Fósturjörðin - 01.07.1911, Blaðsíða 2

2
FOSTUKJÓRÐIN
»FósturJ6rðín«, er nafn það sem vér .veijum þessu Haði voru.
Oss virðist það fagurt nafn, um leið og það á að mirina á tilgafig blaðsins,
sem er sá, að vinna fósturjörðinni alment gagn, eri ekki aðeins eða aðal-
lega neinum vissum, fámennum stjórnmálafokki.
Stærð blaðsins, er ætlast til að verði alt að 52 tölublcð í þessu broti,
u árið, eða meira, ef vel gengur.— Og verð þess, 3 kr. árgangurinn (hver
52 tölublöð) innanlands, en 4 kr. erlendis. Þó fá meðlimir félags vors
blaðið fyrir 2 kr. árstillag sitt, hversu stórt og dýrt sem blað vort kann að
verða í framtíðinni. Aðgang að félaginu hafa allir, konur sem karlar, 15 ára
ög eldri, um alt þetta land, með sömu skyldum og réttindum, ef þeir unna
tilgangi þess af alhug og einlægni, og eru ekki því háðari stjórnmála-
flokkunum hér.
Hver, sem sendir oss áritun sína, fær blaðið til sín sent reglulega, gegn
loforði um að borga það á réttum tíma, eða fyrir 31. desember ár hvert.
Uppsögn bundin við árgangamót (og skilvísa borgun), en tilkynnist með 3.
inánaða fyrirvara.
Hver sem vill verða meðlimur félags vors, eða vill vinna að útbreiðslu
þess og blaðs vors, geri svo vel, að senda oss íilkynningu um það sem
allra fyrst. Einnig er oss kært, að fá vel samdar greinar um aimenn mál,
til byrtingar í blaðinu; og viljum vér borga sanngjörn ritlaun fyrir slíkar
greinar, svo fljótt sem efnahagur vor (það er, biaðsins) leyfir það.
Þessi blaðstofnun, er með leyfi að segja, sú fyrsta og eina, sem hefir
átt sér stað hér á landi, með þessari, eða þessu líkri stefnu. Flest eða öll
blöðin hér, hafa auðvitað verið stofnuð í góðu skyni, — »til skemtunar og
fróðleiks« etc., hversu sem þau hafa reynst; og ýmislegt má eflaust segja
gott um þau öll, með gildum ástæðum. Og mörg hafa þau, ýmist bar-
ist, eða látist berjast, fyrir þjóðrétti vorum gegn Dönum, eða fyrir jafnrétti voru
við Dani. Og árangurinn er þegar mikill og þakka verðúr í heild sinni,
þótt hann sé fremur lítill nú síðustu árin, til móts við tilkostnaðinn ; með
því, að sú svo kallaða frelsisbarátta vor, hefir ekki ávalt verið nógu einlæg
og óeigingjörn, þó útyfir taki nú hin síðustu árin. En að svo rriklu leyti,
sem sú frelsisbarátta vor, hefir annars verið réttmæt, þá hefir hún þó ávalt
verið aðeins útávið, en alls ekkf innávið. — Aðeins gegn útlenda vald-
inu (sem nú er að mestu leyti úr sögunni, og að miklu leyti fyrir áhrif oss
óviðkomandi viðburða); — en alls ekki gegn innlenda valdinu, sem þó get-
ur orðið ekki síður hættulegt en það útlenda. Því að, sé það satt sem
skáldið segir, »að enginn verði frjáls, þótt fari feikna hring í tjóðurbandi,«
þávirðistauðsæt;,að stytting tjóðurbandsins sé næsta lítils vert frelsis-skilyði.
Enginn taki þo orð vor svo, að vér ömumst við innlenda valdinu löo--
gjafarvaídi alþingis, eða þjóðfulltrúa vorra, né framkvæmdavaldi landstjórn-
i arinnar, nema að því leyti, sem því valdi er misbreitt, gegn vilja og hags-
munum þjóðarinnar almenní. Og hvar eru takinörkin fyrir misbeiting þess
| valds, e.ftir því sem áhorfist nú, og verið hefir; á meðan þjóðin sjálf, setur
í því valdi engin takmörk, hefir engan sameiginlegan, þroskaðan vilja, néheimt-
ar neina tiltekna stefnu í aðalmálunum? Sú trygging er auðvitað engin, og
enn síst á meðan að fulltrúa valið, miðast aðallaga eða eingöngu við flokka-
| rig, eða ofsafullan ágreining um þau ein mál, sem varða hag þjóðarinnar
| úiávið aðeins, og á meðan ekkert er gert til þess, að vekja og hvetja þjóð-
ina, til að láta það ástand til sín taka frekar en hingað til. Allir ættu því
að sjá, að þessi biaðstofnunar- og félagsstofnunar tilraun vor, er ekki aðeins
: í íuilri heimild gerð, heldur er hún beinlínis lífsskilyrði þjóðarinnar, eins
j og hér stendur á. Hún er að voru áliti, það skylduverk, sem enginn íslend-
! ingur iná leiða hjá sér að styðja með alhug og einlægni.
