Vísir - 22.02.1960, Síða 9

Mánudaginn 22. febrúar 1960
VtSIB
*
bliks aðkallandi vanda eða reka að því, að ekki væri hægf
skjóta laiisn veigameiri mála á að lifa lengur á eyðslulánuns*
frest og vinna méð því tíma til Hvort búið hefur verið ná«
undirbúnings á varanlegri kvæmlega að kreista út síðastai
lausn þeirra. Því er jafnan mik- hugsanlega bónbjargardalinrta
il hætta samfara, þegar bráða- nú þegar uppbótakerfið var aí?
birgðabjargráð eru látin staðna falla saman, skal ósagt látiða
og reynt er að viðhalda þeim, enda skiptir það ekki öllu máli^
, ..; . , . . , , , sem einhverjum varanlegum því að að því hlaut að koma. 1
hattvirtur 4. landkjormn þmg- var mikið kapphlaup um hvers- fyrir samkvæmt leymtillogun- hjálparmeðulum Venjulega hef I
n T T —_; ^ 1 TT.. 1 ___ 1rvv\ o VI f í á Y-f r.r.4 1 t 11TYV VYV r-| tt rf t t vyi r* nY/1 rin n ÍC T*\ n rti v*
Hætta samfara að láta bráða-
blrgðaúrræðl verða varanleg...
Framh. af 4. síðu.
alveg rétt að á þessu tímabili liggur nú skjallega sannanlega
maður, Hannibal Valdimars- konar fjárfestingu, sem rýrði
son, forseti Alþýðusambands lífskjör verkalýðsins og það er
íslands, gaf uppbóta- og hafta- sömuleiðis rétt, að kaup var
kerfinu og verðbólgukjölsogi bundið um tíma. En það var
þess, leiðin til glötunar. —
Leiðin til glötunar var vörðuð
styrkjum, uppbótum, höftum
og hömlum og á milli þessara
þéttu varða fossaði svo verð-
bara engin íhaldsstjórn, ekkert
Morgunblaðslið, engir komm-
únistafjendur sem þetta gerðu
og.bókstaflega „eyðilögðu allan
heilbrigðan grundvöll efna-
bólguflóðið og bjóst til að hagslífsins“, svo að notuð séu
steypast fram af hengifluginu, orð Einars Olgeirssonar í Rétt-
sem forseta Alþýðusambandsins argreininni góðu. Það hafði
sundlaði við að horfa fram af. nefnilega ekki verið mynduð
En það var líka annar pólitískt nein íhaldsstjórn á íslandi árið
veðurglöggur stjórnmálamaður,! 1956. Eða hafði kannske verið
sem ekki ætlaði að lenda í þessu mynduð íhaldssstjórn en bara
steypiflóði fram af hengiflugi undir öðxu nafni? Það hafði
Heiðnabergsins. Það var Her- verið mynduð vinstri stjórn,
mann Jónasson forsætisráð- stjórn hinna vinnandi stétta og
herra vinstri stjórnarinnar. þetta voru handarverkin henn-
Hann gaf bara út stutta og lag- ar: gengisfelling, fjárfestingar-
góða dagskipan: „Ný verð- kapphlaup, kaupgjaldsbinding
bólgualda er skollin yfir“. og kjaraskerðing launþeganna
Yfirgaf síná þjóð á 'gjárbarm- voru nefnilega meginþættirnir
inum, viðbótarskattlaga um ár- í afrekaskrá vinstri stjórnarinn-
lega nýjar 1200 milljón króna, ar sálugu.
teljandi þau þrjátíu og fjögur!
stig sem dýrtíðarvísitalan hafði Hlutverk stjórnar
hækkað um á einu ári, ráðlitla Alþýðuflokkisns.
um að komast hjá því að sjá Þannig var m41um komiðj
oðaverðbólguna þeyta sömu þegar mynduð
var minnihluta-
vísitölu upp í 270 stig á kom- stjorn Alþýðuflokksins með
andi haustmánuðum, sem þýða stuðningi Sjálfstæðisflokksins
myndi að verðmæti hinnar ís- 23 desember 1958. Hlutverk
lenzku myntar væri orðið sam- þeirrar stjórnar var að bjarga
svarandi gengi 60.00 íslenzkrar ( frá bráðum voð koma
um margumræddu, að báðir
st j órnarandstöðuf lokkarnir
hafa þegar vorið 1958 talið á-
stand efnahagsmálanna vera
orðið svo uggvænlegt, að báðir
vildu þá þegar gripa til all-
harðhentra aðgerða til þess að
koma í veg fyrir hrun, enda
þótt samkomulag tækist þá
ekki um þessar aðgerðir. Þeir
flokkar, sem vorið 1958, töldu
ofþensluna í efnahagskerfinu
vera orðna svo ískyggilega, að
grípa yrði til nýrra og róttækra
ráðstafana þá, geta vissulega
ekki fært nein rök fyrir því, að
ónauðsynlegt sé nú að horfið
sé að nýrri stefnu til þess að
leysa þennan sama vanda, sem
þó sannarlega hefur mjög færst1
í aukana frá þeim tíma, einkum1
vegna bráðaverðbólgunnar síð-
ari hluta ársins 1958.
