Vísir - 18.11.1959, Blaðsíða 4

»í.«i á
Miðvikudaginn 18. nóvember 1958
Halldór Halldórsson arkitekt:
Árlep þarf að hyggja fyrir
liliióair
verið að endurgreiða skattana, greiðslu með bráðabirgðalán- kvæmdir, 4) að stuðlað yrði
þó ekki sem niðurgreiðslulán Um, er endurgreiðist jafnóðum ■ að starfsemi samvinnubvgging-
án vaxta og afborgana eins og og hinar föstu tekjur sjóðsins I arfóioo'a, 5) að söluskattur yrði
hjá Norðmönnum og Svíum innheimtast. Með því hefir fé m^ð öi1u afnumin í bvegingar-
| Veðdeildarlán, að jöfnu A- og byggingarsjóðsins náð til fólks-
B- lán, er næmi 87 þúsund kr. ins nokkrum mánuðum fyrr en
(samanber innflutningstolla, jella.
söluskatt og verzlunarálagn • __sígan koma tillögur Hall-
ingu og influtningstolla á íbúð ; dórs til urbóta. Leggur hann til
í vísitöluhúsinu) mundi eftir j að 7 skilyrði verði sköpuð til
fyrsta ár bera vaxta og afborg- Sparifjármyndunar. Þannig að
unarkvöð að upph. kr. 9.200.00 sameiginleg sparifjármyndun
Áður en þessar 9.200 kr. eru þjóðarinnar yrði a.m.k. 100
Vísir hefur fengið sendá j 1300x350 þúsund eða rúmlega frjálsar til afnota skattborgar- milljónir á ári, er yrði fram-
grein um framlag ríkisvaltlsins 400 milljonir. t anúm, hefur hann máske greitt lag hennar til byggingarsjóðs
til byggingarmala s Islandi, j Nú orðið er það viðurkennt í tekjuskatt og útsvar það sem rfkisins, 2) skilyrði yrðu sköp-
að husnæðismal verða ekki til að vantaði að tekjurnar til sparifjármynciunar ein-
leyst á viðunandi hátt nema . þyrftu raunverulega að vera staklinga með því að vísitölu-
með öflugum stuðningi rikis- 12.000 kr. a ari eða 1.00 kr. á tryggja slíkt fé og undanþiggja
Hslgndingar eftirbátar annara
NorðurB.þféða i byggÍBigafr.kv.
eftir Halldór Halldórsson arki-
tekt, en hann hefur gert ýms-
ar athuganir á þeim málum.
Gerir Halldór fyrst nokkra
grein fyrir íbúðarþörf lands-
manna, meðalkostnaði, hand-
bæru fjármagni og lánsfjárþörf
byggjenda, skýrir frá þeim úr-
ræðum, sem þegar eru fyrir
hendi til lána, sundurliðar
valdsins. Á Norðurlöndum mánuði til þess að standa und- j tekjUskatti og. útsvari 3)
nema byggingarlánin að jafn- | ir þessum kvöðum.
aði 75—90% byggingarkostnað- > kvöðum.
ar, en framlag einstaklinganna j En hér er fleira neikvætt.
aðeins 10—25%. í byggingar-' Sívaxandi verðrýrnun gjald-
j kostnaði þar er kostnaður af j miðilsins hefur ekki aðeins eytt
byggingu gatnakerfisins meðtal i sparifé manna, heldur einnig
inn og jafnan þarf þar að jviljanum til sparifjársöfnunar
kaupa lóðir undir byggingarn- . Flestir eru því félitlir, er bygg-
hefjast.
að
j byggingarsparisjóðsdeildir inn-
an hvers bæjar eða sveitarfé-
lags stuðluðu að samhjálp
manna við byggingarfram-
ifSnofSú 6) innflutningstollar af
bvp'iinfrarefni yrðu afnumdir
o» VI ofs vextir af lánum bygg-
incroT-ííAfSq vvðu ekki f’-fir 2%.
