Vísir - 03.01.1961, Blaðsíða 7

Þriðjudaginn. 3. janúar 1961
V f SIB
3Één
Áramótaræða Ólafs Thor§ ior§æti§ráðherra:
Verium vii) ekki fyrir nýjum áföllum, er framundan
timabil stöðugs verblags og batnandi efnahags.
Stefnubreytingin kefur opnað aftur upp-
sprettur nýrrar fjármagnsmyndunar.
Á erfiíbiiiii díiuuin er iiauðsyii á
samfvlkingu allrar |»i«ðariiinar.
Það mun víðaát venja, að þeir
sem. íá fé að láni, .geri lánar-
rirottnum sínum reikningsskil
um hver áramót, svo að séð
verði, hvort þeir eru verðugir
lánStfaustsins.
Þeim, sem' fá traust og vöJd
að láni, ber ekki síður skylda
til reikningsskila.
Fvrir því mun til þess ætlazt
af triér, að ég ský.ri. nú þjóðinni
frá hversu horfir ' Um þá við-
reisn. sem ríkisstjórnin og
flokkar hennar hófu á öndverðu
þessu ári og komin er nokkuð
áleiðis, enda þótt langt kunni
að revnast í land bg b’æði blind-
sker og brimsjóar á leiðinni.
★
Það eru þrjár spurningar,
sem ég þá einkUm vil gera skil,
en það eru einmitt þær spurn-
ingar. sem oftast hefur verið
beint til mín af þeim mönnum,!
sem á annað borð vilja ræða
vandamálin af einlægni:
í fyrsta lagi: Var nauðsyn-
legt að grípa til jafn róttækra
úrræða og ríkisstjórnin gerði'?
í öðru lagi: Hvar erum við
nú á vegi staddir?
í þriðja lagi: Hvað er fram-
undan?
★
Það var sannfæring' rikis-
stjórnarinnar, að algjör stefnu-'
breyting í íslenzkum efnahags-
málum væri nauðsynleg um síð-
ustu áramót, vegna þess að sú
stefna, sem þá hafði verið fylgt
um langt skeið, hefti sólm
þjóðarinnar til framfara og vel-
megunar. Þessi uppbóta- og
verðbólgustefna gerði íslend-
inga sífellt háðari erlendum
lántökum og reyrði atyinnuJif-
ið i haftafjötra. Hún var á
góðri leið með að larria vilja-
þi-ek þjóðarinnar og trú henn-
ar á það, að hún gæti hafið sig
upp úr erfiðieikunum af eigin
rammleik. í stað samstillts á-
taks og almennrar fórnar, sem
nauðsvnleg var, til að koma
efnahagsmálum þjóðarinnar á
réttan kjöl, kafnaði öll viðleitni
árum saman í togstreitu hags-
munahópanna innbyrðis. Þjóð,
sem þannig bregst við vanda-
málúm sínum, er vissulega í
hættu stödd.
Enn alvarlegra var þó ástand
íslenzkra efnahagsmála, þegar
það ‘ var skoðað í ljósi þeirrar
þróunar, sem samtímis.átti sér
stað með öðrum þjóðum. Höft-
in, uppbæturnar og verðbólgan,
spruttu upp úr erfiðleikum
kreppu- og styrjaldarára. Ná-
grannaþjóðir okkar í Evrópu
tóku að losa sig úr viðjum
.þeirra skömmu æftir styrjöld-
ina, og varð "þkð upphaf eins’
hins mesta' ffámfaraskéiðs í'
a. Síðástliðinn áratug,
og þá ekki sízt síðustu fjögur,
fimm árin hefir framleiðsla
þeirra farið ört vaxandi. Á hef-
ir komizt fullt frelsi á fleistum
sviðum gjaldeyris- og innflutn-
ingsmála og lífskjörin stórbatn-
að. Jafnframt hafa þessar þjóð-
ir fært sig saman til æ nánara
samstarfs, m. a. með stofnun
tollabandalags og fríverzlunai'-
svæðis, sem menn eru sann-
færðir um, að muni færa þátt-
tökuþjóðunum vaxandi velmeg-
un á komandi árum.
