Vísir - 23.12.1959, Blaðsíða 5

r* *• '
MiÖvikudaginn "23. désembéi' 1959
V f Sf-B
AFDMF
Usherættarinnar
Framh. af 3. síðu.
hallarturnana) svo dimm sem
framast getur orðið, en samt
sást vel hvernig þau sviptust
til og frá úr öllum áttum og til
allra átta, án þess að færast úr
stað sem neinu næmi. Þrátt
fyrir það þó að hvergi sæist til
lofts eða stjarna, var þetta vel
sýnilegt, og ekki var heldur um
það að ræða að eldingar lýstu
sviðið. En það brá upp undir
þessi æstu stofnský jafnt sem á
aila hluti í grenndinni daufum
maurildisbjarma af einhverju
vel sýnilegu útstreymi af loft-
tegundum og hjúpaði þetta höll-
ina.
„Þú mátt ekki — þú skalt
ekki sjá þetta!“ sagði ég, titr-
andi á beinunum, við Usher, og
dró hann, varlega en þó ákveð-
ið, frá glugganum, og lét hann
setjast á stól. „Þetta undarlega
1 jós er ekki annað en venjulegt
fyrirbæri, það er rafmagn sem
hér er að verki, og ekki ólíklegt
að það eigi upptök í þessum
staðnaða eiturpolli kring um
höllina. Við skulum loka glugg-
anum, loftið er hráslagalegt og
hættulegt fyrir þig.- Hér ef ein
af þínum eftirlætis sögum. Eg
skal lesa og þú skalt -hlusta,
--- við skulum vera hérna sam-
an til morguns, þá líður þessi
skelfingar nótt einhvern veg-
inn.“ '
Þessi gamla bók, sem ég hafði
tekið fram, var Brjálaði Trist
eftir Sir Launcelot Channing,
en ég hafði raunar fremur í
gamni en alvöru kallað hana
eftirlætisbók Ushers; því það
var ekkert í þessari langdregnu,
mærðarfullu leiðindabók ,sem
sem líklegt var til að geta höfð-
að til þessa gáfaða manns. En
svo stóð á, að.engin önnur bók
var við höndina, og mér fannst
ekki allsendis ósennilegt, ein-
mitt vegna þess hve framúr-
skarandi vitlaus bókin var,
mundi hún vera tilvalinn lest-
ur til að lægja það öldurót hug-
arins, sem þjáði þennan sál-
sjúka mann (það eru mörg
dæmi um svipaða hluti). Ef ég
hefði mátt dæma eftir þeirri ó-
skertu athygli sem hann veitti
lestrinum, hefði ég mátt óska
mér til hamingju með valið á
bókinni. :
Eg var kominn að því er Et-
heli’ed, hetjan í sögunni, sem
hefur árangusláust reynt með
góðu að fá aðgang að bústað
einbúans. reynir (að beita valdi
til þess að komast inn. Sá kafli
hljóðar svo:
„Og Ethelred, sem var að
eðlisfari hugprúður, en nú
sýnu sterk'ari vegna þess afls
sem í víninu bjó er hann hafði
drukkið, eyddi nú ekki fleiri
orðum við einbúannr sem raun-
ar var þrjóskur og illvígur,
heldur hóf upp hönd ‘sína
hanzkaklædda, þá • er hann
fann að regri dundi á herðum
honum, og sá að fárviðri vár að
nálgast og sló henni af afli í
hurðina, ,og brqtnuðu þá fjal-
irnar, en síðan rauf hann
hurðiná aUa, en brakið og brest
irnir af hinum skráþurra viði
' kváðu við um gllan $kóginn,“
Þegar ég hafði sleppt siðasta
crðinu, hrökk ég við og þagn-
aði andai’tak, því mér heyrðist
ekki betur (samt hélt ég að
þetta hlyti að vera tóm ímynd-
