Vísir - 19.04.1960, Qupperneq 3

Þriðjudaginn 19. april 1960
Génf, 77 apríl.
Þá er. helgin fyrir. Páhna-
sunnudag liðin og hún var full
löng að mér fannst, því á laug-
ardaginn féllu niður fundir og
lá þá ekki annað fyrir en að
arka um borgina, skoða hana og
borgarlífið, og má með einu
orði segja, að það er kaffihúsa-
og skemmtanalíf, sem á sér stað
allsstaðar nema í fátækustu
hverfunum, þar hefi eg enn
ekki komið.
Heimilislíf, á þann hátt sem
við þekkjum það á voru landi
og Norðurlöndum yfirleitt, er
ekki til á sama hátt hér syðra,
sti’ax og hlýnar sest fólkið, eldra
sem yngra, á kaffihúsin og mat-
sölustaðina helzt úti, oft eru
börn með foreldrum, en miklu
oftar munu þau vera í höndum
þjónustufólksins eða þá á dag-
heimilum, en nóg um það.
A sunnudagsmorgun var Þor-
steinn (Thorarensen) búinn að
skipuleggja ferð í rússnesku
kirkjuna og þar eð eg hafði
aldrei í slíka kirkju komið, rak
forvitnin mig meira en kirkju-
ræknin til þess að slást í förina.
Kirkjubyggingin sjálf er í
austurlenzkum stíl, líkist mest
týrknezku eða arabísku bæna-
húsunum og turnarnir því fimm
eins og næpur á hvolfi, allir
logagylltir. Eins er þegar inn er
komið, í stað mynda af spá-
manninum Múhameð og Allah
táka við stórkostlega fagrar
myndir af frelsaranum og móð-
ur hans á öllum súlum og veggj
um.
Lík til að kyssa.
Sæti eru engin í guðshúsinu,
aðeins fáeinir stólar fyrir gaml-
ar konur og uppgjafa karla. Við
komum í fyrra lagi og var okkur
því leyft að ganga um fram-
kirkjuna og skoða hana alla, og
allt í einu rákumst við þar á
opna líkkistu með líki í, sem
okkur var síðar tjáð að væri ný-
dáinn erkiprestur kirkjunnar;
var líkið duðað nema vinstri
höndin, hún stóð upp úr, lík-
lega til þess að söfnuðurinn
kyssti á hana, a. m. k. sá eg einn
aldraðan hal gera það eftir að
hann fyrst var búinn að kyssa
aílár Kristmyndirnar, og var
mér satt að segja nóg boðið allt
það kyssirí, sem þarna fór fram,
svo eg tali nú ekki um reykels-
is og kertafórnir, sem að vísu
lýstu nokkuð kirkjuna eða
musterið, en gerðu loftið þungt.
■ Þeir, sem komið hafa í ka-
þólska kirkju, t. d. Landakots-
kirkju, geta gert sér nokkra
hugmynd um athönfina sjálfa
eða messuna, en aðeins nokkra,
því hér var lesið upp úr stórum
doðranti í a. m. k. IV2 klukku-
stund, og svo var opnuð innri
kirkjan, sem virtist aðeins stórt
og fagurt altari, og fram úr
þessari dýrð var svo biskupinn
leiddur af gömlum kirkjuföður
jneð skegg ofan á mitti og á
eftir kom meðhjálpari eldgam-
all með þá allra stærstu biblíu,
sem eg hefi augum litið, enda
burðarkarlinn aliur í hlykkj-
um. Var hún lögð á skrautlegt
púlt eða altari og nú tók bisk-
upinn við og var það söngl eitt,
en Þorsteinn þóttist skilja að
þetta var sagan af Esau og Jak-
obi, líklega þegar Jakob náði
frumburðarréttinum.
