Voröld - 11.03.1919, Blaðsíða 1

HEY! HEY!
Sendið heyið ykkar til íslenzku h«y-
kaupmannanna, og fáið hæðsta verð,
einnig fljóta afgreiðslu. Peningar l&u-
aðir á “kör“ send beint til okkar.
Vér áby.rgjumst að gera yður 4-
nægða.
THE NORTHERN HAY CO.
408 Chambers of Commerce
Talsími G. 2209. Nætur talsimi 8. 8247
Winnipeg, • Man.
>iiii i. W:
II. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, 11. MARZ, 1919
Nr. 6
ALMENNAR FRÉTTIR
Canadískir hermenn gerðu upn-
hlaup á Englandi fyrir helgina út
af því að þeir fengu ekki að fara
heim. Sögðu þeir að sumir sem
aðeins hefðu verið í hernum
skamma stund væru látnir ftrh,
en aðrir sem verið hefðu í 3 ár
fengju ekki fararleyfi. Fimm
mistu lífið og margir særðust
hættidega í upphlaupinu.
Frumvarp til umræðu í Mani-
toba þess efnis að banna fjár-
glæfra verzlun með hveiti, en
Hudson núverandi dómsmálastjóri
kvað fylkið ekki hafa vald til að
banna það. Valdið er stundum
hýsna takmarkað þegar um það er
að ræða að vernda fólkið. pað
er rýmra þegar um það er að ræða
að vernda eitthvað annað.
Frumvarp er fyrir þinginu í
Ottawa þess efnis að útiloka alla
frá innflutningi til Canada úr
þeim löndum sem voru í stríðinu
móti bandamönnum. Sá heitir H.
H. Stevens og er frá Vancouver,
sem frumvarpið flytur.
D. D. MeKenzie heitir sá sem
kosinn var bráðarbyrðar leiðtogi
frjálslynda flokksins, en líkelgt er
talið að McKenzie King verði
leiðtoginn þegar til framtíðar verð
ur valið á þjóðþingi flokksins sem
innan skamms verður haldið í Ott-
awa.
Sá heitir Rohb sem kosinn var
formaður nefndar er með höndum
hefir öll mál andstæðinga flokks-
ins á þessu þingi og var hann sér-
stakur trúnaðarmaður Sir Wilfrid
Lauriers. McKenzie King, sá sem
líklegastur er talinn sem leiðtoga-
efni er dóttur sonur Papenaus þess
er útlægur var um tímá frá Can-
ada fyrir uppreist.
Spanska veikin heíir verið svo
skæð meðal Indíána í Manitoba að
þeir hafa svo að segja stráfallið.
Dr. Grain, umsjónarlæknir Indí-
ána héraðanna segir að 750 hafi
dáið sem kunnugt sé um, þar af
130 við Cross Lake og 120 við Nor-
wayHouse. Heilar fjölskyldurhafa
dáið eftir því sem trúboðar segja
og sumstaðar lifa aðeins ungbörn
en alt fullorðið fólk er dautt. 28.
október kom gufubáturinn Wol-
verine” seinast til Berens River,
og var þá öll skips höfnin veik;
þannig barst sýkin til Indíánanna.
1 einum stað við Cross Lake voru
milli 30 og 40 manns; af því dóu
yfir 20; aðeins einn gamall maður
og ein gömul kona voru á fótum
og höfðu þau nóg að gera að
draga líkin út í tvo kofa jafnótt
og fólkið dó; þar var þeim hrúgað
og_ þar bíða þau greftrunar. Yíða
dóu allir nema einn eða tveir af
stórum fjölskyldum.
JAKOB KONRÁÐ
ÓLAFSSON JOHNSON
andaðist á Nin ít ,e hælimi 28, f' b
1919 eftir 35 k ánaða ieg.t !»ar.
Hann var fædd'i? 24 sept. P93 á
purstöðum » Borgarhreppi í Mvra
sýslu. Fo'.'e11 • ir hans vorn bau
Ólafur Jónsson og Björg þorvaíds-
dóttir. Jakob misti föður sinn
þegar hann var 3 ára gamall og
fluttist vestur með móður sinni
1902. Innilegar þakkir biður móð-
ir hins látna Voröld að flytja öll-
um þeim er liðsinti honum meðan
á hinum langvinnu veikindum stóð
Sérstaklega nefndi hún Hvítá-
bandsdeildina Vonina á Baldur,
Doreasfélagið í Argyle, kvenfélög
Irelsis og Immanuels safnaðar.
