Vísir - 21.11.1960, Blaðsíða 9

M<án daginn 21. nóvember 1960
TlSIB
Úr skýrslu rannsóknarráðsins:
Miðað við þjóðartekjur verj-
um við 10 sinnum minna
f$ármagni til rannsékna og tilrauna en gert
er í flestum löndum Vesturálfu.
Vísi hefur borizt
um eru að meðaltali þrir aðstoð-
armenn hjá hverjum sérfræð-
ing, en hér á íslandi einn. Það
er því ekki einungis, að ísland
hafi færri sérfræðingum á að
skipa en þessi lönd, heldur nýt-
ist þekking þeirra einnig ver
vegna þess hve fáa aðstoðar-
menn þeir hafa.
Niðurstöður skýrslunnar eru
þær, að á sl. 10 árum hafi eng-
in aukning orðið á því fjár-
útdráttur að ræða, heldur er það hlutfall magni sem hér er veitt til rann-
úr skýrslu Rannsóknaráðs rík- óbreytt öll árin, eða um 0.3% sókna, en auk þess höfum við
isins um þróun rannsókna og þjóðarteknanna. færri sérmenntuðum mönnum á
tilrauna á íslandi síðasta ára-1 Þá kemur í ljós, að ef miðað að skipa. Það er tekið fram, að
tuginn, eftir Steingrím Her- er við hundraðstölu af söluverð- að vísu séum við ung þjóð, en
mannsson, framkvæmdastjóra mæti, er mestu fé varið til rann- þess beri að gæta, að aðrar þjóð-
raðsins. Skal hér gerð grein sókna vegna raforkufram- ir hafa gert sér grein fyrir hinni
fyrir nokkrum helztu atriðum kvæmda, en í krónutölu er miklu þýðingu rannsókna fyrir
útdráttarins. mestu varið til sjávarútvegs. þjóðarbúskapinn og betri lífs-
Bent er á það, hve hröð tækni Miðað við hundraðstölu af ' skilyrði. Það sé því tími til kom-
þróunin hefur verið í heimin- söluverðmæti hefur fé sem inn að breytt sé um stefnu hér
um á undanförnum árum, og varið er til rannsókna á sjávar- á landi og auknu fjármagni
hve mikinn þátt rannsóknir og útvegi og landbúnaði staðið verði varið
og tilraunastarfsemi eiga í nokkurn veginn í stað. tilrauna.
henni. Almennt er nú talið að
Viðtal við Magnús Á. Árnason —
auknar þjóðartekjur eigi nú ísla„d hefir
fýrst og fremst rót sína að rekja; staðið í stað
Sérstakt línurit sýnir saman-
til breytinga á fjármagni,
vinnuafli og tækni. í Noregi
hafa verið gerðar hagfræðilegar
athuganir á þýðingu hvers þátt-
ar um sig, og hefur komið í
ljós, að aukning fjái*magns um
1% myndi leiða af sér 0.2%
aukningu þjóðartekna, en hins'u“tu
til rannsókna og
Leiðir til úrbóta.
Loks er rætt um leiðir til úr-
bóta. Skýrt er frá störfum milli-
vegar myndi sama aukning
vinnuafls leiða til 0.76% aukn-
ingar, en ný tækni hefði hins
vegar aukið þjóðarframleiðsl-
una um 1.8% á ári. Koma þess-
ar athuganir mjög heim við
þær niðurstöður sem fengizt
hafa í öðrum löndum.
Athugun og tilraun.
burð á fjármagni sem varið er þinganefndar og tillögum henn-
til rannsókna í hinum ýmsu ar, þar sem gert sé ráð fyrir
löndum, í hlutfalli við þjóða- gjörbreytingtu rannsóknarkerf-
framleiðslu. í Bandaríkjunum isins. Er þess vænt að frumvarp
er það hlutfall á milli 2 og 3% það geti orðið að lögum á þess-
og hefur fimmfaldast þar á síð- um vetri.
árum. í Bretlandi, Hol- Loks er rætt um leiðir til úr-
landi, Svíþjóð og Noregi er svip- bóta. Skýrt er frá störfum milli-
aða sögu að segja. Á íslandi hef- þinganefndar og tillögum henn-
ur fjármagn til rannsókna aftur ar, þar sem gert sé ráð fyrir
á móti staðið í stað og er aðeins gjörbreytingu rannsóknarkerf-
um 0.3% þjóðartekna. j isins. Er þess vænt að frumvarp
Ef gerður er samanburður á það geti orðið að lögum á þess-!