un) — mér heyrðist ekki betur
en ég heyrði langt að dauft
bergmál af nákvæmlega sams-
konar braki og brestum, sem
Sir Launcelot hafði verið að
]ýsa. Það var auðvitað að hefði
ekki hitzt svo á, að þetta kom
fyrir einmitt í sama bili og ég
las þetta, hefði ég ekki tekið
eftir því, svo mikið sem brak-
aði og brast í höllinni, og svo
hátt sem lét í hinum vaxandi
stormi. Eg hélt áfram að lesa:
„En hinn hrausti kappi Ethel-
red, sem nú sté inn fyrir, varð
bséði feiður og undrandi af að
sjá hvergi hinn illviljaða ein-
búa, héldur þess í stað skeljað-
an og ógurlegan dreka með
gapandi gin, sem gætti salar úr
gulli með gólfi úr silfri, en á
veggnum hékk skjöldur úr
gljáfögrum ■ eir, og Ethelred
reiddi kylfu sína og barði haus
ófreskjunnar, en hún féll- við
höggið 'og gaf hinn pestnæma
anda sinn, með svo skelfilegu,
nístandi—^öskri, að Ethelred
varð að halda fyrir bæði eyru
til að hlífa þeim við þessum ó-
hlóðum, en lika þeirra enginn
maður hefur nokkru sinni
heyrt.“
Nú.þagoaði ég aftur, og mér
rann kalt vatn milli skinns og
höi-unds, -.því það gat enginn
efi-verið á .þ.ví að ég heyrði. (þó
ég gæti ekki sagt úr hvaða átt
hljóðið kom) að vísu dauft og
úr fjarska;- en nístandi og lang-
dfegið. og mjög óvenjulegt óþ
eða öskur —■ einmitt eins og
ég hafði gért mér i hugarlund
að öskur ‘óffeskjunnar hefði.
verið samkvæmt þvi sem stóð
í bókinni.' 1 .. .
-Þó að-hiér væri hyergi nærri
rótt éftir þetta, heldur börðust
í brjósti mér margar gagnstæð-
ar tilfinningar, en mest. bar þó
á undrun og skelfinu, gætti ég
þess þó svo vel sem rriér -, var
urint, að láta á engu béra, til
þess að verða ekki til að áuka á
óstyrk og ótta félaga míns. Eg
var ekki viss um að hann hefði
tekið eftir þessu, sem ég. þótt-
ist hafa heyrt, en samt hafði
orðið einkennileg breyting á
látæði hans síðustu andartökin.
Áður hafði hann snúið sér að
mér, ert riú sneri hann stólnum
til hálfs,,'þánnig að hann'sá til
dyraririá, eins og hann væri að
tauta eitthvað fyrir munni sér.
Höfuðið háfði hnigið ofan á
þrjqstið, — en þó sá ég að
hann var ekki sofnaður, því ég
gat.greint að augun voru galop-
in og starandi. Auk þess sá ég
að.hann vaggaðist í-~ssetinu,
hægt, en jafnt og þétt. Að þessu
athuguðu hélt ég áfram að
lesa: „Og’nú, þá er kappinn
hafði 'sloppið undan klóm og
kjafti ófreskjunnar, minntist
hann ; eirskjaldarins, og álag-
anna sem af honum stöfuðu og'
hann ætlaði sér að rjúfa, og
hann dró hræið af gangvégin-
um, og.gekk djarflega yfir hið
silfri lagða gólf kastalans,-þar
sem skjöldurinn hékk á veggj
’en það var sem hann biði komu
hans, og er hann nálgaðist, féU |
hann að fótum hans með ofboðs-
legum glym.“
Varla hafði ég sleppt orðun-
um þegar svo var sem þungum
eirskildi hefði verið varpað á
gólf úr silfri, — og þetta hljóð
var holt, málmkennt, gjallandi,
en þó sem hálfkæft bergmál.