Enn fremur Kristján Helgason í
Glenboro, Gunnlaug Daviðson,
konu hans og dóttur, Stefán John-
son og konu hans á Baldur. öllu
þessu fólki og fleirum sem á ýms-
an hátt líknuðu biður hin syrgj-
andi móðir þann að launa sem
engu gleymir.
Hann var jarðaður í Belmont af
enskum presti, en séra B. B. Jóns-
son mintist hans með nokkrum
fögrum orðum á sunnudagskveld-
ið, og gat þess sérstaklega hversu
saklaus og siðprúður hann hefði
verið.
BÆNDUR OG BÚNAÐUR
Um uppskerutímann á Bretlandi
sáust merkilegar afleiðingar af
“rafmögnuðu” útsæði. H. E. Fry
sem er rafmagns verkfræðingur í
Dorset á Englandi hefir fundið
upp aðferð til þess að aulca þrótt
í útsæði sem sjáanlega veldur því
að uppskeran verður bæði betri
og sterkari. Útsæðið er látið í
saltlög; rafmagnsstraumi er hleypt
í gegn um löginn og síðan er út-
sæðið þurkað. Tilraunir hafa ver-
ið gerðar með rafmagnað hvciti,
bygg, og hafra og borið saman við
útsæði af nákvæmlega sama tagi
án rafmagns; hefir því verið sáð
sínu í hyort beð eða sínu í hvern
akur sem saman lágu. Meira gras
spratt upp af rafmagnaða útsæð-
inu og var það svo miklu sterkara
en hitt að það þoldi storma sem
bældu rafmagnslausa útsæðið til
jarðar og uppskeran af rafmagn-
aða útsæðinu var 5-20 mælum
hærri af höfrum af hverri ekru og
5-7 mælum hærri af liveiti, en af
byggi alt að 16 mælum. Munur-
inn var talsvert eftir því hvar til-
raunirnar voru gerðar. Tuttugu
og sjö bændur í Suður Devon
fengu aukna uppslteru, sem nam
um $23 af ekru að meðaltali með
þessari aðferð eftir að frá var
dreginn sá aukakostnaður sem það
hafðr í för með sér og var hann
aðeins $1.00 fyrir hvern poka.
Verið er að rannsaka síðasta á-
rangur af vísindalegri framleiðslu
aukning með rafmagni af nefnd
er skipuð hefir verið af búnaðar-
mála deidinni á Bretlandi.
Aths. — S. G. hefir góðfúslega
sent Voröld þetta til þýðingar og
er það tekið úr ‘‘The Canadian
Engineer” Eiríkur Hjartarson,
sem heim fór til íslands í fyrra
gerði talsverðar tilraunir í líka
átt og hér er bent á.—Ritstj.
Verkfall alvarlegt mjög stend-
ur yfir í New York. Menn sem
vinna þar að flutningi á vörum að
höfnum og frá hafa hætt vinnu.
þeir eru um 16,000 að tölu; krefj-
ast hærra kaups.
Sir Sam Hughes
talar
Tíðindi eru það talin að fyrver-
andi hermálaráðherra og hersliöfð
ingi Sir Sam Hughes flutti þriggja
tíma ræðu í þinginu í Ottawa, 5.
þ.m., þar sem hann fordæmdi sam-
steypustjórnina og herstjórn C;> í-
ada. Sagði hann að fjölda Cana-
dískra hermanna hefði verið fórn-
að í stríðinu að óþörfu rétt áður
en vopnahléð hefði verið sarnið.
Hughes las bréf frá sjálfum sér
til Sir Roberts Bordens er hann
skrifaði eftir orustuna við Canth-
rai. Segir hann þar að sú áiás
eins og henni var stjórnað liafi
verið frábærlega ‘‘nautsleg” og
heimskuleg. I öðru lagi lagði
hann fram þá kæru að áhlaup
hefði verið gert á Mons, fjórum
klukkuíitunduin áður en vopna-
hléð varð og þar hefðu hugrakkir
Canadamenn verið látnir fórna lífi
sínu að óþörfu og til einskis; sagði
hann að herforinginn sem fyrir
því áhlaupi stóð ætti að vera skot-
inn. Il»ighes fór hörðum orðum
urn Sir. Thomas White fjármála-
ráðherra fyrir það hversu illir
þeir samningar væru er hann íé'ck
þegar stiíðslánið var fengið.