Deilan getur ekki og gat
aldrei staðið um það, að vand-
inn hefði ekki vaxið, úrlausn
yrði ekki skotið á frest, og að-
gerðir þyrftu að miðast við
varanlegri lausn en áður hafði
verið látin nægja. — Hitt gat
aftur verið eðlilegt deiluefni,
hvaða leið skyldi farin að settu
marki.
krónu á móti hverjum banda-
rískum dal.
Gengisfellingarspá
Réttar.
Þannig var í pottinn búið
efnahagsmálum þjóðarinnar,
þegar vinstri stjórnin svonefnda
skilaði af sér.
í þann mund sem mestur var
móðurinn í bjartsýnismönnum
vinstra
í veg
fyrir, að þjóðin gengi fyrir
björg. Verkefni þessarar stjórn-
ar var aldrei og gat aldrei verið
að leysa hin stóru varanlegu
vandamál. Til þess skorti allar
1 forsendur, aðstæður og hæfileg-
an undirbúning. Hennar var að
halda óðaverðbólgunni í skefj-
um og það gerði hún.
Jafnaugljóst hlaut að vera,
að við myndun ríkisstjórnarinn-
þessa vinstra samstarfs, sem ar að haustkosningum loknumj
tekið hafði sér þessa-leyfið að
kenna sig öðrum fremur við
vinnustéttir landsins, þá gat að
var óhugsandi að komist yrði
hjá að taka til úriausnar höfuð-
viðfangsefni
Þrjár leiðir
nefndar helzt.
Þrjár munu þær vera leiðim-
ar, sem manna
taldar koma til
með ýmsum afbrigðum:
1. Verðjöfnun (Deflation)
niðurfærsluleið
2. Framhald uppbóta- og
styrkjakerfis
3. Gengisfelling.
Um verðhjöðnunarstefnuna
er ekki nauðsynlegt að fara
mörgum orðum. Þar sem of-
þensla er á tiltölulega lágu
ur það þá í för með sér, að mein-1
semdir efnahagslífsins grafa um Uppbætur
sig, skjóta dýpra rótum og draga úr vilja.
I verða þeim mun erfiðari við-1 Og víst er um það, að tómip
í fangs, þegar á að grafast fyrir pokar standa ekki lengur 6«
þær og koma atvinnulífinu í studdir og þannig var nú ástattj
jafnvægi. Þannig er þessum um uppbótakerfið. En jafnvel
málum varið með íslenzka þótt tekist hefði að halda upp«
haftakerfið, alltof lengi hefur bótakerfinu gangandi með 30(S
verið dregið að leysa það af milljónum í nýjum álögum ogj
hólmi með haldbetri úrræðum. einhverjum hörmungarlánum,
Uppbótakerfið var aldrei hugs- þá var samt óðs manns æði a<3
nema sem millibilsástand,áfangi reyna að halda því lengur á«
á leið til lausnar stóru við- fram, því að aðrir fylgikvillap
fangsefni. Þetta kerfi bar sjálft þess kerfis voru svo stórhættu*
dauðann í sér. Vandinn varð legir, eins og m. a. er mjög vel
ekki leystur með því, eins og gerð grein fyrir í leynitillögum
margir halda, að finna nýja Framsóknarmanna frá vorinrs
tekjustofna, að útvega 250— 1958.
