Vestri - 10.07.1915, Blaðsíða 2

102
VESTRI
26 bL
Innlendar símfpegniv.
5. júlí.
í’iögmálafundur Reykjavíkur var haldinn í gærkveldi í barnaskó)a«
garð'num. Fundarstjóri Magnús Eínarsson dýraiæknir og skiifari Sig<
urður Jónssou barnakennari. Ræðumenn: þingm. báðir, ráðh., Sig.
Eggeiz, Grisii Sveinsson og Bjarni frá Vogi. />ar var samþykt með
yíirgnæfandi meirihl. atkv. tillaga ,i þessa ieið:
Fundurinn þakkar ráðherra og þeim mönnum sem unnið hafa að
því að bjarga stjórnarskrármálinu og telur fyrirvara alþingis full-
nægt með staðfestingarskilmálunum. Fundurinn lýsir einnig fullu
t.rausti sínu á ráðhena.
Þingmálafundur i Hafnaiíirði hófst ki. 6 í gærkveldi og slóð til
ki. 12, án þess nokkrar samþyktjr yiðu þar gerðar. Fundinn sóttu
ýmsir Reykvíkingar, þar á rneðal ráðh , Sig. Eggeiz og Sv. Björnsson.
í kvöld verður þingmálafundur á Akranesi. Þangað fóru til að
verða við íundarhaldið: ráðh., Sig. Eggei z og Sveinn Björnsson.
Alþingi verður sett kl. 12 á miðvikud. Sr. Eggert Pálsson á
Bieiðabólstað pródikar.
7. júlí,
Þinginálafundinum í Hafnarfirði iyktaði þannig, að borin var upp
svolátandi tiílaga frá Sigfúsi Bergmann:
Um leið og fundurinn lýsir fullu trausti á þingmönnum kjördæm*
isins felur hann þeim, fyrir kjördæmisins hönd, að ráða fram úr
því, hvort fyrirvara slþingis er fullnægt með staðfestingarskiimál'
unutn.
Tillagan samþykt rneð 30 alkv. gegn 13. Um 100 kjósendur á
fundi.
A Akranesfundinum var samþykt svolátandi tiliaga:
Funduiinn iýsir ánægju sinni yfli staðfestingu stjórnarskrár og
fána og kann þeim mönnum þakkii-, er unnið hafa að lausn þess.
ara mála. — Jafnframt álítur fundurinn uppijóstrun tilboðanna
ósamboðna þingmönnum þjóðarinnar.
Tiliagan samþykt með 20 atkvæðum gegn 4.
Mikill kvenréttindafögnuður verður í Reykjavík í dag. Dagskráin
er þannig:
Konungi sent símskeyti. — Kl. á1/^: Konur safnast saman í
barnaskóiagarðinum og gaDga þaðan í skrúðgöngu, með lúðrasveit í
broddi fylkingar, t.il Áusturvallar, sem er allur fánum skróyttur. —
Kl. 6: Nefud 5 kvenna færir alþÍDgi ávarp, — Sungið kvæði eftir
Guðm. Magnússon. — Rakin stutt saga kvenréttindahreyíingarinnar
hér á landi. — Sungið Eidgamla Ísaíold. — Ræðuhöld. — Lesið upp
ávarp tii alþ. og símakeytið til konungs. — Sungið kvæði eftir Maríu
Jóhannsdóttur. — Ki. 9: Konur safnast saman í stóra sal Iðnaðar-
mannahússins, — Borðhald, ræðuhöld og frjálsar skemtanir.
Verkmannamál.
1.
í meira en háifa öid hefir sú
spurning verið uppi í flestum
löndum Norðuráifunnar, hve
mikla hiutdeild verkamaðurinn
ætti að eiga í arði vinnu sinnar.
— Elstu verkmannafélögin eru
svo að segja jafnaidra þessari
spurningu. Og þó að starfsemi
þeirra megi þakka stórmikla.
byltingu til bóta á rétti og kjörum
verkafólks — verður það ekki
dulið, að margir gáfumenn og
einlægir mannvinir efast um að
úr spurniogunni verði ieyst á
viðunandi hátt með því atvinnm
skipulagi sem nú tíðkast.