Sir Sam Ilughes kallaði sam-
:-teypust,jórnina eign Flavelles og
sagði að herskyldulögin hefðu ver-
:ð illa úr garði gerð. Hann sagði
einnig að í sínum augum hefði
vistanefndin í Canada ekki gert
neitt annað en að hækka vcrð á
vörum og eldiviðarstjórnin hefði
ekkert annað gert en að bæta $5
við hverja smálest af kolum.
Hughes lagði fram kæru á Sir.
Joseph Flavelle þar sem hann stað-
hæfði að liann hefði notað stöðu
sma sem embættismaður stjórnar-
mnar til þess að ná í $5,000,000 á
manuðí og alls liefði hann fengið
$100,000000 (hundrað miljón iala
á meðan stríðið stóð yfir. Hann
sagði einnig að auðvaldið í Aust-
ur Canada hefði reynt að fá Sir.
Wilfrid Laurier til þess að sam-
þyltkja samsteypustjórnina með
því skilyrði að hann yrði forsætis-
ráðherra í eitt ár og léti svo stjórn
ina af hendi við vin auðvaldsins—
sá ‘‘vinur” væri ekki 1000 mílur
frá White fjármálaráðherra.
En Laurier afsagði með öllu að
taka nokkurn þátt í slíkuin leik.
‘ ‘ pegar Laurier gekk ekki í gildr-
una” sagði Hughes, “þá var Que-
bec fordæmd og því haldið fram
að Quebecbúar væru landráða-
menn. ’ ’
Ilughes sagði að samsteypu-
stjórnin hefði stjórnað með klóró-
formi; hún hefði afnumið mál-
frelsi, bannað ritfrelsi. Hann
sagði einnig að Robert Borden
liefði verið tól í höndum manna
á Englandi og orðið þar fyrir ill-
um áhrifum. Hann sagði að eyð-
ilegging fjölda mannslífa fjórum
stundum áður en stríðið hætti
hefði aðeins verið loddaraskapur
og hégómagirni: “])að fer hroll-
ur um mig” sagði Hughes “þegar
eg hugsa um þá hraustu drengi
sem þannig voru látnir missa lífið
að óþörfu. ’ ’
Hughes sagði að af herlánum
hefðu $8 af hverju hundraði lent
í höndum peningavíxlara og fjár-
glæframanna—þjóðin liti svo á að
$8 af hverjum hundraði hefði ver-
ið rænt úr ríkisfjárhirzlunni. Slíkt
hefði hvergi átt sér stað annars-
staðar nema í Balkan rikjunum og
Suður Ameríku. Af $275,000,000
hefði Canada borgað $11,000,000 í
vexti. í Bandaríkjimum hefði
stríðslánin kostað 15c af hundrað
dölum, en í Canada $8. petta
sagði hann að sumir kölluðu þjófn
að, aðrir rán, o.s.fi’v. Hefði Can-
adiska látiið verið tekið með sömu
kjörum og Bandaríkjalánið, þá
hefði Canada sparast $30,000,000
á óri.
Joseph Reed, herforingi talaði
næstur Sam Hughes og sagði hann
að fyrverandi hermálaráðherrann
liefði sannað það að samsteypu-
stjórnin væri svívirðilegasta
stjórn sem nokkru sinni hefði set-
ið að völdura hjá nokkurri þjóð.
Hann sagði að heimkomnir her-
menn yrðu að borga fyrir þann
þjófnað og óheyrða fjárdrátt sem
samsteypustjórnin hefði látið við-
gangast.
Höski, Bíldur bóndi
og ég
Ekkert veit eg um þennan hra.