300 milljónir króna í nýjum j Naumt skammtaðar uppbæt«
tekjum handa útflutningssjóði. ur draga nefnilega úr öllum
Þetta var að vísu eitt af verk- vilja og getu framleiðenda og
efnunum, en e.. t .v. ekki það útflytjenda, til þess að geta
vandasamasta. Með þessu var lagt í kostnað og áhættu við að
hvorki greiðsluhalli réttur af leita nýrra markaða eða gera
né gjaldeyrisspennan leyst. Hin tilraunir með nýjar framleiðslu*
óleystu og óleysanlegu verkefni aðferðir. Þeir varpa því öllum
lágu í því, að kerfið sjálft var áhyggjum af sér yfir á sölukerfí
orðið hrein og bein hringavit- gamalla samninga og freistast
leysa: í fyrsta lagi byggðist það oft til að hjakka í óbreyttum
á því, að þjóð með takmarkað framleiðsluaðferðum, svo lengi
lánstraust taki stöðugt erlend sem auðið er. Ef atvinnugrein*
lán, til þess að flytja inn mun- arnar fá misjafnar bætur ýtir,
aðarvörur, en geti í sama mund það heldur ekki undir eða örfar
ekki flutt inn nægilegt magn framleiðslu þeirra vara, sem
nauðsynja og eigi í erfiðleikum þjóðhagslega eru hagkvæmast-
með að standa skil á greiðslum ar, heldur getur jafnvel haft
á meðal voru' fyrir vexti og afborganir hinna gagnstæð áhrif. Kerfið kemur S
greina, og þó erlendu lána. í öðru lagi voru veg fyrir nýmyndun í fram*
engir möguleikar á að mynda leiðslunni, því að svo lengi sem
hæfilega gjaldeyrisvarasjóði, gömlu framleiðslugreinarnar í
vegna bráðrar nauðsynjar á að krafti uppbótanna nægja til að
eyða samstundis hverjum öfl- framfleyta eigendunum á-
uðum erlendum gjaldeyri til hyggjulítið, er ástæðulaust fyrir
kaupa á hátollavörum, sem þá að taka á sig fyrirhöfn og
fluttar voru inn til þess að afla áhættu, sem samfara er því að
tekna til bótagreiðslna til út- leggja út í nýjar framleiðslu*
vegsins, en vaxandi hluti af greinar.
gjaldeyristekjum útvegsins fór
líta eftirfarandi skrif í tímarit- þeim varð nú ekki lengur skot.
inu Rétti. Með leyfi hæstvirts
forseta: „Hvað er það, sem
stigi, kunna slíkar aðgerðir að j svo aftur beint í hít vaxta og
efnahagsmálanna. j leiða til árangurs, en þar sem afborgana af erlendum lánum.
efnahagskerfið er svo mjög úrÞað var engin heil brú í þessum
ið á frest. Þessa voru núverandi skorðum gengið, sem raun ber
, stjórnarflokkar, Sjálfstæðis- J vitni hér á landi, er illmögulegt
„^,^1 f.6. ’ f ^1, elf,Un , 3 S flokkurinn og Alþýðuflokkur- að framkvæma þess konar að-
inn, sér fyllilega meðvitandi,1 gerðdr,
liðdð, hinir ofstækisfullu kom-
múnistafjendur, sem nú setja
soramark sitt á áróður og póli-
tík íhaldsins, mynduð aftur-
haldsstjórn eftir kosningarnar
1956?
Slík afturhaldsstjórn hefði í
fyrsta lagi lækkað gengið, sett
dollarann úr kr. 16.32 í 25.00
kr„ slík gengisfelling hefði
brotið niður alla trú almenn-
vinnubrögðum lengur.
svo
er þeir gengu til samstarfs um
stjórnarmyndun, enda þæ"
stefnuskrár, sem þeir höfðu háð
kosningabaráttu sína fyri •,
beint mótað af þeirri stefnu í
efnahagsmálum, sem þeir
hugðu líklegasta til þess að
ráða bót á þeim meinsemdum
atvinnuveganna, sem fært
höfðu efnahagslíf þjóðarinnar
sársaukafullar Ekki hæ^ að fá
lán til lengdar.
mvndu bær verða. Við athugun
' ir og komiö í ljós, að ef
færa ætti verð'aíj niður til þess
gi\' •l .'allar, að núverandi
skráð gengi krónunnar væri
raunhæft, myndi það hafa í för
með sér svo mikla og snögga
kjaraskerðingu fyrir almenning eða
í landinu, að slíkt yrði ekki álit- um
Það gat sem sagt gengið dá-
lítinn tíma að greiða úr sam-
eiginlegum þjóðarsjóði meira
meðlag með hverri útfluttri
krónu en hægt var að inn-
heimtá af innfluttu krónunum
til jafnaðar þrem krón-
meira fyrir hvern út-
ings á sparifjármyndun, skapað úr skorðum um alllangt árabil. um
tryllt kapphlaup um hverskonar j
f járfestingu, eyðilagt allan I
heilbrigðan grundvöll efnahags- Er alls engra |
lífsins í landinu -— og jvo stór- aðgerða þörf?