Mér varð ákaflega bilt við, og
ég þaut á fætur, en Usher hélt
áfram að vaggast í sætinu eins
og ekkert hefði í skorizt. Eg
flýtti mér til hans. Hann starði
fram undan sér, með stjarfa á
andlitinu. En er'ég lagði hönd-
ina á öxl honum, fór hann að
! titra, og sjúklegt bros bærði
varirnar, og hann fór að tauta
lágt, hratt, þvoglulega, eins og
. hann vissi ekki af mér. Ég
, beygði mig yfir harin og tókst
þá að heyra til hans:
1 „Heyrði ég það ekki? jú, ég
heyrði það, og hef heyrt það.
Lengi — lengi — margar mín-
Útur, margar klukkustundir,
marga daga hef ég heyrt það
— og samt þorði ég ekki — æ,
! aumkaðu mig vesælan mann!
---ég þorði ekki — ég þorði
ekki að segja neitt! Við lögðum
hana lifandi í gröfina! Sagði ég
ekki að ég hefði skarpa heyrn.
Eg' heyrði þegar hún bærði
fyrst á sér í kistunni. Eg heyrði
til hennar dag eftir dag, en ég
þorði ékki — ég þorði ekki að
segja neitt! Og svo í kvöld —
lamyndi
r

Austurbæjarbíó:
Rauði riddarinn.
Rauði riddarinn (II Mantello
Rosso) er áhrifamikil ítölsk
stórmynd, sem Austurbæjarbíó
hefur valið sem jólamynd. Hún
gerist í Pisa á 16. öld. Aðal-
hlutverk eru leikin af Fausto
Ethelied, ha! ha! þegai harrn ^rj,ozsi Qg patrieiu Medina. Er
brauzt' inn.til einbúans og ösk- 'myndin j litum og af cinemea.
ur drekans, og glamrið í skild- !scopegerð Hér er sagt frá mikl.
inum! — segðu heldur að.þetta-um átokum; harðstjórn og kúg-
, hafi verið. brakið í líkkistunni » en ]íka frá mikilli ást sem . . ,
| þegar hún braust út úr henni, ‘Slgrar að lokum> er harðstjór. lrn»r ætla að laumast a hmn ar-
urgið í járnhurðinni, þegar hun inn fær gín makleg málagjold
opnaði hana, og barátta hennar Qg veldi hans hrynur . rústir
*við að komast gegnum kopar- i
Kópavogsbíó:
Nótt í Vín.
Nótt í Vín, sem gerð er sam-
kvæmt óperettu RichardS
Heuberger „Operball“, er jóla*
myndin í Kópavogsbíó. Er þetta
ósvikin gleði- og söngvamynd
úr mikilli kætinnar og gáskans
borg, Vínarborg. Segir hér frál
tveimur eiginmönnum, konumi
þeirra, stofustúlku nokkurri og
fleirum, en upphaf langrar:
keðju atvika er, að eiginmenn-
lega óperudansleik, og telja sig
hafa leikið á konur sínar. En
margt fer öðru vísi en ætlað er.
Vel leikin, fjörug og bráð-
skemmtileg mynd.
Bókin hans Valtýs, „Menn
og minningar
íi
lögðu . göngin í hvelfingunni! j
Æ, hvert get ég flúið? Er hún j
ekki að kpma? Er hún ekki á
leiðinni hihgaðUnn til að álása
mér fyrir vangæzlu mína?-
Heýrði ég ekki fótatök hennar
í 'stiganum? Heyrði ég ekki
þessi þungu og. skelfilegu
hjartaslög? „Vitfirringur!“ ,Og
nú stökk hann á fætur með of-' sem út kom á dögunum er þess komst eg þegar í gott skap. Þavt
boði, og' hróþaði af öllum, virði, að allir sem tök hafa á varð fyrir mér þátturinn af
mætti, ejns og sál'hans væri að eignist hana og lesi með at- mínum góða vini, Benedikt
losa sig. og . hverfa í hrópið: hygli. — Hún inniheldur þann Sveinssyni alþingisforseta, —
„Vitfirringur! ég segi þér það sjóð af fróðleik um merka menn sjálfstæðishetjunni, sem aldrei
satt að hún stendur hérna fyrir og þjóðhætti, sem nauðsyn er
utan dyrnar!“ 1 að sem flestir kynni sér.
