Elding - 16.06.1901, Síða 2

110
ELDINGr.
rétta stefnu þegar á unga aldri,
að vekja og glæða alt það í sál-
areðli barnsins, er lyfti huganum
upp á við og knýji það ósjálfrátt
til að stefna hærra. Þetta hefur
hingað til verið undanfelt með
öllu í skólum vorum, eða að minsta
kosti látið sitja á hakanum,
og það er eitt af aðal meinum al-
þýðufræðslunnar. Að vorri hyggju
er öll alþýðufræðsla á rangri
braut, sem ekki stefnir fyrst og
fremst að þessu takmarki.
(Meira).
Höfuðstaóurinn.
(Ágrip af sögu Reykjavíkur).
Stiftsbókasafnið hafði eflst til
muna á þessum árum og átti það í
kring um 1850 eitthvað um 6000
bindi. Þó urðu minni not að því
en skyldi sðkum húsnæðisleysis. Það
var stöðugt geymt á kirkjuloftinu og
var aðgangurinn að því alt annað
en greiður. Árin 1847-8 þegar kirkj-
an var bygð um, var það alt rifið
upp, flutt upp í lærða skólann og
hlaðið þar i dyngju í alþingissalnum
meðan kirkjan var undir aðgerð og
síðan flutt niður á kirkjuloft aftur.
Við flutninga þessa raskaðist safnið
allmikið og þótti surnum ekki var-
lega um gengið, og upp úr flutninga-
braskinu munu sumir af velgjörða-
mönnum safnsins erlendis hafa farið
að trénast upp á að senda því bæk-
ur. Á sumurn þeirra heyrðist jafn-
vel, að þeir vissu ekki hvort safnið
væri til eða ekki, því frá hálfu iieyk-
víkinga var því litill sómi sýndur
og engin skýrsla birtist um hag þess
eða ástand. Bókasafnið lifði ein-
göngu á gjöfum og höfðu margir
orðið til að styrkja það ríkmann-
lega. Af íslendingum eða íslenzk-
um félögum voru það sérstaklega
Bókmentafélagið, Jón Sigurðsson, Dr.
Seheving og Smith konsúll, sem
höfðu gefið því rausnarlegar gjafir,
en af útlendingum voru það sérstak-
lega Svíar og Þjóðverjar, sem höfðu
tekið trygð við það. 1850 var fyrst
skipaður bókavörður við það, en það
var Jón Árnason, og má telja að
safnið hafi fyrst komist í röð og
reglu undir stjórn hans, enda jókst
það nú óðura og komst áður langt
leið í allmikinn blóma, þótt húsnæð-
isleysið stæði því enn fyrir þrifum
þar til alþingishúsið var reist. Árið
1862 átti safnið 8000 bindi.
Skömmu eftir 1860 var lagður
fyrsti grundvöllurinn undir Forn-
gripasafnið. Yar það upphaf þess,
að kand. Helgi Sigurðsson á Jörfa
gaf íslandi 1863 til ævarandi eignar
15 forngripi til þess að það væri
sem fyrsti vísir til innlends gripa-
safns undir yfirumsjón stiftsyfirvald-
anna. Stiftsyfirvöldin tóku við gjöf-
inni og var þeim Jóni Árnasyni og
Sigurði Guðmundssyni málara falið
á hendur að hafa umsjón með þeim.
Safnið auðgaðist von bráðar að ýms-
um fornum munum og átti meðal
annara Jón Sigurðsson alþingismað-
ur frá Gautlöndum mikinn þátt í að
útvega því ýmsa góða gripi norðan
úr Þingeyjarsýslu. í október mán-
uði 1863 skoraði Haldór skólakenn-
ari Eriðriksson á almenning i blað-
inu „Þjóðólfi“ að auka safnið og
skjóta saman fé með árlegu tillagi
til að reisa því hús. Gerði hann
helst ráð fyrir að húsið yrði reist
um það bil sem ísland eða öllu held-
ur Reykjavik héldi 1000 ára minn-
ingarhátíð sina. Húsbyggingin fórst
nú fyrir en aftur á móti bættust safn-
inu stöðugt nýjir gripir og var þeim
fyrst framan af hrúgað saman uppi
á kirkjuloftinu hjá Stifstbókasafninu.
