Elding - 14.04.1901, Blaðsíða 2

66
ELDING.
setur ritdómarinn upp flísaleitargler-
augu, sem eru svo gjörð, að allir
gallar á ritsmíðinni sjást í tífaldri
stækkun gegnum þau, en kostir all-
ir sýnast minni að sama skapi; og
meður því^að ritdómarinn er sjaldan
mikið að rýna eptir þeim þegar svona
stendur á, þá fer optast svo, að hann
sjer fáa eða enga.
í Þjóðúlf ritar einliver, sem kall-
ar sig Kolskegg, og er auðsjeð að
það er maður eptir hjai'ta ritsjórans.
Hann minnist fyrst á kristnitökurit-
gjörð próf. Finns, og þá um leið
auðvitað á ágreining þeirra, hans og
rektor Ólsens; er hann sýnilega ó-
fær til að gjörast dómari þeirra á
milli — það lái jeg honum ekki —,
en samt þarf haDn endilega að gefa
það í skyn, að rektor muni hafa
ijettara fyrir sjer. Og hvers vegna
er nú hr. Kolskeggur heldur á því?
Nú, honum þykir ekki taka því að
segja frá þvi, enda þarf þess ekki;
þeir, sem kunnugir eru blaðamensku
og ritdómaragagnrýni hjer, faranærri
um það: E»að er náttúrlega af þvi,
að rektor er persónulegur vinur rit-
stjóra Þjóðólfs og Kolsk. líklega
kunningi beggja. — JÞá les hann
Guðm. Friðjónssyni textann fyrir
Arna i Urðarbási. Sannast að segja
er kvæði það stórgallað og með því
lang-ljelegasta, sem sjezt hefur frá
hendi þess rithöfundar, en sanngjarn
ritdómari mundi samt hafa getað
fundið eitthvað nýtilegt í því, og
ekki hefði það átt illa við í sam-
bandi við þann harða dóm, sem
kvæði þetta fær, að nokkru leyti
með rjettu, að geta þess, að flest
þau kvæði önnur, sem sjezt hafa
eftir Guðrn., eru vel kveðin, sum
enda ágætlega, og það skemmst á
að minnast eitt alveg nýiegaíSunn-
anfara. Eu nú er Guðm. komiun í
pólitiskan fjandaflokk Þjóðólfs, og
þarf því að fá refsingu. Da liegt
der Hund begraben! Hins vegar
finnur þessi Kolsk., sem er svo glögg-
skyggn á gallana hjá Guðm., enga
ástæðu til að víta söguómyndina,
sem er næst á undan kvæðinu, eina
hina mestu afmán, sem sjezt hefur
í íslenzkum skáldskaparbókmentum
síðan Símon hætti að gefa út „Smá-
muni“ sína. Hvers vegna segir hann
ekki höfundi hennar til syndanna?
Og jeg veit ekki; liklega af þvi að
honum þykir enginn slægur í þess-
um Eggert Levi, sem enginn veit
bvora megin er í pólitikinni, og lík-
legt er líka að stæði á sarna hvoru
megin væri, ef hann er öðrum gáf-
um gæddur að sama skapi og skáld-
skapargáfunni.
t ísafold er ritdómurinn með lauk-
rjettu marki ritstjórnarinnar í öllum
skilningi; þeir eru vinir vina sinna,
ritstjórarnir, og syngja þeim lof i
ísafold í tíma og ótima; þá sjaldan
eitthvað finnst i fari þeirra — vin-
anna meina jeg— - sem ekki erugóð
tök á að hrósa, þá er breidd yfir
það blæja kærleikans og þagað yf-
ir því í ísafold. En þetta kemur
sjaldan fyrir, því að vinirnir eru
landsins mestu ágætismenn og með-
al þeirra eru afburðamenn í öllum
greinum vísindanna og listanna. Okk-
ar mestu málfræðiugar, öll okkar
helztu skáld, allir okkar helztu og
skörpustu lögfræðingar, herra bisk-
upinn og allir blessaðir prestarnir
— nemajeg veit ekki umsjeraHall-
dór á Presthólum — allt eru þetta
vinir Isafoldar og sannur sómi og
úrval þjóðarinuar. Og — hjálpi mjer
sá sem vanur er - jegvar rjettbú-
inn að gleyma „audaus mönnunum
miklu“ í Vesturheimi og öllum agent-
unum úr vinahópum! Hins vegar er
ísafold hörð og sárbeitt óvinunx,
enda er lítil uppbygging að þeim
eða sómi fyrir landið; þeir eru
vísindafúskarar, eins og. t. d. rektor
Ólsen, eða leirskáld, eins og Ben.