í>að er síteit áhyggju og íhug-
unarefni margra mætra mann<
vina víðsvegar um iönd, hvað
gera megi og hvað hægt sé að
gera, tii þess að heíja hinar
lægstu stéttir mannféiagsins,
skapa þeim þroskameiri og víði
sýnari hugarheim og tryggja
stöðu þeirra til aimennrar vel
líðunar — að svo miklu leyti,
sem í mannlegu valdi stendur. —
þeir sjá að þröngsýni og úrkynjun
fjöldans er stærsta bölið, það er
sá Niðhöggur, sem nagar allar
rætur undan Yggdrasil þjóðanna.
Mestu menningarþjóðirnar hafa
líka sífelt verið að setja hjá sér
fleiri og fleiri öryggisráð gegn
þassum voða; t. d. með því að
borga alþýðu eftirlaun, tii þess
að tryggja betri líðan í elli, og
einnig sjúkdóma- og slysatryggi
ing. En þótt þessi ráð hafi gefist
vel í framkvæmdum og spái öliu
góðu, er það samt álit flestra
manna að þau nái of skamt.
Skilningur verkafólks á umbót-
unum hefir ekki orðið samterða
aðgerðum löggjafans. Jafnhliða
þessari vernd löggjafans hafa
verkamenn fengið goidið mikið
meira kaup en áður íyrir vinnu.
Ottast með góðu samkomulagi
á báðar iiliðar: milli vinnuveit*
enda og verkmanna. Og stundutn
hafa þeir áunnið kauphækkun
með samtökum sínum gegnvinnu«
veitendunum — verkföliunum.
Víða um lönd hafa verkamenn
fengið setta gerðardóma til að
jafna allan ágreining út af vinnu
— og hafa þeir oft orðið til stór-
mikils gagns. — Þá hefir ekki
minni breyting orðið á skipuiagi
verkmanna. Samstarf og samtök
var þeim í fyrstu alveg óþekt.
Þar sem vinnuleysi var gekk
hver fram fyrir annan til þess
að bjóða vinnu sína — og kaupið
var oft híð geðþekni vinnuveit<
enda. Nú eru vekmannasamtökin
stærsta félagsstórveldi heimsins.
Sýna brösur þær er staðið hafa
milli verkmannaogvinnuveitenda
nú síðustu árin, aðverkmöunum
hefir vaxið svo ásmegin að auð-
valdið gerir ekki betur en hafa
í fullu tré. Nær því hvert ein-
stakt verkmannatélag á sjúkra-
og slysasjóð og verkfailssjóð og
auk þess eiga sambandsfélögin,
sem venjul. er eitt í hverju iandi,
öfluga sjóði, sem einkanlega eru
ætlaðir til stuðnings kröfum
verkmanna. í hvert skifti sem
verkfail er hafið, með samþykki
landssambandsins, sem krafist er
tii þess að tryggja réttmæti
verkfallsins, standa verkaraenn
sem einn maður, og eiga vísan
stuðning samherja sinna í öðrum
iöndum. Stundum leggja sam<
herjarnir niður vinnu til þess að
reyna að þvinga vinnuveitendur
til að ganga að kröfum verk-
manna, og alt af er sent stórfé
land úr landi til þess staðar, þar
sem verkfallið stendur yfir. Sevn
dæmi um samúðarverkföll má
nefna hafnarverkföíiin í hitt eð
fyrra, sem urðu samtímis í mörg<
um hafnarborgum Evrópu og í
Vesturheimi. Var það gert til
stuðnings kröfum hafnarverk^
manna í Lundúnum.
Félagsskapur verkmanna byggt
ist á því, að íélagsheildin og
hugsjón hennar sé rétthæsta og
helgasta boðorðið. Fyrir því
verður hver einstaklingur að
beygja sig. Um verkföll er
venjulegast 2/1 atkv. áskilinn, en
í öllum öðrum málum einfaldur
meirihluti. Hver sá sem brýtur
samþykt félagsheildarinnar eða
ljóstrar því upp, sem leynt á að
fara, er áiitinn ófriðhelgur. Hann
er bannfærður um alt samneyti
og stuðning télaga sinna. Er sú
bannfæring eogu áhrifaminni en
pátabannfæringarnar forðum og
kjósa því flestir að sýna heldur
futla hlýðni. — Flest þessi atriði
hafa farið fyrir ofan garð og
neðan hjá almenningi hér á landi.