Ilöska, nema það, sem hér segir:
Hann lenti um daginn í þröng
þar sem eg var staddui’, og steig
þá svo miskunarlaust ofan á log-
sárt líkþorn á tánum á honum Bíld
mínum á Bergi,—að sá gæflyndi
góðlyndi misti alveg haldið á sál-
arhnoðranum sínum, og hið and-
lega “stearing gear” hans “went
out of order”
Bíldur kai’l er talsverður tó-
baksmaðui’, og var svo sem ekld í
frásögur færandi, að hann var að
tyggja rulluspotta (rullan er sem
sé langbillegasta tóbaks tegundin)
núna síðan stríðið gekk í garð og
rjól reis í verði, einkum fyrir þá
sem hafa fjölda fjár að ba’ða eins
og Bíldur,—og því snéri hann þá
rjólbútinn upp í rullu. Já, hann
var að jóðla heiðurskindin, og
varð það á í bræði sinni er hann
kendi sársaukans, að spýta út úr
sér sauðsvörtum hráka framan í
náungann, sem hann hélt að hefði
meitt sig, og æpti um leið eins
hátt og honum lá rómur: flæking-
ur, fífl, hundur !—þetta hefði nú
verið fyrir sig, ef hann hefði hitt
rétta manninn. • En svó tókst þó
ei til, því eg varð fyrir útlátunum
og ávarpinu, en Ilöski var á með-
an horfinn út í þröngina.
Eg er nú aðeins hálfkristinn
kallaður af kirkjulýð flestum, og
því engin furða að mig brysti
stillingu rétt í bili. En það stóð
þó eigi lengi, og náði eg mér brátt,
þurkaði áf mér, og tjáði Bíldi eins
hógværlega og unt var að eg væri
hér alls ósekur heldur væri það ná-
ungi einn, sem eg hefði heyrt
nefndan Ilöska af nærstandend-
um, og nú væri horfinn út í þröng-
ina. Sættist Bíldur brátt á þetta,
*^r‘'TjiTTT _
Vilhjálmur Stefansson talar á Industrial
Bureau? fimtudagskveldið, kl. 8; og á
Canadian Club sama dag kl. 1.
Islendingar ættu að fjölmenna í heiðursskyni við hinn mikla mann.
Hann kemur til Winnipeg kl. 8.30 í fyrramálið á C.P.R. stöðina.
Sem flestir œttu að vera þar og mœta honum. Kaupið sem flestir
aðgöngumiða á Walker leikhúsinu, og getið þess að þér séuð ís-
lendingar þegar þér kaupi?.
en afsakaði þó ei atferli sitt.
En eftir á fór eg að velta þessu
fyrir mér; hundsnafnið söng mér
emí í eyrum; að rnikill væri nú
munur kvikiud.inna; til dæmis
þess) . er lægi í skógum úti, og
bjargáði sér ú hráðum náttúrunn-
ai’, eða heirnaríkum húsgangs-
rokáa, sem hafði skottið niðri í
hverri mjólkurfötu og sméi’trogi,
ógnáði börnum, gelti að gestum og
biti aðkomuhesta í hæla—þ.e. rán-
gjörnum, mcinvaxttis rummung,
sem aðeins iifði af náð húsbamda,
þar sem fé er fóstra likt.
Be.’gur frá Fústöðum.
Tilraun til kirkjulegrar sameiningar með Islenska
Unítara söfnuðinum og Tjaldbúðar söfnuði
hér í bæ.
BiTAR ]
Jón Runólísson ætlar að skrifa
grcia þegar hann er búinn að
hæg.ia sér, eftir því sem haun seg-
ii ^Yoí|í)ðígl sfðast.
Sambandstjói’nin hefir ákveðiú
að teknir skuli fastir eða reknir
úr landi allir “útlendingar” sem
ekki hafi verið trúir meðan stríð-
ið stóð yfir—Hví að miða það við
“útlendinga” Hví að hlífa mönn
um eins og t.d. Flavelle?
Jón Runólfsson segir í síðasta
Lögbergi að han ætli að svara rit-
stjóra Voraldar þegar honum he g’-
i:t. Hann ætti að fá !<x '.rsalt
hjá Lögbergi. (I'i)
Til Ný-íslendings í Winnipeg
“Haltu undir Bildfells bein
Braga-snijaðui’s koppnum,
Máské hrjóti ein ög ein
Arða úr gi’óða-ki’oppnum. ”
G. O. Einarson
Árið 1917 fói’u tvö íslenzk naut
úr andstæðingaflokki afturhalds
stjórnarinnar og gengix í lið með
henni og urðu að kúm. Fóru þær
út um bygðir Islendinga og baul-
uðu þar fyrir stjórnina. En illa
var söng þeirra tekið, því altaf
bauluðu þær á ensku. Er nú sagt
að þær séu aftur að falla í hið
fyrra eðli sitt.