, Biskupsskrúðinn var hinn
skrautlegasti og á höfðinu bar
hann sannkallað höfuðfat, sem
VlSIB
J
’víst nefnist mítur. Var það al-
sett dýrum steinum, — Þoi'-
steinn taldi glerperlur líklegri
— og í laginu eins og stór skyr-
kolla, sem eg eitt sinn sá á
Svartarstöðum í Norður-Þing-
éyjarsýslu, en kolla sú var að-
eins úr eik, en höfuðfatið úr
flaueli og dýru silki. Kirkju-
söngurinn, sem hljómaði milli
þess, sem biskupinn sönglaði,
er einhver sá fegursti, sem eg
,hefi heyrt í kirkju og voru þó
aðeins í kórnum sex ungar
stúlkur og tveir karlmenn, en
sína „þar vestra“ draga hlassið,
en eru sjálfir „Björn að baki
Kára“.
Þannig stendur okkur mest
hætta af bandarísku tillögunni,
sem að vísu ekki er sniðin beint
gegn okkur íslendingum held-
ur engu síður sökum þess, að
Bandaríkjamenn vilja ekki
missa rétt til þess að fiska sem
næst ströndum Canada og
Mexicö.
Bi'etar hafa ekki komið sjálf-
stætt fram með tillögu, en segj-
ast fylgja Bandaríkjamönnum,
jtrúi Nýja-Sjálands mál sitt.
Hældi hann kanadísku till. því
með henni hefði í fyrsta sinn
verið upp á þv stungið að
gera greinarmun á hinni eigin-
ilegu landhelgi og fiskveiðiland-
helginnar, sem hann og var
hlynntur, en þá hljóp hann út-
undan sér og var helzt með til-
lögu Bandaríkjanna um söguleg
réttindi. Fulltrúi Ceylons tók
|fram, að um þriggja mílna land-
helgi, sem sumir hefðu minnzt
á, væri það að segja, að hún
hefði verið drepin 1958 og risi
★ JÚLÍUS HAVSTEEN:
4 MÍ í
GENF
þessar raddir voru hvort tveggja enda auðheyrt á fundinum, að
í senn samvaldar og útvaldar. þeir eiga allt sitt undir þeim.
Kúbismi og
fornaldardýr.
Ekki veit eg hve lengi þessi
messa stóð, því við Þorsteinn
laumuðumst út, þegar söngur-
inn hætti og biskupinn tók við
að lesa á ný.. Héldum við ofan
í listasafn og sáum þar nýtízku
málverkasýningu. aðallega kúb-
isma og nekt, sem ekki hreif
okkur og því haldið á náttúru-
gripasafnið stóra og fullkomna.
Fyrst gengum við í sal forn-
dýranna, risaskemnanna, sem
fyrir þúsundum ára lifðu á
hnetti okkar löngu áður en fór
að bera á mannskepnunn.i.
1 Fannst okkur risafíllinn eða
mammútinn voldugastur, en
hann var af yngri „generatíón-
inni“, þegar líka frumfaðir okk
ar allra, „Neanderthalmaður-
inn var kominn til sögunnar, og
þegar við sáum evrsteypu af
höfði hans varð okkur ljóst, að
svona hlaut frumherjinn að
hafa verið, sem ruddi kyni sínu
braut til þeirrar veru, sem nú
ætlar sér hvorki meira né
minna en að leggja undir sig
aðra hnetti.
Ekki var síður merkilegt að
sjá jarðfræðisafnið, bergteg-
undir, steingervinga og steina.
en þá þarf helzt að hafa íTxeð
sér jarðfræðing.
Nú hefi eg lauslega sagt frá
því, sem merkast var að sjá yfir
helgina, og hverfi nú að okkar
mikla fundarhaldi um landhelg
ina.
„Björn ð baki Kára“.