Jafrirétíi og menning alnienning",, er liugtak, sem hefir vald yfir oss,
og vér unnum því af hjarta, og viljuin fá alia til að unna því með oss, því
aó vér þykjumst vita, að það leiði til farsældar fyrir alla. Oss fullnægir
ekki að sjá og vita, að aðeins fáir séu frjálsir og sælir, vér viljum að þeir
séu sem flestir og helst allir. Og þótt vér vissum fyrir víst, að vér áork-
uðum litlu í því efni, þá mundi það ekki hindra oss að heldur, með því
þá líka að vér vitum það, »að ávalt vinnst eitthvað þá að er verið.« -
»En þó að vér komumst ei hálfa leið heim, þá heilsum vér glaðir vagn-
inum þeim, sem eitthvað í áttina líður.«
Jafnrétti og menning, er því aðal markmið stefnu vorrar. Ekki úrelt
og einhæf þulufræðsla, innan fjögurra veggja fyrir utan lífið; heidur sönn
menning, lifandi, siðleg og framkvæmdarsöm, almenn menning, sem sam-
rýmist almennri nauðsyn, og gagnast verulega öllum, og í öllum lifsins
kringumstæðum, til þess að geta lifað sómasamlegu lífi, á eigin ábyrgð og
á eigin kostnað. Slíka tegund almennrar menningar viljum vér hefja, með
þessu fyrirtæki voru, samhliða jafnrétti - og jafnaðar kenningunni. - Að
gera daglega lífið, eða samvinnusvið aiþýðunnrr, að öflugum, almennum og
ódýrum, menta- eða menningarskóla, þar sem allir megi, með sameiginleg-
um skyldum og réttindum, starfa og njóta og lifa.
Vér erum sannfærðir um, og trúum því af hjarta, að betra málefni en
þetta, hafi aldrei komið til orða á þessu landi; og þessvegna er það, að vér
treystum hjartanlegri og altnennri hluttöku landsmanna, til stuðnings þessu
alþjóðar fyrirtæki voru.
,JóstttY\«?axxtttt«.
Samkvæmt tilgangi Menningarfélagsins
(3. gr,), sem er útgefandi blaðsins
»Fósturjörðin,« þá skal stefna þess
blaðs vera á þessa leið:
1. Að reyna til, að hefja stjórnmála-
meðferð landsins, til sæmdar ogdreng-
skapar, uppúr foræði flokkadráttar og
svívirðingar, svo að hún spilli ekki
eðli þjóðarinnar, eða valdi því, að
hún hætti að bera virðingu fyrir
lögum og löggjöfum landsins.
2. Að reyna til, að breyta stjórnmála-
stefnu og fjármálastefnu landsins,
með nokkurri takmörkun fulltrúa-
valdsins, af hálfu alþýðunnar, í það
horf, sem best tryggi eftir atvikum,
jafnrétti almennings og framtíðarvel-
ferð þjóðarinnar í landinu, bæði
menningarlega, fjárhagslega og sið-
ferðilega; eftir þeirri meginreglu,
að allir menn hafi af hendi náttúr-
unnar, meðfæddan sama rétt til lífs-
ins gæða á þessari jörðu, með því
eina skilyrði, að þeir geri skyldu
sína hver í sínum verkahring, eftir
ýtrasta megni. — — Og, að þrátt
fyrir hinn óendanlega mismun mann-
anna, að því er snertir andlegt og
líkamlegt atgerfi, — sem þó gæti,
með samræmilegu og menmlegra
uppeldi, verið minni en hann er, —
þá beri þó öllum, hinn sami rétt r
til að ráða yfir sjálfum sér og |
sínum sérstöku eignum, og að !
réttri tiltölu, yfir sínum sameiginlegu j
málum og eignum, með því sjálf-
sagða skilyrði, að ásælast ekki né j
skerða samskonar réttindi annara ;
manna í neinu. En þó með þeim
takmörkunum, sem ómótmælanlega j
eru nauðsynleg, fyrir sameiginlega j
velferð viðkomandi mannfélags eða i
þjóðfélagsheildar, samkvæmt óháðu I
áliti og vilja, öflugs meiri hluta heild- j
ar þeirrar sem hlut á að máli.
