Vestri - 03.02.1912, Blaðsíða 3

5. tbl.
V!ES>TRI
Um metrakerfið.
Eftir Saumol Esrgertíaon.
I.
Eins og kunnugt. er. var hór á
landi alnmnt farið að nola útlenttuga-
mal og tugavog frá nýári (1912), sbr.
'ög nr. 32 16, nóv. 1907. Af þessu
nýmaelí loiðir algerða broytingu á því
•Bíelikerfi, er vér til þessa höfum van-
ist 0g notað við öll vcrslunarviðskifti
vor og dagleg störf. rað ercðlilcgt,
*ð almenningur, scm lítið þekkir til
þessa nýia máls, metrakerfisins, kvíði
fyr r þesari breytii u og b>g' 1 þvi nkk
bót i skiftunum. en aftur er bót í máli,
®ð þar sem kerfi þelta er kowið í
framkvaund, þar þykia yfirbnrðír þess
svo nr'klir, að engmn laúur þau óþseg.
)ndi sem af breytingunni ieiðir, standa
1 vegí íyrii' að koma þvi á bjá sé’\
Öd viðskifti fara í vöxt. Vis’uui og
allskonar mennin- taka ei og æ miklum
framförum í heiminum og beirnla, að
sé sem e nfaldast og óbrotnast, cn
u®a leið greii ilegt og bagkvæmt,. Eitt
at því or greiðir fyrir þeirri bugsjón
er eitt allsherjar mælikeríi, sem allar
þjóðir fara eftir. Alt útlit er fyrir að
metrakerfið nái innan skamms þessu
takmarki.
^að sem veldur mestum erfiðlcikum
^’Já almenningi, þegar farið verður að
nota þetta nýja mál, eru þær stærðir,
sem liggja til grundvallar fyri; metra-
kerfinu, skilting þess innbjrðip, en
eiukum allur samariburður þess við hin
gömlu mál vor og þyngdir, sem oss
eru orðin svo skiljanleg og samgróin
fiugsunum vorum í sambandi við dag
ler störf og viðskifti.
tað frummal cða sú frumeining, som
a'f' meti akerfið byggist á, nður aimenn-
Ingi því mjög mikið á að kynna sér
°g »etja sér fyrir sjónir. En til þess
ei’ ómissandi að b:>fa af því sýnilega
ni>nd. l’etta frummál er motrinn.
ut ai boDum er a.t kerfið leilt. Við
metrann cru allar starðir, hvort sem
þffr eru smáarj eða stórar, miðaðar, og
í bvaða mynd sem þær eru í iengdar-
máli, fiatarmáli og rúmmáli, þyngd,
'*gar- 0g vörumáli og það með reglu-
bnndinni tískiftingu, sem gengur gegn-
1110 allar kerfisdeildirnar, einur.gis með
því að skoyta ákveðin smáorð framan
við nöfn trumeiningar hverrar deildar
fyrir sig.
Eins og þcgar lieiir verið tekið fram,
C1' sjsjfsagt, er men vilja komast
niður í metrakorfinu, eó hafa fyrir sér
sýnilegan metrakvai'ða eða mynd af
.lonum, 0I1 hugmynd. Það er
einungis með þvi, að hafa hlutinn eða
mynd hans fyrir augunum, oftoglengi,
*ð fullkomlega skýr hugmynd verður
eftir í minninu, alveg eins og alinmálið
gamla, pottmálið og pundslóðið stendur
"kýrt og óafmáanlegt í huga vorum, af
Því vér erum vanir við að sjá þessa
filuti /rá barnæsku og miða við þau
verk vor og viðskifti. Metrini og allar
þ»er stserðir, sem við hann eru miðaðar,
eru svo ósamkvæmar gamia málinu,
t'etna þyngdin, að þar finst cnginn
* yldleikj á milli. Þess vegna verða
þessar nýju stærðir á reiki í huganum,
Sy° alt ruglaet, saman. Til þessaðátta
"'8 sem fyrst á hinu nýja kerfi, er um
*. . R*1* að setja vel á sig nöín írum
eunnga kerfisdeildanna; metri, ari, litri
°g gi'amm 0g svo tuganöfn kerfisius,
B1 ur 4 við: desí-, senti- og millí- 0g
eppeftir: deka. hektó- og kíló- og
* llla hvað nr.emt or með þessum orðum.
.ft r Því iem menn skilja heturj skift-
}6gU.. ^efrakerfisins og öll innbyrðis
að'i ^088’ ÞVI fieeP18 veit'1' miða
deUur S,RJlðir við Það' °8 Því fljotal’a
g]eyni^thlð 8amla mál úr sögunm og
U1' b'kja leitt, fyrst í stai
\«lða að
*niða öli viðskifti sín
bugmyndir við alt rðrar ptærðir en
þeir átt.u áður að venjast. Vil eg ekki
neita því, aó þetta er talsverðum erfið-
lcikum burdið. En — trúi maður
þyí, »ð breytingin sé til miög mikils
bægðarauka fyrir alt viðskiftalíf manna
og þar að auki svo akomtilegt, eins
og hér er í fylsta niáta um að tefla,
þá finst mér enginn ætti að sjá eftir
gamJa naálinu.