Hai'dór Ivkur greininni með
þes'iiTn orðum:
,.M°ð lögum skal land
bvo'críq, en eigi með ólögum
evðo.“
Þ.^ð sem áfátf er um fram-
kvæmd húsnæðismálanna hér
á iondi er fvrst og fremst af--
]eíð;ncr misviturieerar lö^gjaf-
ar. Tmkníleea erum við fslend-
inoor oð vísu eftiv'há+or frænd-
hiáðonria á Nnnðuriöndum, en
löooiöf okkar í þessum efnumi
bolir engan samanburð.
nokkuð byggingarkostnað o.s.
frv. og bendir að lokum á ar Hjá 0kkur er skilgreining j ingarframkvæmdir
nokkur atriði til úrbóta þessum
málpm.
Vegna þess að greinin er
nokkuð löng í heild, leyfir Vís-
ir sér að sleppa þar nokkrum
köflum, en birtir aðra orðrétt.
Árlega fjölgar þjóðinni um
2%. Þar sem hér á landi búa
nú um 170 þúsund manns, ætti
þjóðinni að fjölga á þessu ári
um 3.400 manns, á næsta ára-
tugum um ca. 37.000 og fram
að næstu aldamótum um rúm-
lega 200 þúsund.
Nýbygging íbúða getur af
ýmsum ástæðum orðið misiöfn
frá ári til árs. Á lengri tíma
verður nýbyggingin þó að
samsvara þörfinni vegna mann-
fjölgunarinnar. Auk þess fell-
ur fjöldi íbúða úr notkun ár-
lega og verður nýbyggingin að
sjálfsögðu að fvlla þau skörð.
Árleg fjölgun íbjða þyrfti senni
lega að nema ca. 3% íbúða- stoð, sem byggjendur eiga kost
fjöldans, sem fyrir er á hverj- á að fá hjá því opinbera, og
um tíma, 2% vegna fjölgunar 1 greinir jafnframt ýmsan kostn-
þjóðarinnar og
þeirra íbúða er
byggingarkostnaðar einungis
bundinn við sjálfa húsbygging-
una. Þannig munu bygginga-
lánin á Norðurlöndum að jafn-
aði verulega hrökkva fyrir
kostnaði af sjálfri húsbygging-
unni. Lánakjörin, þ.e. árlegar
afborganir og vextir, eru í Nor-
egi og Svíþjóð um eða innan
við 4%. í Danmörku munu
lánsvextir nokkru hærri en í
hinum Norðurlöndunum, en
aftur á móti hafa niðurgreiðsl-
ur á húsnæðiskostnaði efnalít-
ils fólks verið auknar verulega.
Væru lánakjör þau, er tíðkast
á Norðurlöndum heimfærð á
aðstöðuna hér á íslandi, mundu
byggingarlánin nema um eða
yfir 300 þúsund kr. út á eina
meðal íbúð og árlegar greiðsl-
ur lánanna mundu nema um
12.000.00 kr.
— Þá skýrír Halldór þá að-
Það er eðlilegt að byggingar-
tíminn hér sé langur. Hann
mun að meðaltali vera 3—4 ár,
en einnig oft 5—7 ár. Auk áð- |
urgreindra skatta hafa menn i
jafnan orðið að greiða stórfé í j
vexti af lánsfé áður en húsin j
eru íbúðarhæf. Þessi kostnaður
getur numið tugum þúsunda á
eina íbúð. Sá fjöldi íbúða, sem
á hverjum tíma er í bvggingu
mun nema 3—4 þús. Þannig
liggur fjármagn þjóðarinnar ó-
nytjað árum saman. Fjárfest-
ing í þeim húsum, sem á hverj-
um tíma eru í smíðum og ekki
eru tekin til notkunar, mun
vera á milli 600 og 1000 millj-
ónir króna.
Landhelgismálið:
Básendar - ekki Bátsendar.
fara úr notkun. íbúðafjöldinn
í landinu nú, mun vera yfir
40000. Samkvæmt framan-
greindu þvrfti að byggja ca.