3. Að reyna til, að vekja og hvetja þjóð-
ina alment, til hugsunar og samræmi-
legra afskifta, um sín sameiginlegu
mál. Og að innræta henni virðingu
fyrir sinum eigin borgaralegu rétt-
indum; ogfyrirsameiginlegum mann-
réttindum, eða jafnréttis kenning-
unni, svo í löggjöfinni og stjórnar- ;
farinu, sem í daglegri sameign og
viðskiftum.
4. Að vinna að því, að fresta öllu þrasi
um persónusamband eða skilnað við
Dani, og hið fyrirliggjandi sambands-
lagatrumparp, fyrst um sinn, En,
að vera við því búin, að sæta hent-
ugu tækifæri til þess síðar, með Ijúf
legri samvinnu á báðar hliðar, að
tryggja bróðursamband vort við
Dani, með nýjum sambandslögum,
er þjóð vor, eftir rólaga og nægi-
leg langa íhugun, geti, æsingaiaust
fællist á, með miklum meiri hluta; er
samin sé á jafnréttis grundvelli, og
sem tryggi oss, ót víræðlega, sögu-
leg og náttúrlegsérréttindi vor, til sjós
og lands.— Og,ístað þess, að þreyta
lengur deilur, uppá svo óvissan og
fjarlægan árangur, sem þar getur kom-
ið til gnina, þá leggjum fram-
vegis, aðal-áhersluna á inn-
lendu málin; og hagnýtum oss
fengið frelsi, til að efla andlegar,
líkamlegar og fjárhagslegar framfarir
vorar, eftir föngum. — Vonandi, að
flokkarnir geti þá mæzt á röksemd-
anna grundvelli, þegar þrætueplið er
af þeim tekið.
Nýar kröfur.
Fyrsta málið á dagskránni
er val fulltrúanna og takmörkun
valds þeirra.
Það sem fyrst liggur fyrir, og leggja
verður aðal áherzluna á nú þegar, er
að ráða, að svo miklu leyti sem mögu-
legt er, úrslitum alþingis kosninganna
næsta haust. Það er óhjákvæmilegt, sem
það allra fyrsta og helsta af öllu því
nauðsynlega. í því, verðum vér allir
að vera einhuga og samtaka, ef duga
skal. Og í því verður þjóðin helst öll,
að vera samtaka, að svo miklu leyti sem
hún vill fallast á réttmæti stefnu vorrar,
og gera skyldu sína; sem ekki ætti að
þurfa að efast um. Þjóðin mun líka
vera sannfærð orðin um, að stjórnmála-
flokkunum hér, sé alls ekki treystandi
fyrir svo ótakmörkuðu valdi yfir lög-
gjöf og fjármálum landsins, sem þeir
hafa haft með höndum til þessa; þó
flestir trúi öðrum, hinum fremur. Enda
er óþarft og rangt, að veita nokkurum
mönnum svo takmarkalaust einveldi, þótt
valdir séu, og talsvert betri, en samsvar-
ar þeim vitnisdurði, sem flokkarnir gefa
hvor öðrum; — samanber sögurnar um
»Kjötpottinn« og »Hvalfjöruna
miklu* o. fl. á hvora hliðina sem er.
Og þó að sumt, sé ef til vill ýkt og
rangfært í siíkum sögum, þá er þó því
miður, alt of mik; att í þeim, auk alls
þess, af líku tag', sem þar er ótalið.
Það er því sannarlega full gild ástæða
til þess, fyrir þjóðina að setja valdhöf-
um sínum þau takmörk, sem föng éru
á, og nauðsynleg eru til þess að afstýra
slíku gjörræði og glæfra bralli í fram-
tíðinni. — Um það eru líklega flestir
samdóma.
Út í það skal ekki farið hér, að dæma
á milli þesaara stjórnmála 'lokka vorra,
þótt þeir séu talsvert ólíkir að ýmsu
leyti; meðal annars af því, að þeim er
einmitt svo margt sameiginlegt sem mið-
ur fer. í þess stað, verður aðalviðfangs-
efni vort í þetta sinn, að vera það, að ^
framsetja kröfur vorar um hin nauðsyn-
legu takniörk, öldungis alment, án tillits
til allra flokka og alls, nema aðeins þess,
sem tryggir velferð þjóðarinnar.
En þær kröfur vorar eru á þessa leið