Skólablaðið - 01.04.1909, Blaðsíða 3

fjórtánda árs. Prófa skyldi í skrift og
reikningi samkvæmt lögum 9. janúar
1880 og íslenskri rjettritun. Fengi
barnið eigi einkunnina vel í prófinu
skyldi fresta fermingu j?ess. Sýslu-
nefnd eða bæjarstjórn átti að tilnefna
prófdómendur, og skyldi þeim laun- (
að úr sýslusjóði eða bæjarsjóði. —
Árið eftir voru enn að nýju tekin til
umræðu skilyrðin fyrir landsjóðsstyrk
til barnafræðslu, og meðal annars var
þá farið fram á að samin væri fyrir-
myndarreglugerð handa barnaskólum,
og gefið út skýrsluform til leiðbein-
ingar þeim, er semja þyrftu skýrslu
um barnakenslu. Átti þetta að koma
meiru samræmi og festu í kensluna,
og gera landstjórninni hægra fyrir með i
að fá yfirlit yfir barnakenslu þá, sem
fram færi í landinu.
Árið 1894 beindi kennarafjelagið
þeirri beiðni til alþingis að það hlut-
aðist til á þann hátt er því þætti best
henta að kenslu og skólaumsjón hjer
á landi yrði komið í sem tryggast og
haganlegast horf; mun það meðal
annars hafa vakað fyrir fjelaginu, að
skipuð væri sjerstök kenslumálastjórn,
er einkum hefði eftirlit með barna-
kenslunni.
Með því að eigi fjekkst það er fje-
lagið vildi, var styrkveitingamálinu
haldið vakandi. Meðal annars lagði
fjelagið fyrir presta landsins og kenn-
ara spurniugar um það, hvort þeir
vildu breytt hafa og hvernig skilyrð-
unum um styrkveitingu úr landsjóði
til barnakenslu. Svör komu frá um
80 manns, og með hliðsjón af þess-
um svörum var málið rætt á aðalfundi
fjelagsins vorið 1897, og þessum kröf-
um haldið fram:
1. Að almenn lýðfræðslulög verði
samin fyrir landið, sem tryggi al-
mennari og betri barna- og ung-
lingafræðslu.
2. Að þingið skipi milliþinganefnd til
að semja frumvarp þar að lútandi,
ef það treystist ekki til að gera
það um þingtímann
3. Áð þingið stofni nú þegar kenn-
araskóla, og veiti svo ríflega fje til
hans, að hann þeirra hluta vegna
geti unnið hlutverk sitt svo vel
sem auðið er, og geri aðgengilegt
fyrir duglega pilta og stúlkur að
sækja hann, bæði með kenslustyrk
og með því að veita þeim rjettindi
til kenslu umfram aðra ómentaða
menn í þeirri grein.
4. Að hinum núgildandi skilyrðum
fyrir landsjóðsstyrk til barnakenslu
verði breytt þannig — ef almenn
lýðfræðslulög verða ekki afgreidd
á þessu þingi — að áskilið sje:
a. Að sveitirnar leggi fram fje til
móts við landsjóðsstyrkinn til
umgangskenslu.
b. Að tiltekin kensluáhöld sjeu til
í hverri svéit og við hvern fast-
an skóla.
c. Að kennarar sem þegar hafa
aflað sjer kennarafræðslu sjeu
látnir ganga fyrir öðrum, þegar
ráðinn er kennari að nýju.
SKOLABLAÐIÐ
d. Að sæmilegt húsnæði sje til á
bæjum, sem sveitakennarar eiga
að kenna börnum á.
e. Að laun hvers kennara sjeu að
minsta kosti 150 krónur fyrir
veturinn, auk húsnæðis, matar
og þjónust.
f. Að kennarinn kenni að minsta
kosti 6 mánuði af árinu, og
ekkert barn njóti skemur til-
sagnar hans en 3 mánuðu.
g. Að kenslukröfur sjeu gerðar til
umgangskenslu líkar og til
barnaskóla.
W7
Pað virðist, nú á tímum, vera nokkuð
skiftar skoðanir um eina af höfuðgrein-
um barnafræðslunnar, kristindóminn. Pað
eru ekki aðeins skiftar skoðanir um,
hvernig kenna skuli, heldur og hvort, og
hverjir eigi að gera það. Mjer virðist
því þörf á, að Skólablaðið taki mál þetta
til meðferðar, og sem flestir íhugi það,
og láti álit sitt í Ijósi í því efni, bæði
kennarar og aðrir, er barnauppeldi hafa
með höndurn. Eg hreyfi því þessu
máli í þeirri von, að fá að heyra álit
sem flestra, þó eg viti vel að það sje
mjer ofvaxið að rita um það.
Fyrsta spurningin sem fyrir liggur er
þessi: Ber að kenna börnum kristin-
dóm ? Pað virðist máske vera óþarfi
að slá fram slíkri spurningu, þar sem
um kristna þjóð er að ræða, en svo er
ékki. Pað eru ýmsir menn meðal þjóð-
ar vorrar, og jafnvel þar á meðal sumir
kennarar, er telja það óþarfa að minsta
kosti, og jafnvel skaðlegt að kenna börn-
um kristindóm.