•hlutfallinu milli heildarupp-, um vetri.
hæðar fjárlaga og fjár, semveitt j Hafinn er nú undirbúningur
er af ríkinu til rannsókna, kem- á byggingu rannsóknarhverfis
ur í ljós, að það hlutfall nemur á Keldnaholti. Þar hefur rann-
Það er því sízt að furða, þóttlum 10% í Bandaríkjunum. Hér sóknarstarfsemin fengið til um-
stórþjóðirnar hafi þreytt kapp- á landi er það hlutfall hins veg- ( ráða 43 hektara lands fyrir húsa
. hlaup um nýja vísindalega' ar aðeins 1.6% af rekstrarút-^ kynni fyrir rannsóknir Atvinnu
þekkingu og tækni til aukning- gjöldum fjárlaga, að útgjöldum deildar Háskólans, að Fískideild
ar þjóðartekjunum. ,vegna dýrtíðarráðstafana frá-
Árið 1958 var ákveðið að dregnum.
kanna hér á landi hve miklu fé I
væri varið til rannsókna hér á Sérfræðingar
landi og var Glúmur Björnsson, sórafáir hér.
hagfræðingur, fenginn til að 1 Þá var einnig gerð athugun á
gera þá athugun. Miðuðust at- Þeim fjölda sérfræðinga semjlandsins og þróun hennar með
fráskilinni, rannsóknir Raforku
málaskrifstofunnar og rann-
sóknir Háskóla íslands. Þegar
þessi tvö mál hafa náð fram að
ganga, þarf að gera heildar-
áæ'tlun um rannsóknarstarfsemi
starfa fyrii* hverja 100.000 íbúa. það fyrir augum að bæta stöð-
Hér á landi eru þeir rúmlega ugt starfsskilyrði og auka fjár-
40, í Noregi yfir 70, Bretlandi magn til rannsókna og tilrauna,
100 og í Bandaríkjunum um ekki sízt frá atvinnuvegunum
170. í hinum síðasttöldu lönd- sjálfum.
22. fundur Sambandsráis ÍSÍ
stcð um síðustu heigi
Mörg mál voru i^dú á fundijium.
huganirnar við árið 1957. Upp-
lýsingar fengust að heita má frá
öílum þeim aðilum sem stunda
rannsóknir og tilraunir, eða alls
um 28 aðilum. Kom í ljós, að
yfir 90% af því fjármagni sem
þannig er varið, var ráðstafað
af opinberum stofnunum og
mest af því veitt á fjárlögum.
Er ákveðið var, hvað teljast
skyldi til rannsókna, og hvað
ekki, var unnið eftir skýrgrein-
ingu sem notazt er við í ensku-
mælandi löndum, og má segjaj Fundur var haldinn í Sam- að stofnun Slysatryggingasjóðs
í fáum orðum, að rannsókn sé bandsráði ÍSÍ laugardaginn 12. íþróttamanna á vegum ÍSÍ.
skiulögð, ákveðm athugun,' nóveniber 1960 í húsakynnum Þá var samþykkt að skipta
sem beinist að aukinni visinda- ÍSÍ við Grundarstíg. Fundinn 14 af skatttekjum ÍSÍ árið 1960
legri þekkingu á því, sem at- setti og stjórnaði Benedikt G. milli sérsambandanna. Er hér
hugað er, en tilraun skipulögð Waage, forseti ÍSÍ, en fundar- um að ræða 17.000 krónur, en
hagnýting vísindalegrar þekk-'ritari var Hannes Þ. Sigurðs- fari svo í árslok, að þriðjungur
son. f upphafi fundarins minnt- teknanna ná ekki þessari upp-
ist forseti íþróttamanna og hæð, lækka framangreindir
íþróttavelunnara, er látizt höfðu styrkir í sama hlutfalli og skipt-
frá síðasta sambandsráðsfundi. ingin gerir ráð fyrir.
Bað forseti fundarmenn aðj Þá kom fram beiðni um að
minnast hinna látnu með því að stofnað verði sérsamband
Framh. af 4. síðu.
