Skólablaðið - 15.09.1908, Blaðsíða 2

66
SKOLABLAÐIÐ
Slæmir eru óneitaulega þeir gallar, á
daglegu einkunnunurr sem nefndir eru,
en ótalinn er þó stærsti ókosturinn, sá ó-
kosturinn, að þær eyðileggja kensl
una.
Kennarinn á að segja til 20 — 30 þörn-
um í einu. Hann á um tvent að velja,
að taka eitt og eitt barn fyrir í senn, og
segja því til út af fyrir sig, eða þá reyna
að hafa allan hópinn undir í einu, kenna
öllum börnunrm í senn.
Það leikur nú enginn efi á því, að
því betur sem kennaranum tekst að kenna
öllum hópnum í einu, því betur notast
að kenslunni. Setjum svo, að honum
lánist að tala svo við allan hópinn, sem
eitt barn væri, — hvert barn hefir þá sömu
not kenslunnar, eins og það hefði verið
eitt hjá kennaranum. Kennarinn hefur
þá sigrast á þeim annmarka, sem skólar
þykja hafa að þessu ieyti um fram heim-
iliskenslu.
Pessi kensluaðfcrð þykir þvf heppileg
í skólum, en hún er óframkvæðanleg
og ómöguleg, ef kennarinn á að gefa
hverju barni vitnisburð dags daglega.
Pað sjer hver maður, þó að aldrei hafi
hann kent f skóla.
Rekur að því sem áður er tekið fram,
að við kenslu er vitnisburðargjöfin fjar-
stæða, vitleysa; en á þar móti heima við
prófun barnanna.
Hvaða vit er í því að gefa daglega
vitnisburði fyrir lestur og skrift? Leikni
barnanna í þessum greinum breytist ekki
með hverjum degi. Þau verða því að
fá dag eftir dag, og jafnvel viku eftir
viku, sömu einkunn. Ætli það væri ekki
eins heppilegt, að hlífa kennaranum við
þvf ómaki að skrifa þessa vitnisburði
upp aftur og aftur og dag eftir dag.
Skólinn á að vera kunnugur heimilum
barnanna, og heimilin eiga að vita, hvern-
ig í skólanum gengur. En vrtnisburðar-
gjafir dags daglega eru ekki vegurinn
til að koma hinni æskilegu samvinnu á.
Skólinn á að gefa börnunum hvöi til
starfsemi og framfara, vekja ást á hinum
andlegu fræðum og halda börnunum til
ástundunar við skyldustörf sín og reglu-
semi í því að nota tímann og hagnýta
sjer þetta góða tækifæri sem býðst á æsku
árunum til að búa sig undir lífið. En
hann gerir það ekki með daglegum
einknnum. f’vert á móti.
Sá kennari, sem engin ráð hefur til að
halda börnunum að námi önnur en þau,
að ginna þau með hárri einkunn, eða
ógna þeim með lágri, — á að taka eitt-
hvað annað fyrir. Hann getur ekki verið
kennari.
Hvort sem þessi gamli siður: að gefa
einkunnir, er skoðaður frá sjónarmiði for-
eidra og aðstandanda barnanna, eða frá
sjónarmiði barnanna sjálfra, eða kennar-
anna, virðist síður en svo ástæða til að
halda honum.

T7,
SiÉrlausir Jankar
um
uppeldi barna.
I.
Rað var einkanlega meðferðin á líkama
unglinganna, sem eg ætlaði formálalaust
að býrja á, líkamlegt uppeldi þeirra.
Hver eru þau meðul, sem skólinn
hefir í sinni hendi til þess að ala börn-
in upp líkamlega? Pegar fljótt er yfir
sögu farið eru þau þessi: Reglubundnir
leikir, leikfimi, Slöjd.* Öl! þessi
meðul nota góðir skólar dyggilega til
þess að hafa heillavænleg áhrif á líkama
unglinganna. En auk þ.ess er á margt
annað að líta, margs annars að gæta til
þess að líkamanum geti liðið vel, til þess
að að hann nái fullum þroska og verði
hraustur: Holt viðurværi, gott loft,
góður aðbúnaður til fata og húsa,
hreinlæti o. s. frv. eru hlutir, sem flest-
ir munu kannast við, að unglingum eru
nauðsynlegir, eigi líkamanum að líða vel.
En ekki er þó svo að skilja að alt
þetta sje veitt börnunum eftir föngum
aðeins vegna líkamans. Nei hið lík-
amlega uppeldi verður eigi á þann hátt
algerlega aðgreint frá hinu svo kallaða
andlega uppeldi.
Vjer skulum líta lítillega á þetta hvað
um sig.
Eg nefndi fyrst: reglubundna leiki.
Allir, sem eínhverntíma hafa sjeð barna-
leiki, munu skjótt hafa gengið úr skugga
um það, að þeir eru góð líkamsæfing.
Par lærist að beita kröftunum, óg er oft
ekki dregið af þeim. En þar lærist líka
snarræði, hlýðni við lög og settar regl-
ur, göfuglyndi og rjettlæti; og margar
aðrar fagrar dygðir fæðast og glæðast
og dafna í barnaleikjunum.
