Vestri - 12.10.1912, Blaðsíða 2

V E S T R I
40 \6L
13^
þrungnar afleiðingar það hefði,
að ríkiseiningin var rofin. En
þegar þessi breyting hafði á orðið
áður en nefndin var skipuð, hver
getur þá undrast þótt ráðherra
íslands sem talsmanni íslendinga
tækist að fá þessari kröfu fram
gengt í nefndinni?
Já, jafnvel hin góðgjörnu og
ógætilegu orð hins látna konungs
á Kolviðarhóli í ísiandsförinni
(»bæði ríkin mín<) verða að
skoðast og að nokkru leyti að
afsakast frá því sjónarmiði er með
þessu hafði verið bygt og sem
hafði gert konunginn hið eina
tákn ríkiseiningarinnar. En hár
í Danmörku gera menn sér varia
fulla grein fyrir hve mjög þessi
konunglegu hátíðarummæli, sem
reyndar enginn ráðherra bar
beina ábyrgð á, hafa verið notuð
eg misnotuð á íslandi til þess að
telja Friðrik konung VIII. sem
ótrauðan forvígismann íyrir rétt
arkröfum sjálfstæðisflokksins ís-
lenska. í fyrirlestri um »sigur
sjálfstæðisstefnunnar«, þar sem
hinn byltingagjarni fradikale) ísl.
rithöfundur, Onðm. Hannesson
prófessor, í vor dróg upp drættina
í stefnuskrá hins nýja íslenska
sambandsflokks, benti hann á,
hvernig það að mikiu leyti væri
að þakka* þessum ummælum
konungs að krafan um fullrétti
íslands, sem ríki með ja urétti
við Danmörku, hefði uáð fylgi
allra fiokka. Hann benti nefni-
lega á, að jafnvel igoyvarkröf-
unni um að ísland yrði fullvalda
konungsríki tekið dauflega og
með efa á íslandi. Heimastjórn
arblaðið »Reykjavík« kallaði það
jafnvel >hreinasta humbug, já,
sem hreint og beint tilraun til
sjálfsmorðs, ef Island með þess
80,000 íbúa vildi tylla sér upp
sem ríki<. En, bætir Guðm.
Hannesson prófessor við, »5 sjálf
stæðisblöð bundust þó þegar
1907 fyrir þessari kröfu »og kon-
ungurinn sjálfur sló á sjálfstæðis>
strengina og talaði á Kolviðar-
hóli um bæði* ríkinc. Já, í grein
í Isafold 17. júlí hefir sami Guðm.
Hannesson sagt hreint og beint
að konungur hafi með þessum
orðum »kórónað verkið« og borið
ríkiskrötur sjálfstæðisflokksins til
sigurs. Á líkan hátt skrifar Jón
Ólafsson ritstjóri 24. júní 1911 í
grein: »Konungur viðurkenrsir
startsemi Jóns Sigurðssonar, í .til-
etni af vingjarnlegu símskeyti frá
konungi á aldarafmæli Jóns Sig-
urðssonar: »Það er reyndar engin
tilviljun að viðurkenning og réttur
skilningur á Jóni Sigurðssyni,
kemur fyrst tram frá konungs
valdsins háltu af munni þess
konungs, sem íyrstur kaliaði Is-
land »ríki sitt< (í ræðunui á Kol
viðarhóli — »bæði ríkin mín<).
En einkanlega eru þó þessium-
mæli konungs, meira eða minna
í sambandi við líísstarf hins látna
konungs, notuð á þessu síðasta
ári aí blöóum sambandsflokksins,
til þess enn á ný að ákalla stuðm
ing konung^ við sjálfstæðiskröfur
Islands. Og hið fyrverandi stjórn'
arblað, »Ingólfur<, gleymdi ekki
að vekja eftirtekt á, hve mikla
þýðingu það hefði fyrir Islendinga
að hraða sér meðan þéssi góði
konungur lifði: »at honum mætti
vænta »tulikomins stuðnings< til
þess »að Islandi gæti hiotnast
raeiri þjóðréttindi og álitlegri að'
staða eu nú<, og það væri »mjög
óhyggilegt að treysta því að
Island ætti jaínan þeirri hamingju
að íagna að eiga slíkan konung
sem uú<.
