Alþýðublaðið - 27.04.1921, Blaðsíða 1

Alþýðublaðid
O^efiO «&t e.f jULþý<dnfloklfiiiiiKl.
•&*: - \
1921
Miðvikudagian 27. apríl.
94. tðlnb!.
Bankamálin.
•w— (Frh.)
Einkenuilegt virtist það, að
bankarnir væru báðir samþykkir
þessu frumvarpi. En eftir á kem-
. ur upp úr kafinu að hvorugur
bankinn at það. ísi&ndsbanki, er
ekki ánægður með hiaar iíkulegu
gjafir, hann vill meira. Lands-
bankinn hafði sett tvö mikils-
vmðandi') skilyrði fyrir sínu sam-
þykki. Fyrra skilyrðið £var, að
Landsbankinn fengi þegar igstað
3 milj. kr. seðlaútgáfurétt, en ís-
landsbanki ákveðna seðlafulgu,
sem miðaðíst við seðlaþörfinaji.
júlf, Hin breytilegcfaúkning seðla-
útgáfunnar á öðrum ^tímum árs,
sérstaklega á haustin, félli undir
Landsbankann, og hanh ýíði með
því aðalseðlabanki landsms.^PtWA
kom hvergi fram f frumvarpinu,
Eltir þvf á íslandsbahki að hafa
„umframseðlana" og á því að vera
aðalseðlabankinn fyrst um sinn.
Annað skilyrði Landsbankans
var að íslandsbanki vœri santn-
ingshœfur, þ. e, s. hann vceti
ekki í 'raun og [veru gjaldþrota
og gæti auk þess útvegað sjálfum
sér fé erlendis, því að lítið vit
væri í því að auka réttindi bank-
ans, ef hann notaði þau eingöngu
til seðlaútgáfu hér á landi, og
Landsbankinn þyrfti síðan, ekki
eiaungis að annast yfirfærzlur fyrir
sína viðskiftamenh, heldur Hka
fyrir viðskiftamenn ísiandsbanka,
án þess að fá annað í staðinn en
seðlarusl, — Landsstjórnin lét
enga rannsókn gera [á raunveru-
legum hag íslandsbanka og um
getu hans að yfiríæra til áílanda,
fór öðruvfsi en Landsbankinn
hafði til ætlast.
Hvorugt skilyrði Landsbankans
var þvf fullnægt með stjórnar-
frumvarpinú, Landsstjórnin virðist
óneitanlega hafa tyllt helzt til
mikið undir íslandsbanka og
gleymt hinu fyrsta" boðorði í
þessum bsnkaraálum, að þó að
ískndsbanka yrði hlýft eftir því
sem hægt væri, þá verði hags-
munir þjbðarinnar ávalt að sitja
í fyrirrúmi fyrir hagsmunum
bankans, cg fái bankinn hlunn-
indi hjá ríkinu þá fái það einnig
fhlutun um alían bankareksturinn.
Stjórnarfrumvarpið sefur nú í
pemngamálanefndum alþingis.
• 11.
Tvö *þihgmannafruravörp liggja
nú fýrir þinginu, auk stjórnar-
frumvarpsias. Annað ' þeirra er
borið fram f 'eíri deild af 8 mönn-
um og er augsýnilega runnið
undan hjaríarótum íslandsbanka,
en sumir fiutcingsmennirnir hafa
víst eingöngu !éð nafn sítt á það
til þess að skriður kæmist á mál-
ið. Hitt írumvarpið kemur fram f
neðri deild og mun lfka vera
runnið unám ntyum íslandshaaka,
enda er annar flutningsmaðurinn
Jakob MöIIer.
Efndeildarfrumvárpið fer fram á
að Landsbankinn fái enga seðla-
aukningu, nu og sé íslandsbanki
því aU'sídur seðlábanki til 1924,
en frá 'þeim tfma dragi hann inn
seðla sína með jafnri upphæð ár-
lega til 1933. Hvergi er far tit~
tekið að Landsbankinn eigi þ& að
fá seðlaútgáfuréttinn, heldur á að
ákveða fyrirkomulsg seðlaútgáf-
unnar með lögum fyrir 1. Júní
1924, Seðlatrýgging tslandsbanka
verði minni en áður. Þetta frum-
varp er því ennþá hagstæðara ís-
landsbanka heldur' en nokkurn
tíma stjórnarfrumvarpið, hvað
snertir seðlautgáfuna. Ennfremur
á rfkissjóður, samkvæmt frumvarp-
inu, að leggja'fram hlutafé inn í
íslandsbanka, þegar fasit er, og;
nemi það alt að því eins miklu
og hlutafé það sem fyrir er. En
þó að ríkissjóður veiti bankanum
þessa miklu hjálp, þá eru engin
ákvceði um að þetta hlutafé haú
neinskonar forréitindi fram yfir
eldra hlutafé, og ætti það þó að
vera fyrsta skilyrðið, ef rfkissjóð-
ur réðist í slfkt nú i tímum.
Þetta frumvarp er þvf að öllu
leyti lakara'en stj.ómarfrumvárpift.
og ætti að vera andvana fætt.
Neðrideildarfrumvarp J. Möllers
fjallar eingöngu um seðlaútgáfuest,
en misnist ekki á veltúfjáraukii-
ingu. Það vill heldur ekki veiim
Landshankanum neina seðlaankn-
ingu wk, ni draga úr seðlafargmw
Islandsbanka, heldur á íslaads-
banki, til 1. maí 1922, að ha!da
allri seðlaútgáfu landsins, ag^a,
þeim 3/4 rnilj. kr. sem Landsbank-
inn hefir frá fornu fari. Slakað er
mikið til á seðlatryggingu Isiands-
banka, og mætti því búast við.
ef frumvarpið næði fram að gangar
að seðlaútgáfa bankans, minkaði
mjög Iftið, þar sem hömlurnar
fyrir seðlaiitgáfunni, háir vextir,
mundu hafa lítið að ségja fyrir
banka sem væri tæpt staddur,
Yfirfeersluíkyldan er afnnmin fyrst
um sinn. Þetta frumvarp virðist
því eingöngu fram komið með
hagsmuni íslandsbanka fyrir aug-
ura, án þess að tekið sé tiitít, til
þjóðarinnar og hennar banka, og
ætti þvf að vera dauðadæmt,
jafhvel þó að einungis sé ætlasí
til að það gildi eitt ár. En lslands-
banki hefir þá veiku voa, a"ð eftir
þann tfma geti hann haldið öllum
fornum réttíndum sfnum óskertum
og hafi 'auk'-þess fengið ný í
viðbót.
Öll frumvörpih, sem fram háía
koraið, eru því sama marki brend,
að Iandið feláupi undir bagga með
ísIandsbatsSra, bæði íneð aukhum
réttindum honnm tii handa og
jafnvel beinum fjárframlögum, án
þess að nokkur hlutur komi f
staðinn. StJérfflarfrumvarpyS geng
ur skemst, en er þó ærið varhuga-
vert, að missta kosti óbreytt,
Manni liggœ við að sþyija. Ef
aðalmálið sent siú liggur fyrir ekki
að bjarga atvinnuvegum 'landsins?
Og er þá ekJB:S asftur raergúr máls-
ins hveralg eigi sem bezt að
hlynna að' Landsbankanum, sem
öll efnaleg véSferð landsins hvílir
nú á, og seiö áreiðanlega er á
heilbrigðwic firuHdveHi, þó að