í byrjun vetrar, á þeim dög- um
i ið bærilegt. Það er því af flest-: fiuttan dollar en fyrir innflutt-
sem skil kunna á málinu,' an dal> ef hægt var að f4 eitt-
j talið tómt mál um að tala, að
| fara leið verðhjöðnunar, enda
hefur þessi leið í efnahagsmál-
á síðari árum óvíða verið
því slik afturhaldsstjórn hefði um, sem myndun núverandi re' n^ > firl^itt ekki í lýð
fylgt gengislækkun eftir með stjórnar stóð yfir, var mjög rætt | ræðlsrl Jum-
manna á meðal um ýmsar leiðir \
um rýrt lífskjör verkalýðsins, j
kaupbindingu."
Það, sem varð
1956—1958.
til lausnar efnahagsmálunum. | Uppbætur og styrkir
— Um eitt virtist meðal al-
mennings ekki gæta neins á-
Jú, sjáum til, hvað skeði á ár- greinings, og það var, að til
unum 1956—1958? Gengið var nokkurra allróttækra aðgerða
fellt ekki í kr. 25.00 dollarinn,! mundi þurfa að grípa. Ég held
heldur varð sölugéngi krónunn- að ég hafi eiginlega hvergi nema
ar samsvarandi meðalútflutn- hér á hinu háa Alþingi heyrt
ingsuppbótum á afurðum báta- raddir um, að hreint alls engra
flotans, hvorki meira né minna aðgerða væri þörf. — Þó hljóta
en tæpar 31.00 króna fyrir þær raddir vissulega að mæla
Bandaríkjadollar. Það er líka i gegn betri vitund þegar það
til bráðabirgða.
Slíkt bráðabirgðaefnahags-
ker.fi, eins og uppbóta- og
styrkjakerfið, sem íslenzk út-
gerð hefur nú um árabil búið
við í mismunandi formi, getur
aldrei staðizt til lengdar, enda
yfirleitt ekki tilætlunin með
slíkum stundaraðgerðum. Eðli
málsins samkvæmt er þeim að-
eins ætlað að forða frá augna-
hvert fólk úti í heimi til þess
að borga mismuninn — þessar
þrjár krónur — með því að
lána afrakstur sinnar vinnu, til
þess að greiða þennan mismun
og halda þannig uppi okkar
góðu lífskjörum. En því voru
auðvitað takmörk sett, hversu
lengi var hægt að halda hlutun-
um gangandi með þeirri að-
ferð, því að það hlaut fyrr eða
síðar að koma að því, að fólkinu
úti í löndum litist ekki á þetta
háttarlag og færi að óttast um
að fá ekki auraná sína aftur,
og vildi þá heldur nota sjálft!
eigið fé en láta ókunnuga lifa
á því í prakt og herlegheitum.
Það hlaut með öðrum orðum að
Framhald kerfisins
útilokað.
Með þessu móti dreg-
ur úr þeim atvinnugreinum,
sem ekki njóta uppbóta, eins
og þá t. d. iðnað'inum. Uppbóta.
kerfi er því i eðli sínu hrein*
ræktuð samdráttarstefna í at*
vinnumálum. Og það því frem-
ur sem stöðnun atvinnurekst-
ursins hlýtur fyrr eða síðar að
leiða til þess að fyrirtækin
verða ekki samkeppnisfær á er-
lendum markaði og er þar kom-
ið að kjarna málsins, að sú
hætta vofir yfir, að því lengur
sem slíkt uppbóta- og hafta*
kerfi stendur, þeim mun meira
skerðir það lífskjör fólksins og
þeim mun meiri hætta er á, að
af því muni hljótast verulegt
atvinnuleysi. Framhald á upp*
bótakerfinu var því frá sjónar-
miði núverandi stjórnarflokka
í fyrsta lagi útilokað vegna
þess, að enda þott með einhverj-
um hörmungum hefði verið
hægt að fleyta kerfinu áfram
enn um stund, sem var þó von-
laust verk, þá hlaut það að
kalla yfir þjóðina vaxandi
kjaraskerðingu og að lokum at-
I vinnuleysi, sem ríkisstjórnin
taldi, að koma yrði í veg fyrir
hvað sem það kostaði.
Frh. á 11. s.