1300 íbúðir á þessu ári og sú
tala þyrfti svo að hækka um
ca. 40 árlega á næstunni.
Láta mun nærri að meðal-
stærð íbúða hér á landi sé um
350m3. og einingarverð þeirra
um 1000/kr/m3. f Reykjavík
mun byggingarkostnaðurinn þó
eitthvað hærri, en úti á landi
nokkru lægri. Árleg fjárfesting
til þes að fullnægja eðlilegri
byggingarþörf, mundi vera
1% vegna adj svo sem innflutningsgjöld,
a hveriu ari verzlunarálagningu, söluskatt,
fai’mgjöld tryggingargjöld o.fl.,
og segir svo:
Samanburður á þeirri aðstoð,
sem ríkisvaldið leggur nýbygg-
ingu íbúðarhúsa og sköttum
þeim, sem jafnframt eru á
hana lagðir, sýnir að það er í
flestum tilfellum tekið með
annari hendinni, sem veitt er
með hinni. Skattar á meðal-
stóra íbúð munu vera á bilinu
50—80 þúsund krónur. Þessa
skatta er búið að greiða að
meira eða minna leyti áður en
Algengt er hér í Reykjavík, irfarandi;
að íbúðir eru keyptar í smíð-
um. Ríflegur sölugróði leggst
þá jafnan ofan á byggingar-
kostnaðinn. Jafnvel réttur til
byggingalóða er seldur fyrir
offjár. Er hér um stórkostleg-
an kostnað að ræða er leggst á
nýbyggðina. Rétt er að geta
þess í þessu sambandi að selj-
endur þessara réttinda munu
oft hafa þann gróða skattfr’jáls-
an, þar sem lóðarréttur er án
þinglesinnar sölu, yfirfærður á
kaupandann.
Samanburður á aðstöðu
manna til að byggja íbúðir hér
á íslandi og hinum Norðurlönd-
unum gæti gefið nokkra skýr-
ingu á því að verðbólguþróun-
in hefur hér verið þrefalt ör-
í þeim greinaflokkúm, sem kannað hefur manna mest þau
birzt hafa í „Vísi“ að undan- gögn er greina frá þeim örlaga*
förnu og borið hafa ofangreint ríku atburðum, sem þarna áttu
heiti, hef ég orðið þess var, að sér stað á þeim tíma, sem grein-
sumir heiðraðir lesendur hafa arflokkarnir greina frá, hikar
, efast um að nafnið „Básendar" hvergi við að nefna staðinn
! sé rétt, sem var staður sá, er „Básenda" og lýsir staðháttum
j Básendaorustan var háð á, á þar á sama veg og gert er í
' á milli Hamborgara og Eng- ofangreindri lýsingu úr Rauð-
lendinga vorið 1532. Þeir hafa skinnu.
talið að nafnið eigi að vera Gagnvart þeim háttvirtum
,,Bátsendar“ og benda á því til lesendum, sem kunna að telja
sönnunar, að Grímur Thomsen Bátsendapundara Gríms Thom—
nefni kvæðið, er hann orti um sems sönnun þess að nafnið
harðdrægan verzlunarmann Básendar sé rangt, verð ég að
þar, „Bátsenda pundarann“. Til telja að sú sönnun sé næsta
rökstuðnings nafninu Básend- léttvæg, samanborið við ofan-
um má benda lesendum á eft- greinda lýsingu á staðháttum.
í fyrsta lagi gæti nafnið vel
hafa afbakast í seinni útgáfum
frá upphaflegu handriti höf.,
eða þá að hann kann að hafa
hent að nota það, þótt ambaga
sé, samanber það sem að fram-
an er sagt.
En við erum enganveginn
skyldug að viðhalda ambögum
í Rauðskinnu VII—VIII, 1953
segir séra Jón Thorarensen á
bls. 40—42 í ritgerð um Bás-
énda:
Nafnið er ekki vafalaust.