Það leit svo út fyrir helgina,
að kanadiska tillagan væri sig-
urstranglegust og vissulega á
hún miklu fylgi að fagna, en
Bretar hamra nú á því bæði
ljóst og leynt og hafa gert yfir
helgina, að veldi þeirra hið
mikla þoli illa eða ekki jafn
fjárhagslegt áfall og að togara-
floti þeirra verði fyrirvaralaust
flæmdur 12 sjómílur burtu frá
ströndum annarra rikja og
leggja því hið mesta kapp á að
„söguleg réttindi“, sem svo
eru kölluð, sem auðvitað er
rangnefni eitt, verði- til greina
tekin um nokkurt árabil og
skjóta sér þar á bak við tillögu
Bandaríkjanna og láta frændur
Bolivía með Banda-
ríkjunum.
Á venjulegum tima á mánu-
dagsmorgun 4. apríl hófst fund-
| ur aftur og tók fyrstur til máis
fulltrúi Bolivíu og staðhæfði,
að engin þeii'ra tillagna fjög-
jUrra, sem fram væru komnar,
myndu ná 2/3 hluta atkvæða.
Sérhvert ríki reyndi að halda
! sem mest fram e.igin hagsmun-
jUm með því að skjóta sér bak
Jvið þau lagaákvæði og þær
reglur, sem því bezt hentaði.
Þótt samkomulag almennt væri
um 12 sjómílna landhelgi, væri
I ekkert samkomulag um undan-
þágur eða „söguleg réttindi“.
Samt sagði hann, að Bolivía
! mymdi styðja till. Bandaríkj-
anna þar eð hún virtist vilja
fyrirbyggja fjárhagsleg vand-
ræði og auðvelda siglingar
milli þjóða. Því næst hóf full-
trúi Tyrklands mál sitt, sagði,
að erfitt væi’i að gera upp á
milli kanadísku tillögunnar og
þeirrar bandarísku. Hann væri
mjög hlynntur fiskveiðiland-
,helgi og mundi fylgja tillögu,
sem veitti strandríkinu heimild
til þess að ákveða slík svæði.
Kanadiska tillagan veitti enga
|Vernd fyrir útlenda sjómenn
til að fiska á slíku svæði, en
tillaga Bandaríkjanna vildi
leyfa þeim það undir vissum
kringumstæðum ogumtiltekinn
tíma. Virtist hann helzt hallast
að henni, en lét ekkert ákveðið
uppi og ekki um stærð land-
' helginnar.
Fulltrúi Indónesíu, sem var
þriðji á mælendaskrá, sagðist
ihvorki geta fyigt tillögu Kan-
ada né Bandaríkjanna. Sérhvert
ríki yrði sjálft að ákveða land-
,helgi sína milli þriggja og tólf
Jsjómílna. Indónesía myndi á-
skilja sér að leggja fram sér-
' staka tillögu í samráði við
j FiVippseyjar. Síðar um daginn
töluðu fulltrúar Líberíu og
Uruguvai, sem báðir virtust
vera mitt á milli tillögu Kan-
anda og Bandaríkjanna, en
Jfylgjandi 12 mílna breiðri land-
, helgi. Fulltrúi Ai-gentínu, sem
rak lestina þennan dag, vildi
J halda fram forréttindum síns
jlands, en sagðist að öðru leyti
j hallast mest að tillögu Banda-
jríkjanna.
1 Að morgni 5. apríl hóf full-
ekki upp aftur. Eins og sakir
stæðu, teldi hann kanadisku
tillöguna bezta. Næstur tók orð-
ið fulltrúi ísraels og talaði
skörulega. Segist hann að vísu
leggja hið mesta kapp á að
frjálsar siglingar um höfin
væru sem minst skertar, því
nú ættu ísraelsmenn flota
sem næmi 250 þús. smál., en
engu síður væri hann hlynntur
öllum ráðstöfunum, sem mið-
uðu að verndun fiskstofnsins.
Strönd ísraels væri þakin þorp-
um og kotum þar sem fiski-
menn byggju, en þeir ættu líka
stói’borgir við sjóinn með ágæt-
um höfnum svo sem Jaffa, sem
m
væri með elztu hafnarborgum
við Miðjarðarhaf og fræg fyrir
það, að þaðan lagði Jónas spá-
maður á hafið, en gleymdist að
segja, að þarna var fyrstu vör-
unni smyglað úr landi, en það
var spámaðurinn, sem svo lenti
fyrir vikið í hvalnum. Hann
tók fram, að sérstakt tillit bæri
að taka til þjóða, þar sem eins
væri ástatt eins og á Islandi
og víðar, þar sem fiskveiðar
væru aðalatvinnuvægurinn.