En hversu fegnir sem menn vilja,
cr þeim þó ókleyft annað fyrst í stað,
en miða flest við gan’ a málið, sem þeir
þekkja svo vel. Þess vegna er sífeld-
ur samanburður hins gamla og hins
1 ýj máls (metrakerfisins) alveg óhjá-
kvæmilegur. En þar sem sá saman-
buiður myndi með reiknirgi oft taka
1 pp alt of langam tirr.a, og auk þess,
; lls ekki.framkvæmanlegur nema tals
vert æfðum. reíknir.gsn.anni, virðist
eíua ráðið í þessu efii vra samau-
burðarkvarði beggja máhmna (hins
nýja og hin gamia),' þar sem lesa má
r,f allar tölur og þa’- með breyta, án
þess að reikna, tölun: h. s nýja máls
í hið garnla eð.i hins gam'a í hið nýja.
Þannig lagaður kvarði ær.ti að geta
iétt mjög mikið allan þennan óendanlega
samanburð, sem nú fyrst um sinn,
verður að liafa í öllum viðskiiturn. En
þessi kvarði er uin leið sýnilegt sam-
anburðartákn alls metrakeríisinK við
all ar vorar gömlu ósamstseðu máleining-
ar. Þcssi kvarði er einskonar talnaskrá
og hlutlallsmá], sem á svipstundu má
finna á allar stærðir í öllum deildum
metrakerfisins og hins gamla ínáls. Það
er því . nauinast efi á því, þegar menn
hafa þennan kvaiða fyrir sér, þar sem
málin eru lögð hvert við h'iðina á öðru
efti réttum stærðablutföllum, að þá komi
smátt og smátt inn í hugaim skýrari og
skýrari mynd af samanburðinum, eu
við það er takmarkinu náð, því tak-
marki að leiða ályktanir vorar út frá
roetranum og öðrum stærðum, sem við
hann cru miðaðar, í staðinn fyrir það,
að vér nú Ieiðnm þær út frá fetinu,
alininni og faðminum. Þ*egar vér förum
að miða lengdirnar við metra og senti-
mc-tra, flatarmábð við fermetra og hekt-
ara, rúmmálið við rúmmetra og rúm-
sentimetra, lsgar- og vörumálið við rúm-
desimetrann (lítrann) og þyngdina,
kílógrammið við þunga vatns, er fyllir
einn teniiigsdes’metra og kuunum svo
aö bæla hinum minknndi og stff’kkandi
forskeytum framan við til þess aö
ásveða þessar stærðir nákvæmar, eins
og viö á í livort skifti, þá munum vér
best tinna hve ákaflega mikjll mismun-
ur er á san rff mi, fe; urö op einfaldleik
hins nýia máls og ósamræmi og erfið-
leiku þeirra margskonartalna, sem in
iylla liuga vom, en \ ér hér eftir ættum
að gera oss far um að reyna að gleyma
seui alira fyrst.
(Framh.)
Róbinson Norðurlanda.
Eftir, IV. JFrey.
VIII. kapítuli.
Á réttiini tíma.
(Framh).
Nú var nppboðshaldari ánægður
og kallaði: „Þá er að bjóða í
búðaihúsin. Hver býður í höJlina
hans Samaiow3?u
„Fimm þúsund lúblur!" Boðið
átti i tóreignamaður einn.
ölluin varð litið til skipstjóia,
en hann Jét sem hann ekki heyrði
boðið og gaf því engan gaum, og
slóieignnmanninuni var slegið hús
Samarows fyrir finam þúsundrúblur
I

rxK>sa»oecxx>Eíís3ocs«<>cssaíMr«ssncíK30cí*3<>cx>o<>o( «<>«»<!
* SkúfatnaðuriDn
ii
03 ódýr.
, ísafirði, er trausíur, fallegur
Ávalt miklu í.i* stb velja.
5i3CiICBtK;;>Cí2iKlt5iœ-1>S3K:;5:.J:,i,.;r..7t0!>CSKK>£'XK3t>«:«50<KK>«}00«'3
því aJlar tilraunir uppboðshaJdava, -
að fá skipstjóra til að bjóða yíiv.
reyndust árangursiausar.
„En í h' llina hans Petrow'fch^ ;
kaiiaði uppl oðshaldari. „Hvoi i>ýð 1
ur í hana?‘
„Sex þúsund rúbiur!" hrópaði
kaupmaður nokkur.
„Sex þúsund!" endurtók upp-
boðshaldari.
„Tíu þúsund rúblur!“ þrumaði
nú skipstjóri.
„Tíu þú.mnd rúblui ! fyrsta, anu-
að og — —“
„Tóif þúsund!" hrópaði kaup,
raaður, og leit. sigii hrósand' ti)
skipstjói a.