Dæmi þessara þjóða, sem
margar höfðu þurft að reisa
allt efnahagskerfi sitt úr rúst-
um styrjaldarinnar, mátti vera
okkur áminning um það, að j
oltkar eigin vandræði væru
sjálfskaparvíti, en ekki óum-
flýjanleg örlög. Þá var það og
áhyggjuefni, að íslendingar
voru að verða viðskila við ná-
grannaþjóðir sínar. Eftir því
sem hagur Evrópuþjóða batn-
aði, frelsi í viðskiptum þeirra
jókst, samvinna þeirra varð
nánari á öllum sviðum, lilaut
aðstaða okkar á erlendum mörk
uðum að versna og þar með
möguleikarnir til að bæta lífs-
kjörin til jafns við aðrar þjóð-
ir. Því hversu lengi getur 180
þús. manna þjóð staðizt sam-
lceppni i heimi stórra, frjálsra
markaða, fjöldaframleiðslu og
síbreytilegrar tækni, ef liún
fjötrar sig í viðjar eigin hafta
og lamar þannig lífsþrótt sinn og
viljaþrek? Hversu lengi varð-
veitir sú þjóð frelsi sitt og sjálf-
stæði?
Hér var því að dómi ríkis-
stjórnarinnar ekki um neitt að
velja. Aðeins algjör stefnu-
breyting í efnahagsmálum gat
forðað þjóðinni frá þeim voða,
sem fyrir dyrum var. Ríkis-
stjórnin liófst því handa um að
framkvæma róttækar aðgerðir
á flestum sviðum efnahagsmál-
anna, sem óhjákvæmilega hlutu
að kosta allan almenning í land-
inu miklar fórnir, enda þótt
ráðstafanir væru gerðar til að
draga úr kjaraskerðingu barna:
fjölskyldna og aldraðs fólks.
Óþarft er að fjölyrða um, að
sérhver ríkisstjórn vill gjarn-
an geta gefið almenningi, sem
að síðustu mun dæma hana af
verkum hennar, gull og græna
skóga, í stað þess að krefjast
af honum mikilla fórna. Þess
vegna hlaut ríkisstjórnin að
spyrja sjálfa sig', eins og a.l-
menningur hefur spurt: Hvort
ekkí væri hægt að ganga
skemmra? Hvort ekki væri auð-
ið að ná sama marki á lengri .
tíma, með minni þrengingum? j
Svar rikisstjórnarinnar felst
i gjörðum hennár. Hún sá, að
engin millileið var möguleg'. — !
Það yrði að horfast í augu við
allan vandann í einu. Hálfkák
væri verra en ekki. Ráðstafan-
irnar yrðu að vera nægilega
róttækar, til þess að geta náð
settu marki og þær yrðu að
veita nokkurt svigrúm, til að
mæta ófyrirsjáanlegum örðug-
leikum.
Reynslan hefir sannarlega
sýnt, að þess var full þörf. Á
þessu ári sem nú er að líða,
hafa íslendingar orðið fyrir
miklum áföllum, vegna verð-
falls afurða á erlendum mark-
aði, aflabrests hjá togaraflotan-
um og' á síldveiðum bæði norð-

Ólafur Tlrors, forsætisráðherra.
anlands og sunnan. Ef uppbóta-1
kerfið hefði verið framlengt er
vafalaust, að nú við þessi ára-
mót hefði orðið að leggja stór-
felldar álögur á þjóðina. En
þrátt fyrir þessi áföll hefir
ríkisstjórnin nú engra nýrra
fóma þurft að krefjast. Hins
vegar hefur tekjutap þjóðar-
búsins vegna aflabrestsins og
verðfallsins, sem áætla má að
nemi a. m. k. 500 millj. kr., eða
nærfellt 3.000,— kr. á manns-
barn i landinu, orðið til þess,
að ekki hefir verið hægt um
þessi áramót að létta byrðum
af almenningi, eins og ríkis-
stjórnin hefði óskað og vonað.
