Vísir - 12.05.1960, Blaðsíða 5

Firointudaginn 12. maí 1960
V í S I B
——
Vegna mistaka birtist þessi
þáttur ekki í blaðinu í gær,
eins og til stóð og eru menn
beðnir að hafa það í huga við
lesturinn.
NETAKOSTNAÐUR OG
AFLAVERÐMÆTI
í dag er lokadagurinn og því
ekki úr vegi að líta um öxl og
íhuga hvernig þessi vertíð, sem
nú er lokið, hefur verið. Hvað
heíur áunnist? Hvað hefur
miður farið? Og hvaða lærdóma
getum við dregið af gangi mála
þessa síðustu mánuði?
Linuveiðar voru stundaðar af
fiestum bátum allt fram til 15.
marz hér við Suðurland. Ver-
tiðin var góð, afli í góðu meðal-
lagi og gæftir með eindæmum
góðar. Samt var ekki við neitt
ráðið og bátarnir tóku netin
þrátt fyrir það, að mikið fiskirí
væri á línuna.
Þarna kom til, hversu frum-
stæðum lögmálum við eiginlega
hlýðum, þegar um fiskveiðar
.er að ræða. Við erum í raun-
inni alveg á sama stigi og hell-
isbúar steinaldarinnar, sem
drápu sér til matar af meira
kappi en forsjá. Hver einasti
hátur var í góðum fiski 15.
inarz, en s'amt héldu þeim eng-
in bönd. Þetta sannaðist bezt
á m. b. Jóni Gunnlaugs frá
Sandgerði, sem einn báta hélt
áfram á linunni og var lengi
eílir miðjan marz jafnhæsti
báturinn.
Fyrr eða síðar verður þetta
að breytast. Fiskveiðum okkar
íslendinga verður að stjórna
með hagsmuni þjóðarinnar
ailrar fyrir augum og hagsmun-
ir þjóðarinnar og síauknar
rætaveiðar fara ekki saman.
Það er óneitanlegt, að mikill
afli fæst í netin og þeim er ekki
lóandi, sjómönnunum okkar,
þó þeir vilji heldur stunda
r.etaveiðar, því hlutaskiptafyrir
komuiagið er þannig í dag, að
ef tveir bátar eru með jafn
marga á og veiða jafn mikinn
íisk, en annar stundar línuveið-
av en hinn rær eingöngu með
net, þá fá þeir hærri hlut, sem
með netunum veiða. Slikur fá-
bjánaháttur er þyngri en tárum
taki og má öllum ljós vera, sem
um þessi mál hugsa. Með nú-
verandi fyrirkomulagi er bein-
linis verið að stuðla að vax-
andi netaveiðum. Fyrirkomu-
lagið býður beinlínis heim
nétamorkunni, en hinir, sem
koma með besta fisk heimsins
að landi, fisk sem allsstaðar
géfur hæsta verð, þeir fá minna
fyrir sitt erfiði.
En hvað kostar netafiskur-
inn? Það er ekki lítið, bæði 1
beinum kostnaði og óbeinum.
Netafiskurinn er verðminni
framleiðslu- og útflutnings-
vára en línu- eða togarafiskur.
Hann er jafnvel á stundum
stórhættulegur og getur haft í
för með sér tap verðmæta fyrir
framleiðslu okkar. Þetta tap er
óbætankgt. Það mega allir vita,
að við.böftim þegar í dag tap-
að mörkuðum vegna lélegs hrá-
efnis og munum tapa fleiri
siíkum, ef við ekki sjáum að
'okkur. í blaðinu i fyrradag var
á það bent, að fjórðungur
skreiðarinnar væri ekki hæfur
til manneldis en samt fluttur
út sem matvara. Þær þjóðir,
sem þetta kaupa, eru að vísu
frumstæðar í dag, en það meg-
um við íslendingar vita, að við
munum verða ámóta vinsælir
hjá þessu fólki og einokunar-
kaupmennirnir dönsku, sem
seldu okkur maðkaða mjölið
hér fyrrum. Það var heldur
ekki mannamatur, en víst er,
að margir voru þeir, sjálfglöðu
mjöikaupmennirnir i Danmörku
sem þá glottu háðslega og sögðu
í mærðarfullum tón, að „það
væri svo skrítið með þetta fólk
é íslandi — það vildi bara ónýtt
mjöl. Það væri víst sæti keim-
urinn af möðkunum, sem mör-
lundinn sæktist svo mjög eftir“.
Finnst lesendum þetta trú-
legt? Liklega jafn trúlegt og
þegar sumir framleiðendur hér
halda fram sömu fjarstæðunni
um blessaða negrana í Afríku.
Nei, þeir eru líka menn, og
hugsa ekkert tiltakanlega mik-
ið öðruvísi en við.
En hver er svo beini kostnað-
urinn við netaveiðarnar? Helm-
ingur aflans er ekki hæfur til
þeirrar verkunar, sem mest gef-
ur i aðra hönd, hraðfrystingar.
