Skólablaðið - 01.03.1909, Síða 1

Þriðji árgangur.
6. tbl.
Kcmur út tvisvcir i mánuði.
Kostar 2 kr. á ári.
Auglýsingaverð: 1 kr þutnl.
Afgr- - Reykjavik.
1909•
^kíða^drcngúrínn.
Jeg lít ekki’ í þetta lærdómskver!
mjer leiðist að grúska’ í þeim fræðum!
Mig langar út til að leika mjer
og losna frá þessum skræðum!
eða jeg svíkst til að syngja hjer
sönglög — með ættjarðarkvæðum!
Jeg skil ekki vísindi’ og skóla-farg
— og skelfing er þröngt inn’ í bekkn-
um!
og þetta kennara-auga, og arg
við okkur, sem lömb í stekknum!
og stelpurnar kalla mig versta varg
— að Vilhjálmi undan teknum.
— Kverið iokast, og klukkan slær,
krakka-fylkingar þjóta
út um dyrnar, og æsku-blær
örvast við sprettina skjóta;
úti logn-mjöllin Ijómar skær,
sem Ijósperlur snjókornin hrjóta.
Oott er á skautum, og skíðafærð
á sköflunum er að batna;
— blómin sofa í vetrar-værð,
en veturinn fer að sjatna;
og aítur lifna þau endurnærð
við arma bláskrýddra vatna.
Stikar piltur, með staf í mund;
stór eru skíðin á fótum;
blika svellin, og glitrar grund,
sem glerspöng að fjallsins rótum,
og háar brekkurnar hamri und,
með hengjurnar yfir giótum.
Rennir sjer drengur og rýkur mjöll
~ rýkur hún undan skíðum;
kyssir sólin á krystals-völl,
kveikir snjóblys í hlíðum;
hýrna rós-gullin hjarn-krýnd fjöll
í himins Ijós-faðmi þýðum.
— Kærari’ en lestur, og jafnvel jól
með jarðnesku Ijósin hjá arni,
er skíðabrekka og skafl á hól,
í skínandi þorra-hjami,
þegar auga sitt opnar sól
yfir íslensku vetrar-barni.
L. Th.

--ó
G)
t ■ J'r ‘-.I ■ >., . II !>>; >•! ,
Fræðslulögin nýju
hjá
sveitalýðnum.
Næst eftir Vigfús í Haga stígur />sveita-
prestur« í stólinu í ísafold, og leggur
út af fræðslulögunum nýju.
Ekki hefir hann lánað »blöðin« hjá
Vigfúsi; meira gætir hann hófs og still-
ingar.
En ýmislegt er nú samt sem áður at-
hugavert við kenningu prestsins; andinn
hinn sami; misskilningur og mótsagnir
engu minni.
Honum þykir fræðslukröfurnar of harð-
ar; einkum þessi krafa um móðurmáls-
kut.náttu:
14 ára barn »ska! geta gert skrif-
lega grein fyrir efni, semþað þekk-
ir vel, nokkurnveginn ritvillulaust
og mállýtalaust.
Og þó er eins og prestinum finnist
með sjálfum sjer að krafan sje ekki of
hörð, eins og hún stendur skráð í fræðslu-
lögunum, því að þegar hann fer að
gera grein fyrir, hvað sje hið ósann-
gjarna í fræðslukröfum þeirra, þá verð-
I ur hann að búa sjer til nýjar kröfur,
sem ekki standa í fræðslulögunum, og
að því búnu getur hann lagt höndina
á hjartað og sagt með »góðri samvisku«:
Petta er of hörð krafa! Þetta er of-
ætlun íslenskum sveitabörnum ; það er
ofraun, o. s. frv.
Presturinn segir: »Pað er ofætlun
hverju meðalbarni, 10—14 ára, að »semja
ritgerðir«, þó að um vel þekt efni sje,
»ritvillulaust og mállýtaiaust«.
En þetta erekki krafa fræðslulag-
anna.
í þeim stendur ekki »10—14ára börn«
í þessu sambandi, heldur: hvert barn,
sem er fullra 14 ára.
í þeim slendur ekki að 14 ára börn
eigi »að semja ritgerðir«, heldur að þau
eigi »að geta gert skriflega grein fyrir«
efni, sem þau þekkja vcl; en það er ekki
sama sem að semja ritgerðir um efnið —
í venjul. skilningi.
í þeim stendur ekki að barnið eigi
að geta gert þetta ritvillulaust og mál- |
lýtalaust, heldur »nokkurnveginn rit- !
villulaust og mállýtalaust«.
Færi presturinn rjett með orð fræðslu-
láganpa, gæti þafln ekkisagt: þetta er of
hörð krafa. Hanu þarf fyrst að vitna
j skakt til þeirra, til þess að geta sagt —
þettta er ofætlun hverju meðal barni!
Hamingjan hjálpi þessum kennimanni,
J ef hann vitnar með álíka ráðvendni og
samviskusémi til heimildarrita — á stóln-
um heima hjá sjer. Hann þyrfti ekki
að húast við að slfta hempunni lengi
eftir að biskupinn hefði komist á snoðir
um það.
Hver einasti maður á landínu sem
einhverja reynslu hefir í því að segja til
börnum, veit það, að þessi krafa um
kunnáttu í móðurmáli hjá barni, sem er
fullra 14 ára, og sem fengið hefir meiri
eða minni tilsögn frá því það var 10
ára, er rnjög svo hófleg, og presturinn
hlýtur því að vita það líka. Hann hlýt-
ur að vita, að börn um fermingaraldur
fullnægja þessari kröfu við próf árs árlega,
víðsvegar á landinu, hafi þau haft þoian-
lega tilsögn 3 — 4 ár; svo það er engin
nýung, eða kraftaverk, sem verið er að
heimta. Hatin veit líka og hlýtur að
finna, að minna má ekki heimta,
því að hjer er ekki farið fram á annað
en það sem kallað er að gera unglinga
• sendibrjefs færa«.
Prcfin skera úr því, hvort presturinn
fer með rjett mál eða rangt. Pau skera
úr því, hvort 14 ára unglingar. sem orðn-
ir eru læsir 10 ára, og fengið hafa eftir
það tilsögn samkvæmt tilætlun fræðslu-
laganna í 4 ár, geta gert skriflega grein
fyrir efni, sem þeir þekkja vel, »nokk-
urnveginn ritvillulaust og mál!ýtalaust«.
Pau skera úr því, hvort 14 ára ungling-
um verður ofætlun t. d. að skrifa upp
sögu, sem þeir kunna, nokkurnveginn
ritvillulaust og mállýtalaust, eða að lýsa
einhverjum hlut, sem þeir hafa daglega
fyrir augunum, eða húsdýri, eða mynd,
sem þeir horfa á, eða hafa sjeð og skil-
ið eða eitthv, því um líkt. Þessar skrif-
legu úrlausnir barna má gjarna kalla »rit-
gerðir«, ef vill, og ef það þykir nauð-
synlegt; en það verður þá að athuga,
að slíkt ritgerðasmíði er engin nýlunda,
heldur daglegt brauð út um víða veröld,
og það ekki einungis af hendi 14 ára
unglinga, heldur jafnvel 10 ára barna.
En prestur segir, að íslensk sveitabörn
þroskist svo seint og þeim sje þetta nám
ofæilun. Hann má kenna það hverjum
sem hann vill, og svo lengi sem hann
villy að íslensk sveitabörn sjeu lakar gef-
in til náms, og skilnings, en önnur börn.

Í V