— Voruð þið Halldór Kiljan
ekki lengi félagar þar vestra?
— Nei, við vorum nú ekki
lengi saman þar. Eg fór að hitta
hann í Los Angeles árið sem
hann kom vestur 1927. Hann
vdldi fá Vefarann mikla þýdd-
an á ensku og hafði verið bent
á mig. Eg tók verkið að mér.
Upton Sinclair var Halldóri
mjög hjálplegur til að fá útgef-
anda, þ. e. a. s. hann lét tengda
son sinn brjótast í því, þar eð
Sinclair var sjálfur í banni hjá
öllum útgefendum og varð að
gefa bækur sínar út sjálfur.
Aldrei varð reyndar úr því, að
bóldn kæmi út. En Halldór var
hjá mér nokkra mánuði í San
Fransisco vegna þýðingarinnar
og aftur í Point Roberts, þegar
ég var seztur þar að hjá Ástu
systur minni eða hafði byggt
mér vinnustofu í landi þeirra
hjóna. En árið eftir ætlaði ég
heim til íslands.
— Hvernig stóð á því, að þú
réðist í að byggja þér vinnu-
stofu þar úti rétt áður en þú
flyttir heim?
— Það var ekki svo mikið
fyrirtæki. Satt að segja kostaði
byggingin mig 50 dollara, bæði
efni og verkfæri. Timbur fékk
maður þarna fyrir ekkert nema
fyrirhöfnina að drösla því á
land. Það var rekaviður úr
gildrum, sem bændur ráku sam
an úr trjám og veiddu lax í, en
máttu ekki leggja fyrir laxinn
nema takmarkaðan tíma og létu
þær síðan sigla sinn sjó og hver
sem vildi gat hirt þær. Eg við-
aði svo miklum trjáviði að mér
í kofann, að ég hafði ekki einu
sinni brúk fyrir það allt. Fékk
svo glugga úr gömlu húsi og
byggði kofann á nokkrum vik-
um.
— Var það ekki um þetta
leyti, sem indverska skáldið
Rabindranath Tagore var á
ferð á þessum slóðum? Þú
þýddir einhver af ritum hans.
— Jú, við Halldór Laxness
fórum að hlusta á hann í Van-
couver árið áður en við héldum
heim til íslands, Eg undraðist
að heyra rödd þessa skálds og
spekings, hún var há og björt
eins og drengsrödd. Eg hafði
þýtt tvær af bókum hans áður
en ég fór til Ameriku og Ársæll
bróðir gaf þær út, ..Ljóðfórnir“
og „Farfuglar“ hétu þær. í San
Fransisco byrjaði ég svo að
þýða þriðju bókina eftir hann,
„Vaxandi tungl“ sem er ljóð
um börn, og hálfnaði það verk.
Síðan eru liðin 40 ár, og fyrir
j nokkru rakst ég á handrit mitt,
jfann ekki að þýðingunni nema
^tveim atriðum og held nú á-
fram með bókina og vonast til
að fá hana útgefna á næsta ári,
ingar á frumstigi.
Engin aukning
á fjármagni.
Á línuritium þeim sem birt
eru í skýrslu Rannsóknaráðs,
má sjá, að fjármagn það sem
varið hefur verið til rannsókna
hér á landi siðastliðin 10 ár, hef-
ur um það bil sexfaldast. Ef
hins vegar er tekið tillit til verð-
lags, er um þreföldun þessa fjár
magns að ræða. Ef hins vegar
umrætt fjármagn er sett í hlut-
fall við þjóðarframleiðslu, svo
seni venjulegt er, kemur í ljós,
að ekki er um neina aukningu
rísa úr sætum. A fundinum körfuknattleiksfélaga, en fyrir
voru fluttar skýrslur fram- fundinum lá beiðni 7 körfu-
kvæmdastjórnar ÍSÍ og sérsam- ^ knattleiksfélaga, og er þar með
bandanna, svo og bókasjóðs. Þá uppfyllt það skilyrði sem sett
var lögð fram á fundinum | er til stofnunar slíks sambands.
greinargerð frá nefnd er athug-
að hafði mál þetta ásamt ýms-
um gögnum. Guðjón Hansen,
tryggingafræðingur, flutti ræðu,
en að henni lokinni var sam-
Þá var kjörin nefnd til að
athuga og vinna úr framkomn-
um tillögum um breytingu á
áhugamannareglum ÍSÍ. Skal
nefndin skila áliti til vorfundar
þykkt tillaga um að stefna beri. sambandsráðsins á næsta ári
í nefndina voru kjörnir Axel
Einai’sson, Guðmundur Sigur-
jónsson og Bogi Þorsteinsson.