Um líkt leyti var fyrst stofnað til
sjúkrahúss í Iteykjavik. Nokkrir
embættismenn og kaupmenn áttu
fund með sér 1863 til að mynda
samtök í því skyni, og voru síðan
haldnar tombólur, lotteri o. fl. til að
afla peninga, auk þess sem margir
lögðu fram fé sumpart eitt skifti fyr-
ir öll og sumpart árlegt tillag. Út-
lendingar urðu einnig til að styrkja
þetta fyrirtæki; þannig lagði t. d.
enskur maður nokkur af göfugum
ættum, Herman Bicknell, ríflega upp-
hæð til fyrirtækisins.
Á þessum árum var einnig komið
föstu skipulagi á barnaskólann i
Reykjavík. 1859.keyptu þeir Knudt-
zon stórkaupmaður og Carl Siemsen
verzlunarhús Bjerings og gáfu
Reykjavíkurkaupstað íbúðarhúsið til
barnaskólahúss. Með tilsk. 12. des.
1860 var ákveðið að setja á stofn
fastan barnaskóla er skyldi taka til
starfa næsta haust. Yar nú skipað-
ur yfirkennari, er skyldi annaðhvort
hafa lokið prófi á kennaraskóla í
Danmörku eða hafa rétt til að tak-
ast á hendur prestsembættí á íslandi.
Launin voru 500 rd. um árið, leigu-
laus bústaður og ókeypis eldiviður.
Þessi starfi var fyrst veittur Helga
Einarssyni Helgesen. Fyrsta árið'1
voru í skólanum í kriugjum 60 börn.
(Frh.).
ískyggileg atvinnugrein,
I stórbæjunum í Bandaríkjunum
er skjalafölsun eitt af algengustu laga-
brotunum. Menn bindast þar föst-
um samtökum til að reka þá atvinnu-
grein í stórum stýl.
Að baki fölsunarfélögunum stend-
ur venjulega einhver auðkýfingur,
sem leggur frain starfsféð, útvegar
skjöl þau, er falsa skal og kernur
sér í samband við tréskurðarraenn
og litprentara. Þá kemur næst mað-
ur, sem hefur á hendi aðalstarfið:
fölsunina. Hann verður að vera
snillingur í höndunum og listamað-
ur á sina vísu; hann þarf að geta
stælt til fullnustu alla gerð og liti
á þeim skjölum, sem hann hefur
milli handa, því þetta raskast oft í
meðferðinni hjá honum og er um að
gera að koma þvi öllu í samt lag
aftur án þess að nokkur vegsum-
merki sjáist. Þá kemur „miðillinn11.
Hann er milligöngumaður milli fals-
arans og auðkýfingsins annarsvegar
og meðhjálparanna hins vegar. Hann
einn þekkir meðlimina, en þeir eru
að jafnaði ókunnugir hver öðrum
innbyrðis. Loks er einn eða fleiri
„handhaíar“, sem ganga í bankana
með skjölin og hefja peningana..
Stundum eru líka enn þá fleiri í tígi
með þeim, og eru þeir nefndir „skugg-
ar“. Þeir hafa það starf á hendi að
elta „handhafana" og sjá um að þeir
leysi starf sitt samvizkusamlega áf
hendi án þess snuða félagsbræður
sína. „Skuggana“ þekkir enginn
nema „miðillinn“.
Fölsunin er venjulega í því inni-
falin að breyta upphæðum á víxlum
eða öðrum skjölum, sem auðkýfing-
urinn leggur fram. Tölurnar eða
bókstafirnir er leyst upp i ýmsum
vökvum; síðan er strokið yfir með
litum til að koma pappírnum í samt,
lag aftur, og loks er einhver upp-
hæð af handa hófi sett í stað hinn-
ar fyrri. Erlendis er það algengt í
bönkum að gata töluna á pappirinn
í stað þess að skrifa hana; en fals-
ararnir sjá einnig ráð við því. Þeir
pressa pappírsleðju í götin og draga
siðan yfir með heitu járni og er þá
mjög erfitt að sjá nokkra breytingu-