Skólablaðið - 31.10.1908, Qupperneq 2

78
fór þangað svo mannvænn og stór,
sem hrumari og heimskari heim kom
én fór«.
En slíkt er öfugstreymi vitanlega.
Hið rjetta og eðlilega er það, sem
Jónas segir, að »vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa, vonina
glæða, hugann hressa og farsældum
vefja lyð og láð.« Mundu þá íslend-
ingar vera þeim mun ver úr garði
gjörðir en aðrar þjóðir, að þeim sje
fremur fyrirmunað að njóta hinna
góðu áhrifanna eða öðrum fremur
hætt yið að lenda í öfugstreymi? Ekki
er þeim svo borin sagan, þar sem
þeir hafa fengið að njóta sín og keppa
við aðrar þjóðir í fullu frelsi; og aldrei
mun eg trúa því um alþyðuna ís-
lensku. Eg vildi óska, að þessi skóli
mætti alía sína tíð standa sem lifandi
vottur þess, að svo sje ekki! Vjer
þekkjum líka öll meira og minna af
rangnefndri mentun, sem hefir fágað
manninn að ytra áliti, en látið höfuð-
ið tómt og hjartað kalt; þetta sem
Steingrímur kallar »mentaprjál« og
líkir við gyllingu utan á leir. Pað er
slíkt mentunartildur, sem hefir komið
vantrausti og óorði á mentun og
skóla hjá mörgum alvörumanni. Eg
vildi óska, að það ætti aldrei fyrir
þessum skóla að liggja, að senda
slíka gylta leirhnausa út um sveitir!
Ekki skal mig furða, þó að mörg-
um sem til þekkir sje sárt um heim-
iliskensluna og sakni hennar, ef hún
legðist niður. Eg sæi blóðugum aug-
unum eftir henni líka, það verður leit-
un á betri kennurum og hollari fræðslu,
en þar hefir mátt finna sumstaðar.
En eg kvfði því ekki, að þessi skóli
verði henni til niðurdreps; eg vona
að það verði þvért á móti, að hann
geti að einhverju leyti bætt úr þeim
mikla skorti, sem nú er á mönnum,
er til þess eru hæfir að hafa hana á
hendi. Eg vildi óska, að hver sá, er
í þenna skóia gengur, ætti það til að
segja, að kennarar hans unnu engu
síður kotbaðstofunum upp til fjalla en
kaupstaðarhúsunum, og sje engu mið-
ur annt um lífið sem þar erlifað. Eg
vildi óska að enginn þeirra færi hjeð-
að »kalinn á hjarta«, heldur gætu
fjutt með sér hlýju og birtu til fólks-
ins út á ystu annes og inst til dala,
hlýju og birtu þeirrar mentunar,
sem:ekki er að éjns í því falin, að
reyna að vita, hvað satt er„ heldur
líka að finna hvað gott er og gjöra
það sem rjett er! þá er vonandi, að
þjóðin þurfi eigi að gjalda þess að
rteinu, þó að skóli þessi væri í margra
manna óþökk settur hjer, og eins hitt,
að þjóðin láti þá eigi heldur skólann
gjalda þess. Eftir tilgangi sínum á
hann skilið, að verða óskabarn þjóð-
arittnar. Ouð gefi, að hann vinni iíka
til, þess með starfi sínu og áhrifum!
Með þeirri ósk lýsi eg því þá yfir,
að kenuaraskólinn er- settur og vígi
þétla nýby@ða;,hú»4H að vera aðset-
^r, han& :Eg;hjið guð, að leggja bless-
UBt.ana'.yítr hánusírtefáð og lengd,
^CÓLAgLAÐIÐ,
yfir kennendur og nemendur alda
og óborna, störf þeirra og sam-
líf allt, svo að það verði sjálfúm oss,
þeim og ættjörð vorri til hamingju.
Eg býð yður öll velkomin hingað,
sem hjer eigið að vinna saman í vet-
ur, hina fyrstu kennendur og nemend-
ur þessa skóla. Eg bið yður öll að j
hafa hugfasta ábyrgðina, sem á oss
hvílir. Vígslu skólans er eigi lokið
með þessari samkomu og mínum orð-
um í dag. Vjer eigum öll að vígja
hann í vetur með samvist vorri og
samvinnu í honum. Pað skiftir litlu,
hver orð eg hef nú við skólasetning-
una, hitt skiftir miklu, hverja vígslu
hann hlýtur hjá oss öllum sameigin-
lega vetrarlangt. Pað er oft komist
svo að orði að góður eða illur andi
drotni í þeim og þeim skólanum;
þann sama anda skapa þeir, er þar
vinna saman, kennarar og nemendur.
Heill og blessun hvers skóla er mjög
undir því komin, hver andi þar ræð-
ur, og sá andi, er einu sinni er sestur
að völdum, er sjaldan fljótur til að
sleppa þeim aftur. Eg er viss um
að vjer óskum þess öll af hjarta, að
góður andi setjist hjer að með oss
og hverfi hjeðan aldrei á braut. Ouð
gefi, aó vjer vígjum þá skólann í
vetur með þeim hætti, að þar fái eng-
inn illur andi aðsetur innan veggja,
en að þar setjist þegar í öndvegi sá
andinn, er vjer vildum helst kjósa,
andi iðjusemi og skylduræktar, sið-
prýði og góðgirni. Leggjum hvert til
samvinnunnar það besta, sem vjer
getum, og biðjum guð að blessa við-
leitni vora.
