandi guðsdýrð undir trjánum meðfram veginum.
Musterið er tómt af dýrkendum. ”
“peir flykkjast saman kringum hann eins og hunangsflugur
utanum livítt lótusblóm, gefandi ei gaum hunangs krukkunni.”
“Konungurinn, gramur í sinni, fór til staðarins, þar sem Nor-
attam sat í grasinu. ’ ’
“Hann spurði hann: “Heilagi faðir, hví yfirgefur þú musteri
mitt með gullna hvolfþalcinu og situr hér í duftinu úti að prédika
elsku guðs?”
“Sökum þess að guð er eigi í musteri þínu,” svaraði Narottam.
Konungurhm lét brýmar síga og sagði: “Veist þú að tuttugu
miljónum gulls var eytt til þessa völundarsmíðis og það guði helgað
með kosnaðarsömum helgisiðum?”
“Já, eg veit það,” svaraði Narottam. “pað var árið það, þegar
þúsundir fólks þíns, hvers bæir höfðu brunnið, stóðu við dyr þínar og
báðu árangurslaust um hjálp.
Og guð sagði: “ Yeslingurinn, sem eigi getur veitt bræðram
sínum skýli, byggir hús handa mér.!”
“Og liann valdi sér stað með hinum hælislausu undir trjánum
meðfram veginum.
‘ ‘ Og þessi gullna loftbóla er snauð af öllu nema heitri stærilætis-
;-ufU.”
Konungurinn lirópaði í reiði sinni: “Yfirgef þú land mitt.”
Stillilega sagði hinn helgi maður: “Já, rek mig í útlegð þangað
sem þú hefir rekið guð minn. ’ ’
II.
Tulsidas, skáldið, ráfaði í djúpum hugsunum meðfram (^inges-
fljótinu, um stað þann, er þeir dánu era brendir.
Hann fann konu eina sitjandi hjá líki eiginmanns síns, klædda
giftingarskrúða.
Hún stóð á fætur er hún sá hann, hneigði sig og mælti: “Leyf
mér, meistari, með blessun þinni að fylgja manni mínum til himna.”
“Hvað liggur á, dóttir góð?” spurði Tulsidas. “Er ekki þessi
jörð einnig hans, sem himninn skóp?”
Til himna langar mig ekki, heldur að komast til mannsins míns, ’
svaraði konan.
Tulsidas brosti og sagði til hennar: “Farðu héim til þín aftur,
barnið mitt. Áður en mánuðurinn er úti muntu fimia mann þinn.”
Konan gekk heim í glaðri von. Tulsidas kom til heimar á
hverjum degi og kendi henni að hugsa göfugar hugsanir, þar til
hjarta liennar fyltist háleitri ást.
pegar mánuðurinn var tæplega liðiim, komu nágrannar hennar
til hennar og spurðu: Kona, hefir þú fundið mann þinn?”
Ekkjan brosti og sagði: “Já, það hefi eg.”
Ákafir spurðu þeir: “Hvar er hann?”
1 hjarta mínu er herra minn,” svaraði konan.
BITAR
Flýr til Hollands liorngrýtið,
hatur fylgir þjóða;
flestir óska’ að fúlmennið
fái refsing góða. G.
pað sem heima vinsæld veitti
verst er fótakefli hér:
Félagsheillum fremst að skeytti,
framsókn nýt var hugþekk mér;
að eg meining mína sagði
mönnum skírt, ef um var frétt,
og til mála alira lagði
aðeins það sem hugði rétt.
J. J.
Löglega afsakaður.
Eg er “bissí” sem þú sér,
en seinna máske heilsa’ eg þér.
Eg er að tala við enskan mann
og ætla að reyna’ að “plísa hann.”
H.
“STEPHAN G.
Með Bita þrammar berserkur,
Að brögnum hramma vegur,
1 hróðrar gjammi hundsterkur,
Hreykinn og gammalegur.”
G. H. í “Kringiu”
Seyrður allur svipurinn,
Seiminn karlinn dregur,
“Kvinglu” galla-gripurinií,
G(rautur) H(alialegur.)
Stephan G.—
“Gadd og byl sem gerir skil
Grimdar þylur ljóðin.”
O. T. J. í “Kringlu”
“Getur ekki Heimskringla gamla of-
urlítið gengið í endurnýjungu lífdag-
anna? Hún má ekki tapa hylli fólks-
ins ; sú var þó tiðin að hún hafði veg
mikinn.”
Heimskringla, 7-11-18
Sjálfs þíns
vegna
ættir þú alvariega að íbuga
hvað mikils virði það er fyr-
ir þig að fá llobberiin föt bú-
in til eftir máli föt búin til úr
úi-vals Enskri ull, sniðin og
RAUNBÖTIN.
Fella þyrfti, í þessum róstum,
“þetta svona” tár á mann,
Og “o’ní kaupið” kenna í brjóst’um
“Kringlu” fyrir-----ritstjórann.
Stephan G.—
í —
Hreinskilnislega og krókalaust lýsir
ritstjóri Voraldar því yfir að hann hélt
og heldur að séra Rögnvaldur Péturs-
son hefði skrifað greinina í Kringlu, |
sem nafnlaus kom fyrst, en síðan voru J
gefnir stafimir “G. H.” Sé það rangt
til getið þá verður G. H. auðvitað nógu
drenglyndur til þess að birta fult nafn
sitt til þess að vér getum leiðrétt mis-
skilningln — þangað til það er gert
skiftum vér ekki um skoðun — “Vér
bfðum og sjáum hvað setur.”
VESTLENSKA.
Aglo—“það var svo sorglegt að tár-
urnar rundu niður eftir kinnununr. á
mér.” ií ) 't'
Sennah:—“Eg fæ stingi í ‘hjövturaar’
að hlusta á þig góða.”
E=
saumuð af beztu klæðskerum
sem hægt er að fá.
Búin til eftir máli.
$30 tíl $75
THE HOUSE OF HOBBERUN
LTD.
T ailors to the Canadian Gentleman
350 Portage Ave.