Gröndal og Hannes Ilafstein1) og
eins og Giíðm. Eriðj. var til skamms
tima, og allir eru þeir apturhalds-
menn í pólitíkinni, illgjarnir eða vit-
lausir eða hvorttveggja. (Erh.)
Ríkastur maður í heimi.
Andrew var ekki nema 11 ára
þegar heimili hans fókk að kenna á
umskiftum þeim, sem urðu á öllum
iðnaði um þessar mundir. Handiðn-
in varð að víkja sæti fyrir vélaiðn-
inni, og gufuaflið ruddi sér til rúms
hvervetna. Gamli Carnegie varð að
selja vefstólana sína og svipast urn
eftir annari atvinnu, Það var 1848.
Hjónin kusu þá að leita vestur urn
haf til að fitja upp á einhverri nýrri
iðn; þau gátu ekki sætt sig við að
1) Þess vegna gat ísafold ekki verið
þekkt fyrir að taka íslandsljóð Hann-
esar, þótt Þjóðviljinn væri svo „takt-
laus“ að prenta þau, blað, sem annars er
og hefur lengi verið hennar átrúnaðargoð
og hún haft gaman af að prénta upp
dálkunúm saxnan.
fara að skifta um atvinnu heima..
Þau stigu þá á skipsfjöl með báð-
um sonum sínum og héldu til Pitts-
burg í Pennsylvaníu. Gamli Carne-
gie fékk þar atvinnu í baðmullar-
vefsmiðju, og Andrew varð spólu-
drengur með 4 ki-. 50 au. í laun á
viku. Hann varð að vinna frá því
í birtingu á morgnana og til sólar-
lags, og fékk tæpan stundarfrest til
miðdegisverðar.
Það leið ekki á löngu áður einn
af kunningjum föður hans veitti
þessum röska og ötula dreng eftir-
tekt og setti hauu til að kyuda
undir gufukatlinum og hafa eftirlit
með vinnuvólinni. Það var hörku-
vinna fyrir 13 ára gamlan dreng,.
en staðan var um leið ábyrgðar-
mikil, og traustið, sem honum var
sýnt, vakti hjá honum kapp og.
lönguu til að brjótast áfam. Ari
síðar fókk hann atvinnu sem hrað-
skeyta-boð. Það var eins og að
koma úr mýrkvastofu út í dagsbirt-
una. A hraðskeytastöðinni voi'u
bæði blöð og bækur og í'itfæri.
Pilturinn sá það fljótt, að það var
engin frágangssök að koma á stöð-
ina einni stuudu fyr á morgDauax
svo hann gæti stolist lil að læra
hraðskeytalistina. Einkum lagði
hann sig eftir að nota eyrað við
hraðskeytamóttökuna. Eftir nokkurn
tíma var hann orðin svo leikinn í
þeirri list, að hann var tekinn á
skrifstofuna og fékk 90 kr. á mán-
uði. Hann þóttist nú hafa himin
höndum tekið.
Einu góðan veðurdag fékk hann til-
boð frá hraðskeyta-umsjónarmauuin-
um við Pensylvaniu-jái'nbrautiua um
atvinuu við járubrautar-ritsímann;
manuinum hatði fundist til um af-
greiðslunna hjá þessurn skýra 16-
ára pilti. í þeirri vist var Carnegie
í 13 ár; þegar hann fór úr henni,.
var hann kominn í stöðu manusins
sjálfs, sem hafði komið honum á
framfæri. Drög þau, sem nú skal
greiua, láu til þess að liann vék frá
þessari álitlegu stöðu um stuudar
sakir. Eyrirrennari hans var orðinn
afgreiðslumaður við herstjórnardeild-
ina í Washington; um þessar muud-
ir vauhagaði stjórniua um manu til
að standa fyrir járnbrautar- og
hraðskeytamálum rneðan borgara-
stríðið stóð yfir, og Mr. Scott, gamli
hollvinur hans, vílaði ekki fyrir sér
að fela Carnegie þann starfa á hend-
ur, þó hánu væri ekki nema 24 ára