Kemur fyrir á voru máli í
þremur myndum: 1. Bátsendar,
það er mesta ambagan, og þó
einna mest notað í ritum síðari fráupphaflegu heiti kjarngóðra.
alda. 2. Bátsandar notað jafn- íslenzkra nafna, sem gefin.
framt, og nú oftast í ritum síð- j hafa verið vissum stöðum
ustu áratuga, 3. Básendar, sést veSna landslags eða staðhátta.
aðeins í gömlum og góðum
heimildum. Það er í góðu sam-
Þvert á móti er það skylda
okkar, að leiðrétta slíkar am-
ræmi við ladslagið frá fyrstu bögur, áður en þær eru orðnar
byggð. Verður
réttara.
Landslagið.
Básendar eru
því að teljast
sunnarlega á
ur áróður gegn fjárfestingu í
lánsféð fæst greitt. Það er því íbúðum. Sparisjóðir úti á landi
sanni næst, að með lánsfénu sé . haía að vísu veitt nýbyggmg-
unni þakkarverðan stuðning.
* ~ “ ' Aftur á móti eru allir aðalbank
ar þjóðarinnar ' harðlæstir ef
um byggingarlán er að ræða. í
lögum um húsnæðismálastofn-
un ríkisins er heimild til útgáfu
og sölu á bankavaxtabréfum að
upphæð allt að 100 millj. kr. á
árí í allt að 10 ár. Með lögun-
um mun hafa verið ætlast til
þess að þetta fé yrði til útlána
umfram það smáræði sem stofn
unin hefir til umráða af eigin
fé, en það eru á milli 10 og 20
milljónir á ári. Á þeim 4 árum,
sem veðlánakerfið hefir starf-
að, mun sala bankavaxtabréfa
vart fara fram úr 100 milljón
króna, þar af er skyldusparn-
aðarfé um 40 milljónir, þ. e. 20
Bill þessi, með 12 framljósum, vakti nýlega mikla athygli á miRj. á ári í 2 ár. Seðlabankinn
Címms Elysée í París. Þess er að geta, að þetta er „tilraunavagn“. hefir veitt lítils háttar fyrir-
rótgrónar við þá staði er þær
kunna að hafa fest sig við.
Þorkell Sigurðsson.
ari en þar. Hér er rekinn blind vestanverðu Miðnesi, Rosm-
hvalanesi, og sunnan við alla
byggðina þar.Þeir eru á Stafnes
landi, -Og 8—10 mín. gangur á
Rússar laða
ferðameno.
milli. * Rússar áforma, að draga mik-
Höfnin á Básendum var lón inn straum erlcndra ferða
mjótt og langt, svo sem „bás“ manna til baðstaðanna við
austur og inn í landið. Skipa- Svartahaf — og taka upp inikla
leiðin inn á leguna var nokkuð keppni við baðstaði Miðjarðar-
löng, milli skerja og í líkri hafslanda.
stefnu. Höfnin hefur því verið | Egerov, forstjóri rússnesku
á básenda, eða endinn á básn- fréttastofunnar, hefur skýrt
um. I frá því að m.a. gangi í gildi
Þórshöfn er annar bás sunn- nýir gistihústaxtar. Menn eiga
ar á nesinu, komu þar oft segl- að geta búið þar í gistihúsum
skip á 19. öld, með vörur og
tóku fisk, þaðan frá eru í s. s. v.
ekki færri en 5 nafngreindir
básar (Kerlingabás, Kirkju-
vogabás, Blasíubás o. s. frv.
fyrir 60 rúblur á fei’ðamanna-
gengi á dag. Máltíðir eru inni-
faldar. Þarna eiga menn með
öðrum orðum að geta dvalizt
í sólskini á suðrænni strönd
Blanda II. 50). En norðan við ódýrara en víðast á baðstöðum
Básenda var enginn slíkur bás Ítalíu og Frakklands.
á Miðnesinu, Bás(a)endar er j Þarna hefur að kalla verið
því réttnefni. Ennfremur vil eg „lokað land“, að því er útlend-
bæta því við að hr. sagnfræð- inga varðar, nema fyrir útvalda
ingur Björn Þorsteinsson, sem gesti.