Sama er að segja um leikfimina.
Rað er algengur misskilníngur, að hún
eigi ekkert erindi til sálargáfnanna. Auð-
vitað ber mest á þeim áhrifum, sent hún
hefir á líkamann, þar sem hver einstök
hreyfing miðar beinlínis til þess að æfa
einhvern ákveðinn part líkamans og styrkja.
Auk þess sem hún hefir styrkjandi áhrif
á öll líffærin í heild sinni, svo að lífs-
verkanir eins og an dardráttu r, blóðrás
melting verða fjörugri og öflugri. En
nú er það víst, að þessar lífsverkanir
standa í svo nánu sambandi við sálar-
líf mannsins, að það getur ekki verið
heilbrigt nema þær sjeu í nokkurnveg-
inn lagi; mun þá af því mega marka,
að leikfimin sje ekki með öllu þýðingar-
laus fyrir sálarlífið.
Slöjd, eða skólaiðnaðurinn er yngst-
ur í skólanum af þessu þrennu, að minsta
kosti eins og hann er nú víða rekinn.
Pað mun vera alment viðurkent, að
sjerhver handavinna, sem rekin er eftir
ákveðnum reglum og með skynsemi,
skerpi eftirtekt og dæmigreind, temji
mönnum alment verksvit. En þá má
nærri geta að Slöjd muni gera það, þar
*) Skíðahlaup og ikautahlaup og sund er
og tíðkað, þar sem því verður viðkomið.
sem hverri æfingu, svo að segja hverju
handtaki er hagað eftir vissum reglum,
einmitt með tilliti til sálargáfnanna. Þar
sem gerðar eru strangar kröfur til u m-
hugsunar, glöggs auga, nákvæmr-
ar eftirtektar, og nákvæmni í hverri
grein. Mundi ekki það, að temja sjer
alt þetta á unga aldri geta haft stöðug
og heillavænleg áhrif á alt andlegt líf
manna?
Þegar maður tekur eftir þvf, hvernig
menn lifa, hvernig menn oft vinna al-
menna vinnu, þá verður maður þess sorg-
lega oft áskynja, að menn starfa og lifa
hugsunarlaust: ge;ra sjer enga grein fyrir
orsök og afleiðing; sjáandi sjá menn
ekki; ana áfram eftirtektalaust; slumpa
kærulauslega til um ýmsa hluti, og eiga
ofurbágt með að vinna nokkurt verk
með nákvæmni. Þeir hafa aldrei lært að
beita höndunum eftir ákveðnum reglum
og með nákvæmni, hafa ekki lært að
hafa vald yfir sínum eigin líkama
Göngulag þeirra ber vott um sama
sljóleika andans, sömu ónákvæmnina,
sama kæruleysið; þeir ganga ekki, held-
ur slettast áfram, hlammast niður á fæt-
urna í stað þess að stíga þeim fram;
alt láta þeir vaða á súðum; alt láta þeir
hólkast.
* *
*
En hin almennu skilyrðin fyrir líkam-
legri vellíðan, sem nefnd vóru svo sem:
holt viðurværi, heilnæmt loft, góður að-
búnaður og hreinlæti, eru heldur ekki
eingöngu skilyrði fyrir líkamlegri vellíð-
an, heldur og andlegri, skilyrði fyrir
hraustri sál í hraustum líkama.
Þetta eru andleg og líkamleg lífsskil-
yrði hvers manns; en unglinganna þó
öllum fremur, vegna þess að þeir eru að
vaxa, eru að skapast andlega og líkam-
lega.
Allar mentaþjóðir leggja því stund á
að veila börnunum alt þetta, engu síður
en bókfræðsluna.
En hvað gerum vjer Islendingar? Eða
hvað gera skólarnir okkar? Rað er stutt
yfir sögu að fara. Á öllu landinu eru
til, að eins örfá leikfimishús. Skólaiðn-
aður er kendur að nafninu til á fjórum
stöðum. Reglubundnir barnaleikir við
skólana þekkjast varla. Skólahúsin eru
flest lítil, loftlaus og dimm; aðbúnaður
barnanna rjett eins og heimilin láta hann
í tje; skólarnir gera ekkert til að bæta
hann, nje viðurværið.
Petta þarf að lagast.
En til þess að rökstyðja lítilsháttar, að
þörf sje á breytingu, verður að líta á
ástandið eins og það er, þó að öllum
megi vera það kunnugt. Rað er auð-
vitað, að skólinn getur hjer ekki unnið
alt, þó að hann geti gert mikið til. Pað
er fleira sem þarf að breyta, ef barna-
uppeldið á að verða viðunanlegt.
Á nokkrum stöðum eru reistir allgóð-
ir skólar eða skólahús, og þeim fjölgar
nú óðum, þar sem er sæmilegt loft og
birta. Fjöldi barna nýtur í skólunum
eins góðrar bókfræðslu eins og yfir
höfuð ma vænta, og auðvitað tekur skól-
inn að öðru leyti þátt í uppeldi þeirra