þá mun vel fara.
Sundurlausir Mar
um
uppeldi barna.
iii.
Einhver, sem las byrjun þessara greina,
hafði stungið upp á því að kalla þær:
Baðstofuhjal um barnauppeldi. Gott
og vel. Mjer líkar uppástungan ágæt-
Iega. En það er ofseint að fá þetta góða
ráð nú, því að þetta verður seinasta
greinin um sinn. »Baðtofuhjal« kemur
kannske seinna.
* *
*
Óþrifnaðinn nefndi eg áður sem eitt
aðalmein barnauppeldisins, átumein heim-
ilanna. En nú langar mig til að fara
dálítinn útúrdúr, og fara að tala um mál,
sem kann að virðast óþrifnaðinum ó-
skiit. Pað er hússtjórn og mat-
reiðsla.
Mjer datt í hug að gera samanburð
á því heimili, sem góð húsmóðir stjórn-
ar og því heimili þar sem hússtjómin
fer í handaskolum. En eggeri þaðekki.
Pað er óþarfi. Engum dettur í hug að
fara að draga upp mynd af sólinni til
að sýna hvernig hún lítur út eða af
sorphaugnum til að sýna hvernig hann
lítur út — í stað þess að benda á sól-
ina og sorphauginn, þegar þess er kostur.
Næring líkamans er þýðingarmikill
þáttur í uppeldi hans. Það lendir venju-
lega á húsmóðurinni að sjá um flest eða
alt, sem þar að lýtur. þekkingin, sem
til þess þarf að fæða heimilið vel fyrir
ekki of mikið verð, er heimtuð af henni.
Matreiðslan er þá verulegur hluti af henn-
ar störfum. Hússtjórnin er venjulega
dæmd eítir því, góð eða slæm, hvernig
húsmóðirin leysir matreiðsluna af hendi,
og hvernig hún hirðir heimili sitt, —
eða þá hvernig hún 1 æ t u r gera þetta,
leysa þessi störf af hendi.
þrifnaðar og óþrifnaðar gætir afar mik-
ið í þessu hvorutveggja. Eitt heimilið
verður því skóli til að Iæra í þrifnað,
annað til að læra í óþrifnað. Annað
heimilið verður skóli sparsemi óg reglu-
semi, hitt óþarfrar eyðslu og óreglu.
Til þess að vera góð húsmóðir þarf
mikla þekkkingu. Afar miklu fje er
fórnað á altari vanþekkingarinnar, en
ekki á þetta sjer síst stað, þegar um
matreiðsluna er að ræða. Ofboðslegt er
að hugsa til þess, hve margir kven-
menn giftast og takast á hendur að
stjórna heimili og sjá um matreiðslu án
þess að hafa hugmynd um að nokkra
þekkingu þurfi til þess að gegna vel
húsmóðurstörfum, hvað þá heldur að
þeir hafi aflað sjer áður nokkurrar þekk-
ingar á því sem þar til heyrir. — Nú,
alt gengur nú þetta vel, samt sem áður —
kunna menn að segja. Hver segir það,
að hússtjórnin og matreiðslan gangi vel?
Hvað meinið þið með því að alt gangi
vel? Veit eg það, að það muni sjaldan
koma fyrir að húsmæður stytti mamti
og börnurn stundir með þeirri næringu
sem þær bjóða þeim; í öllu falli sjaldan
manni sínum eða fullorðnu fólki. En
hver er kominn til að segja frá því, hve
mörg ungbörn hafa orðið sjúk, eða
sálast af ' slæmri, óreglulegri og óhollri
næringu? Vankunátta og óþrifnaður móð-
urinnar, eða þeirra sem hafa átt að passa
börn, hafa efalaust orðið mörgu barni
að fjörtjóni. En sleppum svo því. Pað
er svo óyndislegt að hugsa til þess.
* *
*
En þó að vankunnáttan í þessum efn-
um og óþrifnaðurinn, sem oft á rót
sína að rekja til hennar, verði ekki dag-
lega margra manna bani, þá má nú
segja að fyr sje rotað en dauðrotað. Pað
er víst oft erfitt að rekja órsakir þess
að »hveitibrauðsdaga«-lukkan snýst á
stuttum tíma upp í óyndi og ófagnað
hjónanna. En ætli orsakanna mætti ekki
stundum leita í eldhúsinu?
Pegar um það er að ræða, að auka
þrifnað meðal almennings, þá er eflaust
rjett að byrja í eldhúsinu. Byrja á
því að temja ungum stúlkum: húsmóður-
efnunum, þrifalega umgengni um eld-
húsið, þar sem mikið af matnum er
búið til, og svo öll matarílát og matinn
sjálfan. Með þrifnaðinum breiðir hús-
móðirin yndi og unaðsemd yfir alt heim-
ilið og hlýfir því við óþörfum gjöldum,