A. E.
Einu sinni misti Refur rófu sína
í boga. þótti honum það svo ilt,
að hann lét ekki sjá sig á opinbei’-
um stöðum rneðal Refa. Rebba
fanst hann vera orðinn úrhrak
kynflokksins. Sama er sagt að eigi
sér stað með Lögberg.
A. E.
Vilhjálmur Stefánsson var fyr-
irlitinn af íslendingum 1 Winni-
peg og skammaður í íslenzku blöð-
unum þegar hann kom til Winni-
peg fyrir skömmu. Nú er hann
orðinn heimsfrægur maður og
sönxu dindlarnir sem þá reyndu að
vanvirða hann áður tylla sér á
tá við hann síðan.
Jóni kennara verður svarað í
næsta blaði hafi honuni þá hægst!
nægilega til þess að ljúka verki
sínu.
pegar eg las skammagreinarnar
hans Jóns kennara í Lögbergi,
fanst mér þér hefði átt að detta
í hug þessi vísupartur, ritstjóri
góðixy:
“Eg orðastað við Bilíam á bara,
en Bilíams ösnu þarf eg ekki að
svara. (aðsent)
Fyrirlestur unx þetta efni flytur
séra Rögnv. Pétursson, miðviku-
dagskveldið í næstu viku, þann 18.
þ.m. í kirkju Unítara safnaðar.
Skýrt verður frá sögu af öllum
tildrögum þessa máls, hvað fyrir
forgöngumönnunum hefir vakað
með þessari tilraun; ennfremur
samnings atriðum á báðar síður;
tilboðum Unítarasafnaðarins; sam
bands fyrirkomulagi, einsog Uní-
tara söfnuðurinn hefir hugsað sér
það; fjárhags niðui’jöfnun beggja
safnaðanna, ofl. pá verður og
bent á ávinning í félagslegum,
þjóðei’nislegum og kirkjulegum
efnum, er af slíkri sameiningu
gæti leitt, fyrir oss Islendinga.
Reynt verður áð skýra málið sem
ítai’legast frá hlið Unítara safnað-
arnefndarinnar, er eigi hefir átt
kost á að lýsa skoðunum sínum á
þessu máli eða skýra tilboð sitt
fyrir hlutaðeigandi meðlimum
Tjaldbxxðar safnaðar. Leyfðar
verða vinsamlegar umræður um
þetta efni að loknu erindinu.
Inngangur ókeypis. Samskota
leitað til þess að greiða áfallinn
auglýsinga kostnað, o.s. frv. Allir
eru boðnir og velkomnir. Sam-
koman byi’jar kl. 8. e.h.
Til
mmnis
Hermanna skrifstofa Voraldar
opin kl. 11. f.h. til kl. 1. e.h. á
hverjum virkum degi.
Fundur í Skuld á hvei’jum mið-
viknderf VI. 8. p.h.
Fundur í Heklu á hverjum föst-
udegi, ld. 8 e.li.
Skuggasveinn leikixnx 27., 28..
og 31. þ. m. Auglýsing næst.
Ow

GESTUR PALSSON
Guðs frá leynum Gestur minn
gjörir einatt ræða,
þinn var hreini hugurinn:
hugga og meinin græða.
Mentaskóli og mælsku glans
minnst þér ólu grillu,
svo af hólum sannleikans
sástu bólin villu.
c
*
pEGAR ÁRNI EGGERTSSON OG STEPHAN G. STEPH-
ANSSON FÓRU HEIM TIL ÍSLANDS Á GULL-
FOSSI, 1918.
Af yndisbóli er ósk mín há
að öðling sólarhalla,
gæti hólum Ekkils á
Árna og sjóla fjalla.
TIL G. F. Á SANDI.
Enginn eins og GuðmundSr”
ýta mér geðjast nýtur,
gagnorður, gætinn, fróður,
gáfur ei skrýðast prjáli; ;
of margir ekki fundu
orðstýr vorn mega skaða
af því að Atlants Víðir
okkar á milli liggur.
Við andóf á æfi fleyi
oft þreytist mund og lundin,
atvika allmörg báran
oss gerir mæða og hræða;
máske við megum síðar
um megingeim efri heima
svo sem Sigrún og Bjarni
sveima og ama gleyma.
Gróa frá Krossholti.