Helzt hneigðist hann að Kan-
adisku tillögunni.
I Fulltrúi Albaníu rak lestina
með fremur stuttri í’æðu og
taldi tillögu Rússa bezta, því
þá gætu ríkin sjálf ákveðið,
hvort þau vildu hafa landhelgi
sína allt að 12 mílum og hún
skerti að engu leyti frjálsar
siglingar um höfin.
Jafnrétti.
í gærmorgun, 6. apríl, tók
fulltrúi Arabiska sambandslýð-
J veldisins fyrst 'til.máls ög lagði
áherzlu á, að það væri stefna
,bæði Asíu- og Afríkuríkjanná,
að smáþjóðirnar hefðu jafnan
í’étt við þær stóru og tillaga
um landhelgi milli 3 og 12
mílna yrði að ná jafnt til allra
rikja. Hann réðist nokkuð á
flutningsmann bandarísku til-
lögunnar, herra Dean, og taldi
jræðu hans og tillögu vera lit-
aða af pólitík.
Fulltrúi Kóreu bar enga til-
tillögu fram og tók enga af-
stöðu að svo komnu.
Sama gegndi um fulltrúa ír-
ans, sem váldi 12 mílur óskert-
ar og fulltrúa Costa Rica, sem
hélt helzt fram 6—)—6.
Ekki var fulltrúi Hvíta-
Rússlands, sem næstur talaði,
myrkur í máli. Réðist hann
harkalega á herra Dean, sem
aðeins hefði komið fram með
pólitíska tillögu, sem gæti gert
flota Bandaríkjanna fært að
fara sem næst ströndum ann-
jarra ríkja. Var hann algerlega
mótfallinn sögulegum réttind-
um og vildi ekkert nema óskor-
aða 12 milna landhelgi.
| Belgíu-fulltrúinn talaði næst.
Sagði hann að fáar þjóðir nytu
sjávarins eða hafsins meira en
Belgía og hefðu meiri þörf fyr-
ir að senda skip sín á höfin út
til fiskveiða, því landið væri
svo lítið og strandlengjan svo
I stutt. Virtist hann fylgja tillög-
U. S. A.
j Fulltrúi Ethíópíu (áður
Abessinia) sagðist koma sem
nýr maður hér á þing í fyrsta
sinn fyrir nýtt ríki. Sagðist
hann vera andstæður bæði
kandaisku og bandarísku tillög-
unni og vildi láta hvert ríki
ráða sjálft stærð sinnar Iand-
helgi.
j Fulltrúi Equadors sagðist
vilja njóta sérrétinda fyrir sitt
ríki, því fiskurinn væri úti um
allan sjó.
Fulltrúar Guineu og Formósu-
China vildu hezt styðja tillögu
Bandaríkjanna, einkum For-
mósumaðurinn.
Um leið og fundur hófst í dag,
7. apríl, var lögð fram tillaga,
sem 16 Asíu- og Afríkuríki
hafa komið sér saman um á
sérfundum, sem þau héldu með
sér í gær og fyrradag. Tillaga
þessi er mjög svipuð tillögu
Rússa, gerir á henni nokkrar
lagfæringar og tilslakanir og
mjög líklegt, að við atkvæða-
greiðslu fallist Rússar á hana.
Tillagan er í 7 greinum og í
skjótri þýffdngu eru þær þannig:
1. .gr. Sérhvert ríki á rétt á
því að færa út landhelgi sína
Framh. á 4. síðu.
Guðm. í. Guðmundsson, utanríkisráðherra, og Bjarni BenediktS"
son, dómsmálaráðherra, á fundi í Genf. ' <