En þetta að Friðrik konungur
þannig 1907, bæði af hálfu Is-
lendinga og Dana, ver settur
fremstur til tryggingar því að
þau heilu og hálfu Ioforð. sem
gefin voru við konungsheimsókm
ina á Islandi, yrðu uppfylt at
nefndinni, hlaut að leggja höft á
hana. Inokkrum minningarorðum
yfir hinum látna konungi í Gadá
Magasin (júníhefti) hefir þáverandi
forsætisráðherra og formaður
miililandanefndarinnar, J. C.
Ckristensen. upplýst um að kon>
ungur hafi persónukga haft áhrif
á hina dönsku meðlima, meðan
nefndin sat að störfum, og eggjað
þá á »að fara svo langt sem unt
væri. Hann vildi gjarnan ganga
til móts við hina islensku þjóð<
Hvort konungur á sama hátt hefir
reynt að hafa áhrif á hina íslensku
meðlimi. sem að eins gerðu kröfur
en gáfu enga ívilnun, eru því
miður engar upplýsingar um. En
eftir að það þar ofan í kaupið
hefir sýnt sig hve illa Islendingar
launuðu konungi þessa fyrirhöfn
ætti slíkt ekki að endurtakast.
Kommgur á ekki, meðan á samm
ingum stendur, að notast af öðrum
málsaðila gegn hinum, oghin nýja
nefnd á að geta gert athuganir
sínar, án nokkurra áhrifa annar f
staðar frá Nefndin ætti því að |
vera skipuð alveg án nokkurs
sambands við hina fyrirhuguðu
konungsheimsókn álslandi, annað
hvort fyr eða síðar, en helst fyr’
Hvað að öðru Ieyti skipun
þessarar nýju nefndar snertir, þá
ættr hún alls ekki eins og síðast
að vera skipuð þingmönnnm eim
um. Þessi hugmynd hefir þegar
komið fram úr áhrifaríkri átt. I
Tiden 5. júní þ. á. segir J. C.
Christensen þingmaður um vænt>
anlega skipun nýrrar Islands1
nefndar: >Ef til vill ætti slík
nefnd að vera skipuð dálítið á
annan hátt en 1907—’o8, um það
viljum vér ekki segja neitt ákveð
ið, en vér hötum heyrt einstakar
uppástungur um að það ætti ekki
að vera útilokað að aðrir en
stjórnmálamenn væru með. Þetta
mætti íhuga<. Þótt þingmaðurinn
tali hér mjög varlega er auðheyrt
að þessi hugmynd hefir fylgihans.
Og þessar uppástungur eiga ekki
einungis að íhugast heldur takast
til greina þannig, að ef nefndin
ekki að þessu sinni, írá dönsku
sjónarmiði, hefir þá þekkingu á
sambandi Islands við Danmörku,
sem vér eigum völ á —, þar er
því miður ekki um auðugan garð
að gresja — þá mun slík ný
nefnd sem þekkingunni er með
vilja bægt. frá, við það að hún
er að eins skipuð innan þings,
ekki geta búist við tylgialmenn-
ingsálitsins þegar hin útilokaða
þekking síðar gerir afrek hennar
að umtalsefni með óháðri gagm
rýni<.
* *
*
Eins og menn sjð, er grein þessi
skrifuð í því skyni að spilla fyrir
kröfurn íslendinga hjá Dönum og
bó einkum til aðvörunar fyrir kon-
ung tii a.ð vara hann við, að láta
sanngjarnar kröfur vorar hafa áhrif
á hug sinn. fykir honum sem
íslendingar liafi snúið á Dani í
hinum fyrri samningum og eggjar
Dani á að gæta sin betur. Grein
þessi er líka sérstaklega skrifuð til
þess að henda á, að Knud sjálfur
sé ómissandi í nefndina, — hann
er auðvitað þekkingin sem hann
er að tala um og hótar hann öllu
hörðu ef sér verði bægt frá.
Það hefir aldrei leynt sér að
ísiand á engan verri mótstöðumann
í Danmörku en Knud Berlin, og
hefir hann jafnan frá því fyrsta
reynt að spilla fyrir málum vorum,
eftir því sem líklegast hefir sýnst
til árangurs í hvert skifti.
En það þykjumst vér vissir um,
að vilji Danír búa vel við íslend*
inga mega þeir ekki tefla Berlin
mjög fram.
Breyting á bæjarreglugerðinni
er nauðsynleg.