„Tuttugu þúsund!" kailaði skip-
stjód, og honum var slegið husið !
„Hvers nafn a eg nú að skdfa
við boðið ?“ spurði uppboðshaldari
og hneigði sig.
„Petrowitsch & Co.“, svaraði
skipstjóri, ura leið og hann enn á
ný lók upp pyngju sína og bovgaði
húsið.
„Hérna er bréf og undir því er
nafnið raitt", mælti hann því næst
við uppboðshaldarann. „Fari svo
að það mæti nokkrujti' mótmæium.
að verslunaihúsið Petiowiísch &
Co. só skoðað eða viðurkent sem
réttur eigandi hallarinnar og skipsins I
þá óska eg þess, að biéfið sé opnað,
að öðrum kosti á að brenna það
óiesið og óuppbrotið að ári liðnu “
Uppboðshaldaiinn hneigði sig til
samþykkis og skipsi jórinn kvaddi i
skyndi og fór út. Allir viðstaddir
horfðu úndiandi á eftir horram,
mis hann hvarf inn í næstu göt.u,
sera !á niður að höfninni. Daginn |
eftiv var hf.nn allur á hurt.
Uppboðsháldaranum var innan j
fárra daga þröngvað til að opca !
bréfið, svo skuldheimtumönnunuin
gæfist kostur á að sjá, hvað það
hefði inni að halda. Pað hijoðaði 1
svo:
„Eg, Ivan Himkof, afsnia héi
með versiunarhúsinu Pefnwitsch
& Co. í hendur höil þá og skipið
„Máfnn", sem eg keypti á upp-
boðinu á eignum nefnds verslunar*
húss, sein lítilfjödegan vott þakk
iætis við dóttui Petiowitsch íyrir
þá nákvæmni og umönnun er hún
sýndi móður minni í banalegunni."
Þýtt hefir:
Magnús 11. Jóusson
prestur.
Nú ern síiustn
finðð
alfræðisorðbúkina
Áfiffn i*sr Fiimið
UUJl U, afgreiðsliimai'i ini
Miljónir í slfri,
í London er versiað með alla
vöru 1 stórum stíl. Þar eru stór-
kaupmenn sem versla aðeibs með
kryddsíld, aðrir’ sem selja aðeiiis
girasteina og enn aiðrir sem
veisia ekki með annað en guH og
silfur og selja það til bankanna
og guJismiðanna. Mest gullið sem
til London kemur er ftá Suður-
Aftiku og AJaska, en mest aí
siifriuu er flutt frá Ameríku og
það oft ílutt í htilum skipsförm-
um.
Stærti silfui flutningur sem menn
viia til að enn hafi komið til
London kom nýlega til Beaselers
siifuisala. Pað kom ftá Ameríku
með gufuskiginu „Lusitania*.
Skipið var fermt i New York og
var siifrið í 1548 kubbum og
var hver þeiira #0 ensk pd. og
kostaði um 120 pd. sterl. Pað
nara því alt um 200,000 pd. sterl.
eða sem svarar 3,600,000 kr.
Pegar til London keinur er það
svo brætt upp í smærri kubba og
þynnur og siðan selt í smærri
eða stæni söiu eftir því sem
hveijuni þóknast.
En Lundúnaborg verður ekki
lengi með þennan forða, því
bæði er þar peningaslátta mikil
og silfuismíðar reknar í afarstór-
um stil.
Sctari verður prófessor.
Waiter Hunt heitir maður einn,
sem nýlega er orðinn prófessor við
háskólann i Oxfoid á Englandi.
Hann vai á yngri árum sínum
sjómaður og hefir siglt til flestra
innda áhnettinum. Allar frístundir
roti’ði hann til að lesa og læra.
Loks varð hann leiður á sjómensk-
unni og fór að vinna fyrir sér sem
sótad í Lundúnum, en hélt jafn-
fian t í fram narai þegar hann gat.
Gaf hann svo út bók sem heitir:
Er þjóðfiokkur vor í afturför? og
vakti hún mikla eftirtekt og vís-
indamennirnir spurðu forviða hver
þessi Walter Hunt væri og urðu
ekki lítið foiviða er þaðvarkunn*
ugt, að hann var óbreyttur sótari.
Fyrir forgöngu ýmsra vísindamanna
voru honum svo veittir ýmsir
námsstyrkir ti) þess að stunda
nám við háskólana í Oxford og
Carabrigde í tvö Ar. Hann skrifaði
svo nýja bók sem heitir: Jörðin
og mannkynið, og hlaut fyrir hana
guilmedaliu Oxfoi dháskólans. Hann
sót.ti svo um kennarastöðu við skóla
einn, en er hann fékk hana ekki
byrjaði hann aftur á sótarastarfi
sínu. Fyrir skömmu siðan var
hanr beðinn að halda fyiirlestra
við Oxfordháskólann og nú heflr