Og um léið 'og' hann benti á I Þessi samtö1 Valtý£ við menn ,
dyrnar tóku þær að bifast eins. af öllum stéttum og á ÖUum jöðrum merkilegri og skemmtl
aldri eru svo vel gerð, að eg legri.
liopaði af‘hóimi í sjálfstæðisbar-
áttunni. — Þegar eg svo las á-
fram. tók við hver þátturinn
og fyrir sjálfum töframætti orð-
[anna, sérii hanri slöngvaði út af efast um- að «°kkrum nulif.
þvíliku afli,- og þessi : gamla andi rithöfundi takist að skáka
þunga og svarta íbenviðarhurð ðonum í þessu efni.
laukst uþp sjálfkrafa að því er
— Hjá
Valtý fer saman næm tilfinn-
1 virtist, en rauriar var það fyrir lnS því hvað er þess vert
vindinum, og.fyrir utan stóð að Það falli ekki 1 2leymskú,
! hávaxiri kona, lafði Madeline sem °S hárfín smekkvísi og rit-
Mér var ómögulegt að hætta
við lestur bókarinnar fyrr en;
eg hafði lesið hana spjaldanna á
milli. Eg fer ekki að rekja héifi
efni bókarinnar, en ætla aðéins
að segja ykkur það, að þessi bók
er að mínum dómi, ein allra
Þegaf eg opriaði bókina
vafin líkhjúp. Það voru nýir
blóðblettir á klæði hennar og þjúiíun að baki sér.
öll bar þessi tærða kona vitni
um ofboðslegá áreynslu. Hún
stóð á þrepskildirium féein and-
artök og riðaði til og frá, en
réðst síðan á bróður sinn með
lágu kveini,.og þau tókust á, en
hnigu jafnskjótt á gólfið, bæði
í andarslitrunum.
Úr þessu herbergi, frá þess-
ari höll flýði ég þegar í o.fboði.
Storminn var ekki fárið að
lægja þegar ég var kominn út
á veginn. Allt í einu brá á hann
mikilli birtu,. og ég leit yið til
að gæta þess.hvað valdið gæti
slíkri furðu, en höUin og skugg-
arnir af höllinni voru að baki
mér. Birtan stafáði frá fullu,
ratjðu- tungli- á niðúrgörigupsem
leikni, enda á hann langa rit- skemmtilegasta og eigulegasta
bók ársins, og viss er eg uirfc
það, að þegar tímar líða, verða
bækur Valtýs Stefánssonar
kærkomnar heimildir sögunnar.
Bókfellsútgáfan h.f. hefur
yfir'síðustu lei’fum hallarinnar
skein skært gegri um sprurigu Usher.
þá í hallarvegginn, frá upsum
og niður úr, sem áður hafði
verið litt sýnileg, og hafði tekið lunnið þjóðinni þarft verk með
á sig lögun og mynd ■ eldingar- útgáfu þessarar yndislegu bók-
innar. Og meðan ég var að horfá ar, sem áreiðanlega á eftir að
á þetta, víkkaði sprungari — ylja mörgum manninum á jól-
en ofsalegur sviptivindur kom unum, sem nú fara í hönd, enda
að í sömu svipan og jafnskjótt er hún tilvalin jólagjöf, ungum
birtist tunglið allt, en mér og.gömlum. (j
fanrist ég sjálfur riða til faUs i
meðan ég horfði á veggi haU- j
arinnar riða og faUa með gný
sem líktist raust margra vatna
— unz allt hvarf undir yfirborð
hins djúpa og dimma haUar-
síkis og vatnið laukst saman
Öscar Clausen.
í-
Dag Hammarskjöld ferðasf
um Afríkulönd og verð'ur 3
vikur í 'því ferðalagi og mmv.
tala við fjölda leiðtoga, sem
hafa nýfengið sjálfstæði,
cða bíða þess að fá þatt
innan'tíðar. ;