Er hér að eins drepið á þau til
skilningsauka. Gefst máske síðar
tækifæri til að víkja nð þeim
nákvæmar.
í næsta kafla verður wkið að
kaupgjaldi verkmanna hér.
A.
Híhmæðraskólinn á Isafirði,
Skólinn var stofnaður 1912
fyrir forgöngu kvenfél. Ósk og
tók til starfa þá um haustið í
september. Tilgangur skólans
er sá >að gera stúlkur þær, er
hann sækja, að dugandi hús<
mæðraeínum og auka þekkingu
þetrra í öllum þeim störfum, er
fyrir koma á almennu heimili.<
Kent er þar bæði til munns
og handa. Verklega kenslan:
Matreiðsla, bökun, niðurtuða,
þvottur og meðferð hans, ræstun
herbergja, saumur o. fl. Munn-
leg kensla: Næringarefnafræði,
hjúkrunarfræði, búreikningar, út<
reikningur fæðis (reiknuð hlutföil
næringarefna) o. s. frv. Kenslan
stendur yfir frá kl. 8 á morgnana
til kl. 8 á kvöldin. Verkum er
skift þannig, að námsmeyjum er
skipað í 6 flokka, tveimur í hvern.
Er þeim ætlað sitt verkið hverj-
um. Sumar vinna húsmæðrastörf,
aðrar elda mat o. s. frv. Kl. 8 er
borðaður morgunmatur, kl. 8x/2 til
9 unnin morgunverk, kl. Q — 9^/2
sagt fyrir verkum og teknar
uppskriítir, kl. 9V2—1^/2 búinn
til miðdegisverður, 1 — 2V2 UPP‘
þvottur og ræstuo, kí. 3 kcfífi,
kl. 3V2— 6 bókleg krnsla og
saumur, 6— 7 undirbúningurundir
kvöldverð, kl. 7 kvöldverður,
störíum lokíð kl. 8.
Aðsókn að skólanum hefir verið
svo mikil, að miklu fleiri hafi sótt
en húsnæði hefir leytt.
Próf er haldið að loknu hverju
námsskeiði að viðstöddum p.ót-
dómurum, sem í öðrum skóium.
Hafa nú útskritast þaðan 72 hús»
mæðraefni, 58 úr ísafjarðarsýslu,
5 úr Strandasýslu, 3 úr Húna<
vatnssýslu, 1 úr Reykjavík, 1 úr
Eyjafjarðarsýsiu, 1 úr Árnessýslu
og 3 úr Þingeyjarsýslu.
Forstcðukona skólans er ungfrú
Fjóla Stefánsdóttir. Hún hefir
numið húsmæðrafræði á Ankersi
hus á Sorö í Damnörku. Hún
er eini fastikennarinn við skólann,
en auk hennar eru tveir tímai
kennarar: ungfrú Lovísa Markúsi
dóttir kennir saum og ungtrú
Guðrún Tómasdóttir ljósmóðir
kennir hjúkrunurfræði.
Skólinn byrjar 16. september.
Stendur fyrra námsskeiðið yfir
til 14. janúar, en hið síðara frá
16. janúar tii 14- naf.
Óhætt mun að fullyrða að
skólinn hefir unnið sér hylli þau
ár er hann hefir startað, og
áreiðanlega mundi mönnum fiun:
ast skarð fyrir skildi, ef hans
misti við, sem vonandi kemur
ekki til. — Ungum konum er
eigi síður nauðsynlegt að læra
matreiðslu og heimilisstjórn, en
munnleg fræði. En þeim skólum
er slíka mentun veita fjölgar nú
óðum, svo full þörf er á að hafa
að minsta kosti einn húsmæðra-
skóla hér vestanlands.
Kona.
Hm Harald liárf'agra. Frá<
sagnir Heimskringlu og annara
fornrita vorra, heitir ný bók um
10 arkir að stærð, eftir Eggert
Briem frá Viðey. Ræðir bókin
um rættindi óðaisbænda í Noregi