Skólablaðið - 01.07.1908, Blaðsíða 2

SKÓLABLAÐIÐ
46
skólunum þyrfti ekki að verða tilfinnan.
legur, þegar haft væri mötufjelag, og
þeir gætu lagt með sjer allan algengan
mat að heiman frá sjer. Og stúlkur þær
sem dveldu á skólunum gætu að miklu
leyti haft á höndum matartiibúning og
framreiðslu. Svo við það yrði lítill
aukakostnaður. Eg hef vitað unglinga-
skóla hafa svona fyrirkomulag. Og það
hefir orðið sú reyndin á, að fæðið hefir
orðið mjög ódýrt á þennan hátt. Að
endingu er það ósk mín og von, að hin
uppvaxandi kynslóð, konur sem karlar,
taki höndum saman um alt land til þess
að koma málinu í framkvæmd. Og ef
fjelagsandinn og viljinn er nógu sterkur,
þá er sigurinn vís:
Ef eitthvað skal vinna í einingu, þá
við eigum að starfa og reyna
að sameina krafta og sigrinum ná
með sannleikans merkinu hreina.
Og hærra! og hærra! sje heróp þess
manns,
sam hugsar að komast til framtíðar-
lands.
f
Islands saga.
Vjer íslendingar leggjum of litla rækt
við sögu vora, sögur ættjarðar vorrar.
Aðrar þjóðir láta kenna börnum sínum
sögu ættjarðarinnar en vjer höfum eigi
gert það.
Guðmundur Finnbogason skýrir frá
því í skýrslu um fræðslu barna og ung-
linga veturinn 1903 — 1904 (Reykjavík
1905) bls. 15 að einungis 331 barn af
10710 börnum í öllum sýslum landsins
hafi lært eitthvað í sögu, en 222 börn í
fjórum kaupstöðum landsins. F*ar voru
þá 1320 börn.
Flest þessi börn iærðu almenna mann-
kynssögu, því að í henni var til kennslu-
bók þar sem ágrip af mannkinssögunni
eftir Pál Melsteð er. , Pá sögu eiga börn
hægt með að læra. Ágrip af sögu íslands
eftir Porkel Bjarnason geta börn ekki
lært. Pað er alt sundurlaust og í því er
talið upp alt of margt til þess að það geti
verið kenslubók. Mönnum var því vorkun.
Pætti úr íslendinga sögu eftir Boga
Melsteð ljetu sumir börn lesa, en af þeim
hafa því miður að eins komið út 15 fyrstu
arkirnar og útgefandinn virðist vera hættur
við að gefa út alþýðubókasafn sitt.
Síðan að stutt kennslubók í íslands
sögu eftir Boga Melsteð kom út 1904
er mönnum engin vorkun. Öllum þykir
sú bók góð, og önnur útgáfan er miklu
betri en fyrsta útgáfan með mörgum
myndum og uppdráttum, sem börn hafa
tnjög gaman af.
Síðan þessi bók kom út hafa líka margir
tekið að láta börn læra íslands sögu, en
því fer fjarri að það sje nógu alment
enn. Hvert einasta íslen skt barn á að læra
eittkvað i Islandssögu, og eigi þau mjög
erfitt með að læra, þá má æfa þau í lestri
með því að láta þau lesa í kenslubók í
jslendinga sögu. Á þann hátt geta þau
fengið dáiitla hugmynd um sögu lapdsins
einkum ef kennarinn talar skynsamlega
við þau um efnið.
Sjerstaklega þurfa kennararnir að koma
börnunum i skilning um tímabil sögunnar,
og þá einkanlega um aðalskiftingu sögu
vorrar, sem er glögg og göð í kenslu-
bókinni: 1) ísland sjálfstætt ríki; ísland
undir Norðmanna og Dana Konungum.
Pá þarf að skýra fyrir börnunum að það
hafi verið landsmönnum sjálfum að kenna,
þegar illa hafi gengið. Peir hafi þá eigi
verið vandaðir í gjörðum sínum, eigi
framtakssamir nje duglegir. Á Sturlunga-
öldinni hafi helstu höfðingjar landsins
hugsað meira um hag sinn en velferð
fósturjarðarinnar, og þvf hafi ísland mist
sjálfstæði sitt. Framtíð landsins sje mest
undir því komin, hve vandaðir og dug-
legir, góðir óg vel mentaðir landsmenn
verði. —
í 3. gr. laga um fræðslu barna 22.
novbr. 1907 er ákveðið að þau börn,
10—14 ára að aldri, er sótt geti fasta
skóla, skuli þá öðlast fræðslu í sögu
íslands. Petta er vel og viturlega ákveðið
af landstjórninni og alþingi. En það ér
eigi nóg, Mörg börn ganga aldrei í
neinn skóla. Fyrir því þurfa allir, sem
unna Islandi og íslensku þjóðinni, að
hvetja menn alment til þess að Iesa ís-
lands sögu á vetrum í heimahúsum.
Pað er málefni sem hin lofsverðu ung-
mennafjelög ættu að styðja. Pað er
Pjóðernismáli Pað styrkir þjóðerni vort.