Það, sem talið er hæft til fryst-
ingar er miklu úrgangssamara
en annar fiskur, svo líklega
má reikna með að fimmti hver
fiskur, sem flakaður er geti
ekki farið í venjulegar pakkn-
ingar sakir þess að hann er
sundurlaus eða blóðhlaupinn,
nema hvorttveggja sé. Þetta
kostar hraðfi'ystihúsin óhemju
fé vegna verri nýtingar hrá-
cfnisins, en auk þess er alltaf
hættan á þvi, að eitthvað af
þessum óhæfa fiski fari með
hinum hæfa, því fólkið sem að
1 framleiðslunni vinnur er bara
| mannlegt og núverandi vinnslu-
aðferðir eru þannig, að lítill
timi er til vangaveltna yfir
hverju flaki.
Netakostnaðurinn er kannske
ekki minni og það er lika kostn-
aður fyrir allt þjóðarbúið, því
netin kosta harðan gjaldeyri.
Engar tölur er hægt að finna
um beinan netakostnað á hvert
1onn af fiski, en þó hefur heyrst
að mjög gott þyki, ef 2 tonn af
fiski komi í hvert net. Þetta
þyðir að veiðarfærin sjálf
iicsta um 60 til 70 aura á hvert
kg. Þetta er kostnaðurinn hjá
bestu bátunum, en flestir munu
þykjast góðir ef þeir fá eitt
lonn af fiski í hvert net. Þá er
kostnaðurinn kominn upp í 1.20
tii i.50 á hvert kg. af fiski.
Nú fá útgerðarmenn 2.50
fyrir hvert kg. og erfitt að sjá,
hvernig slíkur rekstur getur
borgáð sig, því af krónunni
sem eftir er er eftir að greiða
mannakaup, olíu og allan
kostnað. Þáð .hlýtur þvi að vera
mözgum útgerðarmönnum íhug
j unarefni, hvort ekki sé gengið
| lengrá en góðu hófi gegnir í
netakapphlaupinu.
Veiðarfærakostnaður á línu-
veiðum er sáralítill miðað við
þetta. Veiðarfæratap á iínu-
veiðum var sáralítið á s. 1. ver-
tið, en aftur á móti geysimikið
hjá netabátum, jafnvel þeim,
sem ekki henti nein sérstök
óhöpp.
Skýring á verðlagi
á eplum.
Vegna fyrirspurna um verð-
hækkanir á eplurp vill við-
skiptamálaráðuneytið taka frám
eftirfarandi:
í desember, janúar og marz
s. I. var innkaupsverð á Delic-
ious eplum 3.90—4.00 dollarar
á kassa. Smásöluvei'ð fyrir geng
isbreytinguna var 22.00 kr. til
23.50 á kg. Vegna afnáms inn-
flutningsgjalds á ávöxtum í
sambandi við efnahagsráðstaf- j
anirnar í febrúar lækkaði smá-t
söluvei'ðið í marz niður í 21.00
kr. á kg. í aprílmánuði hækkaði I
ir.nkaupsverð erlendis í 4.75
doJIara á kassa og i maimán-
uði í 5.25 tií 5.50. Jafnframt
n.innkaði þungi eplana í hverj-
um kassa vegna þornunar og
skemmda eftir vetrargeymsluna.
Þessi erlenda verðhækkun á-
samt rýrnuninni hefur leitt til
hækkunar smásóluverðs í 27.00
kr. á kg. í aprilmánuði og 33.00
kr. í-maímánuði. Verð á öðrum
tegundum epla hefur einnig
hækkað af sömu ástæðum. Epli
hækka yfirleitt í verði erlendis
á vorin, auk þess sem þunginn
í hverjum kassa minnkar við
geymslu. Búast má því við, að
epii lækki aftur í verði með
haustinu.
Eldey.
Eldey hefir veri5 f r í5lýst.
»
Griðland súlu 05 síðasta
geirfuglsins.
Samkvæmt lagaheimild um
náttúruvernd hefur náttúru-
verndarráð ákveðið að friðlýsa
Eldey út af Reykjanesi.
Þar sem telja verður mikil-
vægt, að friðlýsa Eldey sakir
sérstaks fuglalífs, er hér með
lagt bann við því að ganga á
eina án leyfis náttúruverndar-
ráðs, svo og að ræna þar eða
raska nokkrum hlut.
Jafnframt eru öll skot bönn-
uð nær eynni en 2 km, nema
nauðsyn beri til, og bannað er
að hafa eyna að skotmarki,
hvort heldur er af landi, sjó
eða úr lofti.
Magnúsar þáttur
Björnssonar.
Árið 1940 voru sett lög um
friðun Eldeyjar þar sem lagt er
bann við því að ganga á eyna
án leyfis rikisstjórnarinnar svo
og að spilla þar eða ræna nokkr-
um hlutum. Aðalhvatamaður-
inn að þessari lagasetningu var
Magnús Björnsson náttúrufræð-
ingur, en hann skrifaði ítarlega
LionskEúbbar á ísfandi orðnir 20.