Einnig var lögð fram á fund-
inum áætlun afmælisnefndar
um tilhögun hátíðahalda í til-
efni 50 ára afmælis ÍSÍ 1962,
og var samþykkt tillaga nefnd-
arinnar um hátiðahöld í Þjóð-
leikhúsinu og að Hálogalandi,
en auk þess var ákveðið að
nefndin athugaði framkomnar
óskir um landsmót á árinu.
Að lokum þakkaði forseti ÍSÍ
fundarmönnum fyrir komuna
o gstörf á fundinum.
þegar liðin verður öld frá fæð-
ingu skáldsins. Ljóð Tagorea
eru þrungin af fegurð og göfgi,
frumleg en einföld í framsetn*
ingu, og full af lífsspeki, sem
sett ep fram á fagran og listræn,
an hátt. Að lesa ljóð hans gerir
mann að betri manni.
— Hérna sá ég gámla högg*
mynd, sem þú hefur gert a£
Jóni Pálssyni frá Hlíð. Þið haf-
ið auðvitað þekkzt?
— Já, ég kynntist Jóni fyr.st,
í heimasveit hans undir Eyja-
fjöllum, ég dvaldi þar rétt ofara
fermingu, hjá Þorvaldi á Þor-
valdseyri.
— Hver var Þorvaldur á Þor
valdseyri?
— Hann var náfrændi minn,
ríkasti bóndi á íslandi um
skeið, hann var ætíð vænn við
mig og átti vissulega ærlegar
taugar, en mikið óskaplega gat
hann stundum verið grimmur.
Sumir myndu segja, að hann
sé Björn á Leirum í nýjustU
sögu Halldórs Laxness, Para*
dísarheimt.
— Þekkist hann greinilega
þar?
— Halldór tekur aldrei per-
sónur beint og eins og þær
koma fyrir og skellir þeim
þannig í sögur. Þótt maður
þekki margar persónur vegna á
berandi sérkenna, þá breytir
hann persónum mjög mikið til
að þjóna skáldverkinu. Björn á
Leirum er bera týpa (mann*
gerð) en Þorvaldur á Þorvalds-
eyri var persónuleiki. Hann var
með fádæmum frekur og ó-
svífinn og hafði nærri alltaf
fram það, sem hann vildi. Það
eru ekki ýkjur, að oftar en einu
sinni rak hann bónda úr rúmi,
ef hann kom á bæ að næturlagi,
og háttaði sjálfur hjá húsfreyj-
unni. Hann vissi ekki aura
sinna tal, en samt varð ég einu
sinni að fara með hann í allar
búðir í Reykjavík til að leita
að ódýrustu regnkápunni. Fyrsfc
komum við í Braunsverzlun,
þar sem var útsala, forláta regM
kápa lækkuð úr 60 í 45 krónur.
Þorvaldur þóttist vera fátækur
sveitamaður og vildi fá kápuna
fyrir 25 krónur. Stúlkan taldi
ómögulegt að lækka verðið
meira en gert hefði verið. I
engri búð fundum við nærri þvi
svo vandaða kápu og fórum þvl
aftur í Braunsverzlun. Þap
gerði Þorvaldur boð fyrir kaup
manninn, sem var lítill vexti,
en Þorvaldur stór vexti og
kaupmanni leizt ekki á að neita
Þorvaldi, lækkaði kápuna í 25
krónur. Þegar hann borgaði,
breiddi hann úr mörgum hundr
að króna seðlum á borðið. Stúlk
an stóð stirð af undrun yfir
þessum manni. Seinna tapaði
hann miklu, þegar hann lagði
100 þús. krónur í togarakaup
fyrir tilstilli Einars Benedikts*
sonar, en áður átti hann jarðir,
hesta, konur og börn út unS
allt.
Tungubomsur
kvenna.
ÆRZL