Bæjarreglugerðio er víst að
mörgu orðin úrelt og á eítir
tímanum, og þarfnast endurskoð
unar. Sérstaklega rekur maður
augun í eitt atriði, sem þart að
breyta bráðiega og ætti að vera
gert iyrir löngu. Það et" breyt'
ing á tölu bæjarfulltrúanna. Fyrst
þegar bærinn tékk kaupstaðar*
réttindi var tala fulltrúanna hin
sama og nú er — 6 —, auk
oddvita. Það er samá tala og í
hreppsnefndum í stærri sveitum.
Ætti ekki að þurfa að taka það
fram hve stört bæjarstjórnarinnar
eru umsvitameiri nú en þá. íbúai
talan hefir s xtaldast á þessum
tíma, og lög og tyrirskipaDÍr
Jeggja alt af meiri og meiri störf
í hendur bæjarstjórnarinnar. Þeg'
ar svona táir fulltrúar eru verða
þeir að vera í svo og svo mörgum
netndum í senn.
Stundum eru þeir líka fjarver*
andi, eða torfallaðir, eins og ger>
ist, og geta ekki allir sótt fundi.
Og að sjá 3—4 menn sitja á
bæjarstjórnartundi og ráða fram
úr þýðingarroiklum málum er
hlægilegt í jatn stórum bæ.
Því verður heldur ekki neitað
að ýmislegt er það í stjórn bæj'
arins sem betur mætti fara. —
Einkum er ljósleysið í bænum
hvimleitt og óhafandi, því þessi
ljósker sem fyrst var byrjað að
kveikja á nú í byrjun október
«ru vægast talað mjög léleg. —
Þarí nauðsyulega að viuda bráð>
an bug að því, að útvega upp^
lýsingar um hvað raflýsing bæji
arins rayndi kosta, því sú hugsun
að raflýsa bæinn liggur, í lottinu
og hlýtur að komast til tram.
kværada fyrst auðvitað til
umtals í bæjarstjórninni — áður
011 langt um líður.
En iivað sem þessu líður, þá
var erindi mitt í biekbyttuna að
þessu sinni það, að spyrja bæj>
arstjórnina hvort ekki myndi
nauðsynlegt að fjölga bæjartulh
!, trúunum a. m. k. um 2, svo þeir
) yrðu 9 með oddvita, eins og nú
er á Akureyri. Þessi breyting
á bæjarreglugerðínni þarf ekki
sámþykki alþingis til að verða
að lögum, að því er mig minnir,
heldur að eins staðfesting ráð>
herra, svo að Iangan tíma þarf
þetta ekki að taka til þess að
komast í framkvæmd.
10. okt. 1912.
Bœjarbúi.
Símfregnir.
Ofriðuriun á Balkansk ga.
Svartfjallábúar (Montenegrobúai ) og
Tyrkir hafa átt miklar og rnanrn
skæðai orustur krÍDg um landa-
mærin og hafa Svartfjallabúar tekið
kastala af Tyrkjum. Aðrir ná>
grannar Tyrkja hervæðast í óða
ónn, en ekki hefir lent í neinni
höfuðoiustu enn þá. Talið er víst
að milliganga störveldanna verði
að engu liði og ófriðurinn brjótist
út meðal flestra Balkanríkianna.
Katrín Dallioff símastúlka 1
Reykjavík varð nýlega bráðkvöád.
Bruní. Hús Guðm. Eggers
sýslum. á Eskifirði brann nýlega
með öllu innanstokks til kaldra
kola. Húsið var váti ygt en innan-
stokksmunir ekki og varð því
eigandi fyrir mjög miklu tjóni.
Sýsluskjölum hafði þó tekist að
bjarga.
Popps versluM á Sauðárkrók
er seld Höpnersverslnn á Akureyri.
Bátur fórst á Steingrímsfirði
fi. þ. m. með 4 mönnum. Form.
var Sigurður Kárason úr BoIung>
arvík. Hinir mennirnir voru:
Sæmundur Benediktsson úr Bol>
ungarvík, roskinn maður, Jón E.
Magnússon, UDglingspiltur úr Stein>
grímsfirði og Halldór Jónsson bóndi
á Miðdalsgröf i Tungusveit.
Tíðin hefir verið rosa> og
rigningasöm alla þessa viku.