Félagar alls um 540.
Nýlega var stofnaður Lions-
klúbbur á Dalvík, en það er
20. Lionsklúbburinn, sem stofn-
aður hefur verið á íslandi. Þar
me.ð hefur íslands hlotnazt sú
viðurkenning, að teljast full-
gilt umdæmi innan Lions Inter-
national. Formaður hins ný-
stcfnaða Lionsklúbbs Dalvíkur
er séra Stefán Snævarr.
Þá hafa ennfremur verið
stofnaðir tveir aðrir klúbbar
eigi alls fyrri löngu, þ.e. Lions-
klúbbur Höfðakaupstaðar á
Skagaströnd, formaður ' Páll.
Jónsson, skólastjóri, og Lions-
klúbburinn Njörður í ReykjaT
vik, en íormað.ur hans er Rein-
hard Lárusson, stórkaupmaður.
I Næstkomandi laugardag, 14.
maí, verður 5. ársþing Lions-
kiúbbanna á fslandi haldið á
Akranesi. Verða þa.r mættir til
þings. 80 fulltrúar frá öllum
Lionsklúbbzium • á landinu. —
Hadar . 'Wahiænby;';,frámkv.stj.
Lions Intemational á Nörður-
löndum, og kona hans eru
væntanleg hingað til lands frá
Sviþjóð nú i vikunni, og munu
þau verða gestir umdæmis-
stjórnarinnar á ársþinginu.
Lionsfélagar á öllu landinu
eru nú um 540 talsins í 20
klúbbum, en. fyrsti Lionsklúbb-
urinn á íslandi var stofnaður
5 Reykjavík árið 1951 að til-
stuðlan Magnúsar Kjarans, stór-
kaupmanns. Lionsklúbbarnir á
fslandi hafa frá öndverðu gert
sér far um að rétta hjálparhönd
margskonar mannúðarmálum
og má þar t. d. nefna aðstoð við
blint fólk og vangefin börn.
Núverandi umdæmisstjórn
Lionsklúbbanna á íslandi er
skipuð þessum mönnum: Um-
dæmisstjóri: Árni Kristjánsson
framkvæmdastjóri, varaum-
dæmisstjórar: Óli Blöndal, Siglu
firði og Ólafur E. Sigurðsson
Akranesi, og umdæmisritari:
Eyjólfur K. Sigurjónsson,
Reykjavík.
grein í Dýraverndarann seint &
árinu 1938 um Eldey og súlu-
byggðina þar. í greininni bar
Magnús fram tillögu um friðlýs-
ingu Eldeyjar, sem síðar leiddi
til fyrrnefndrar lagasetningar.
Stærsta súlubyggðin.
Eldey er mjög sérstæður mó-
bergsklettur, ,sem rís úr hafi á.
fjölfarinni siglingaleið út af
Reykjanesi. Það er einkumi
tvennt, sem haldið hefur nafni
Eldeyjar á lofti. Þar er stærsta.
súlubyggð heimsins og þar var;
síðasta athvarf geirfuglsins íí
I heiminum. Samkvæmt nýjustu,
athugunum munu nú verpa un*
115000 súluhjón í Eldey og hefur
þeim fjölgað um 5000 siðan eyini
| var friðlýst 1940. Eldey er núí
fullsetin og er því ekki við því
að búast, að súlubyggðin þar
geti vaxið meira vegna skortsi
á landrými.
Súlur leita nýrra byggða.
En friðlýsing Eldeyjar hefur
valdið því, að síðan 1940 hafa
súlur tekið sér bólfestu á þrem-
ur nýjum stöðum á strönd ís-
lands. Þessar nýju súlubyggðir
eru i Skrúðnum út af Austfjörð-
um, á Stóra-Karli á Langanesi
og í Rauðanúp á Melrakka-
sléttu. Áður en Eldey var frið-
lýst var stærsta súlubyggð
heimsins á St. Kilda vestur af
Skotlandi, en síðan hefur súlu-
byggðin í Eldey vaxið svo mjög,
að hún er nú tvímælalaust
stærsta súlubyggð heimsins.
!
14 vaskir menn
drápu þann síðasta.
| Annar þáttur í sögu Eldeyjar
er ekki * jafnhugnæmur og
súlubyggðarinnar. í fyrstu viku.
júnímánaðar árið 1944 réru 14
vaskir menn úr Höfnum á átt-
æringi úr í Eldey og gengu þar á
land. Þar rákust þeir á tvo geir-
fugla og eitt geirfuglsegg á
þergfláanum upp af lendingar-
staðnum við eyna. Þeir brugðu
skjótt við og tókst að handsama
(f uglana og snúa þá úr hálsliðun-
um, en eggið brotnaði i átökun-
um. Þetta voru tveir síðustu
'geirfuglarnir, sem sögur fara at
ií heiminum. ' ,