Ástæður þær sem þessir menn færa
fyrir skoðun sinni, eru margvíslegar, en
eiga flestar sammerkt í því, að vera frem-
ur Ijettvægar og gripnar úr lausu lofti.
Sumir bera fram, sem ástæðu, ýmsa
svörtustu blettina er finnast á kirjunni á
umliðnum öldum, meðan miðaldamyrkr-
ið grúfði yfir lífi kirkjunnar ; þegar ágirnd
og valdafýkn ýmsra klerka og annara
valdsmanna kirkjunnar, ásamt fáfræði al-
þýðunnar, leituðust við að kæfa niður
hvern frjóanga frelsis og menningar, er
því lenti á þeim er síst skyldi, t. d.
ýmsum merkum vfsinda- og fræðimönn-
um, er opna vildu mönnum braut til
frekari framþróunar; en það hlýtur hver
maður, er kristindóminn lítur rjettu auga,
að viðurkenna, að slíkt var ekki kristin-
dómnum að kenna, heldur þvert á móti
stafaði það af kristindómsleysi, og þar af
leiðandi hjátrú og hindurvitnum, er, vegna
fáfræðinnar fylti hið auða rúm hjartnanna.
Önnur ástæðan er sú, að það sje
ófrelsi fyrir börnin að í þau sje troðið
kristindómi, og hafa sumir forvígismenn
þeirrar skoðunar haft á orði, að vernda
þyrfti höfuð og hjarta barnanna fyrir
áhrifum kristindómsins með lagaboði, en
telja mundu þeir hinir sömu það rang-
31
látt, að höfuð og hjörtu barnanna væru
verriduð með lagaboði fyrir þeirra skoð-
unum, þó þess væri frekar þörf. Hvort
jressir menn hafa gert sjer glögga grein
íyrir þeim áhrifum, sem barnshjartað yrði
fyrir, með slíku fyrirkomulagi, læt eg
ósagt, en orðin sjálf virðast benda á, að
svo sje ekki, eða barnshjörtun þeim ekki
nógu kunn; því fátt mundi verða hinum
illu áhrifum til fyrirstöðu, sem manns-
hjartað virðist vera svo fljótt til að veita
viðtöku, væri kristindómurinn og áhrif hans
að öllu útilokaður, því hann er hið eina
er veitt getur því viðnám. Mannshjart-
að virðist hafa að geyma hæfileika til
ills og góðs; en til þess að hnekkja
hinu illa, þarf hinn góði hæfileiki að
eflast og þroskast, og er kristindómur-
inn besta meðalið til þess, því hann einn
getur haldið barnssálinni í jafnvægi; það
væri því víðtækara ófrelsi, að banna for-
eldrum að sá sæði kristindómsins í hjörtu
barna sinna, er besta vörn getur veitt
gegn hinu illa. Pað er heldur ekki
kristindómnum að kenna, þótt margt,
miður gott, finnist hjá ungum og göml-
um er kristið nafn bera, heldur ber það
vott um vöntun á sönnum og liíandi
kristindómi, eða hvað mundi verða eftir
ef kristindómurinn, með öllum þeim
áhrifum sem hann hefir haft á þjóðir og
einstaklinga, væri horfinn úr heiminum?
Peirri spurningu ætla eg að láta að öllu
ósvarað að svo stöddu, en hún er þess
verð að hún sje athuguð, því að því
takmarki stefnir skoðun og viðleitni þeirra
manna, er fjarlægja vilja kristindóminn
frá barnshjartanu.
Priðja ástæðan er sú, að börnin sjeu
of ung, til þess að geta skilið kristin-
dóminti. Pað er að vísu satt, að ýms
atriði eru í kristindómnum sem ekki er
fyrir börn að skilja, en slíkt er í öllum
trúarbrögðum, en margt er þar svo auð-
velt að hvert barn fær skilið það, og
það ýms þau atriði sem mestu varða.
En, eru margar af þeim námsgreinum,
er þessir menn vilja gjarnan að börn
læri, þannig lagaðar, að börn fái skilið
þær til fulls? Eg efast um að svo sje;
eða fær barnið, og jafnvel hinir fuilorðnu
skilið til fulls sína eigin tilveru? Nei,
og aftur nei, þó er það talið hæft til
þátttöku í öllu slíku, en jafnframt á að
svifta það því eina, er gert getur þann
hluta tilverunnar ljósan, er jarðbundin
skynsemi mannsins getur ekki gert sjer
að fullu skiljanlegan, því kristindómur-
inn bregður ljósi yfir ýmsar gátur hinn-
ar mannlegu tilveru. Kristindómurinn er
f insta eðli sínu frjálslynd og bjartsýn
lífsskoðun, þótt sumir mótstöðumenn
hans vilji ekki heyra slíkt, og reynslan
sýnir að hann er gleðiveitandi, að hann
eflir og þroskar mannssálina, að hún
getur staðist hverja raun, sje hann sann-
ur og lifandi; og í raun og veru er
kristindómurinn hið eina er sýnir, að til-
vera mannsins hjer á jörðunni, sje ekki
tilgangslaus tilviljun.
Eg sje því ekki að neitt sje í vegi
fyrir því, að börnum sje kendur kristin-
dómur heldur þvert á móti virðist mjer
óhjákvæmilegt að gera það, til þess að