—
M o 1 a r.
Margt hlýtur að koma í huga þeirra
manna, sem eiga að hafa á hendi upp-
fræðslu æskulýðsins. Allir menn vita,
að þeir sem mest fást við þenna starfa,
eru kennararnir. Eg efast ekki um,
að því lengur sem þessir menn starfa,
þess betur finna þeir, hvar skórinn
kreppir að. Margt reyna þessir menn-
og margt ber fyrir augun. Allir vita,
hvað smámunalega þeim er goldið
fyrir starf sitt, og er furða, að nokk-
urir skuli hafa haft kjark og þrek til
að lifa við slíkt; líklega er það bótin,
að menn þessir margir hafa haft á-
nægju af startinu, og þess vegna gef-
ið sig að því og ekki gefist upp, þótt
hungur og margskonar fátækt hafi
herjað á þá. Egspyr: Hve nær skyldi
þjóðin sjá, að með því að fara svona
með kennarastjett sína drepur hún nið-
ur áhugasamt og áríðandi starf: kenn-
arastarfið. Pað er satt, að kennarar
hafa litlu kostað til mentunar, hvað
kénslustörf snertir, en til hvers hefði
slíkt verið; við sjáum nóg af því. Pað
eru margir menn, sem kostað hafa
miklu til uáms og varið miklum tima
af bestu árum æfi sinnartil undirbún-
ings kenslustarfa, en hvað fá þeir sum-
ir að launum! Jú, þeir flækjast horna
landsins á milli, og hvergi fá þeir
störf sín borguð svo, að þeir geti lif-
að sæmilega.
Pað þykir víst nóg sagt um laun
og sult kennaranna, gkki er svo að
skilja, að ekki sj^. hapgt að segja eitt-
hváð það um núverandi kennarastjett,
sem athugavert er. Það hlýtur hverj-
ym alvarlegum hugsandí manni að vera
raun að sumum þeim mönnum, sem
hafa fengist við kenslu og ekki síst
við kenslu æskulyðsins. Eg á við
kennara, sem eru drykkjumenn og að
ýmsu öðru leyti óreiðumenn. Skóla-
nefndir — allar, látið ekki óreglumenn
vera kennara æskulyðsins. Varið ykk-
ur á hverskonar óreglumönnum og
óorðvörum mönnum, þeir ættu aldrei
að hafa óvita undir höndum. Munið
það, að óendanlega ílt gétur af því
hlotist. Petta vita nú allir, en það er
eins og sumar skólanefndir sjeu ekki
vaknaðar enn til fulls oggeti sagt skyrt
og skorinort við óreiðumenn: við vilj-
um ekki hafa þvílíka kennara.
Pað er einhver sofandi, meinleysis
roluskapur að geta ekki rekið slíkt af
höndum sér. Betri enginn kennari,
en siðferðislega spiltur maður. Eg
býst við, að sumum þyki þetta hart,
en ag held þessu máli fram afalvöru
og mun ekki láta bugast, þótt reynt
verði að kasta að mjer ónotum.
Pá er að minnast á skólahúsin.
Margir vita, hvernig þau eru. Flest
af þeim eru ekki í nokkru því lagi,
sem þau ættu að vera. Flest eru þau
lítil og lágt undir Ioft, birtan ill og
óhagkvæm. Oft er hrúgað í þessar
kitrur fjölda af börnum, og geta allir
skilið, hver hollusta slíkt er.
Bekkir og borð eru að sama skapi
og húsin. Oft hjálpar það börnum í
skólum, hvað loftið snértir, að húsin
eru mestu hjallar, og gýs vindur inn
í þau frá öllum hliðum. Slæmt er
samt, ef ekki er friður í þeim fyrir
leka. Ofnar og um leið upphitun mun
víða vera slæm. Skyldi það bæta úr
loftskortinum hjá vesalings börnunum,
þegar ofn skriflin í skólastofunum
reykja miklu inn í stofuna.*
Pegar þetta og annað eins á sjer
stað, og engin hreyfing virðist ísum-
um sveitum til að bæta úr þessu,
hvað á maður að halda um slíkt?
Hverskonar andlega og líkamlega
kriplinga á hjeraðala? Sjá menn ekki
hættuna, sem stafar af þessu, ef þetta
er látið standa stundinni lengur.
Fjallkonan hlýtur að líta döprum
augum á þessa aðferð, að sjá unga
syni sína og dætur settar til náms í
slíkar svínastíur, sem sum skólahúsin
okkar eru.
Nú hljóta menn að vakna, þegar
þeir sjá hvert stefnir. Ný lög komin,
hvað uppt'ræðslu barna snertir. Skólar
fyllast, en húsrúm vantar.
Skólar mcga til að taka við þeim
börnum, sem æskja að ganga í skóla
og hafa nægan undirbúning.
Eiga gömlu skólarnir að gilda enn?
Nei, það sjá allir, ef slíkt verður, þá
er stór hætta í vændum.
Bændur, og hverju nafni sem þið
nefnist, látið ekki fara með börn ykk-
ar eins og miskunarlausir hrossaprang-
arar fara með stóð sitt.