★
Erfiðum hjalla hefur þó ver-
ið náð. Tekizt hefur að koma á
naúðsynlegum jöfnuði í gjald-
eyrisviðskiptum þjóðarinnar,
og gjaldeyrisstaðan hefur batn-
að um hátt á þriðja hundrað
undan tímabil stöðugs verðlags
og batnandi efnahags.
Af því, sem ég nú hefi sagt,
vænti ég að merin sjái, að svar-
ið við fyrstu tveimur spurning-
unum, sem ég varpaði fram í
upphafi er, að íslendingum var
sá einn kostur nauðugur að
færa fórnir, til þess að komast
út úr efnahagskröggunum, sem
og hitt, að fórnirnar hafa borið
þann árangur, að við erum nú
komnir langt áleiðis að settu
marki. Það, sem nú skiptir höf-
uðmáli er, að öll þjóðin skilji
nauðsyn þess að varðveita það,
' sem áunnizt hefur, að forðast
hækkanir á framleiðslukostnaði
og nýja peningaþenslu, sem
hlyti að steypa þjóðinni aftur
út í kviksyndi verðbólgu og
gjaldeyrisskorts.
millj. króna frá því að efna-
hagsráðstafanirnar voru gerð-
ar. Jafnvægi hefur náðst milli
sparifjármyndunar Og útlána
bankanna. Eftir að verðliækk-
unaráhrif gengisbreytingarinn-
ar eru nú komin fram, hefur
verðbólgan verið stöðvuð. At-
hafna- og viðskiptafrelsi hefur
verið stóraukið. Óhagstæðar
ytri aðstæður meina þjóðinni
að sönnu í bili að njóta ávaxt-
ánna af því, sem áunnizt hefur.
Samt sem áður hefur nú verið
talið óhætt að lækka vexti um
2 %, og ef við verðum ekki
fyrir nýjum áföllum, er fram-
Kem ég þá að loka-spurning-
unni: í ’ ;
Hvað er framundan?
Hvaða framtíð getur íslenzka
þjóðin búið sér?
Við skulum virða fyrir okkur
þá veröld, sem við lifum í og
samgöngur nútímans hafa gert
okkur nátengdari en nokkru
sinni fyrr. Þessi veröld er í
meira hafróti breytinga og
byltinga en nokkru sinni áður.
Ég minntist áðan á þær öru
framfarir, sem átt hafa sér stað
í Vestur-Evrópu síðastliðinn
áratug. í Bandaríkjunum,. sem
lengra hafa komizt áleiðis í
efnahagsmálum en nokkurt
annað land, býr ný stjórn, und-
ir forustu ungs forseta, sig til
nýrrar framfarasóltnar. í A,-
Evrópu sýnir sterkt ríkisvald,
hverju það getur áorkað, þegar
afli þess er beint til uppbygg-
ingar stóriðnaðar. Og í þeirn
víðlendu og' fjölmennu heims-
álfum, sem til skamms tíma
voru fátækar og kúgaðar ný-
lendur, rísa upp ungar þjóðir,
ólmar og óstýrilátar að korriast
sem fyrst jafnfætis þeim þjóð-
um, sem á undan þeim eru
komnar,
Það er í þessum heimi, sem
við íslendingar lifum. Með
breytingum hans og byltingum
verðum við að fylgjast á næstu
ái'atugunum. Þetta er vanda-
samara verkefni íyrir íslend-
inga en flestar aðrar þjóðir,
vegna þess hversu fámenn þjóð-
in er, og vegna þess, við hversu
erfið náttúruskilyrði hún býr
að mörgu leyti. En þetta verk-
efni verða íslendingar að leysæ
g'iftusamlega, ef hér á að blómg1'
ast sjálfstætt, íslenzkt þjóðfé-
lag. Atvinnulíf íslendinga verð-
ur að' fylgjast með þeim hrað-
fara breytingum, sem eiga sér
stað annars staðar. Nýjar at-
vinnugreinar verða að risa. á
fót og eldri atvinnugreinar að-
eflast, til þess að veita sívax-
andi fjölda íslendinga atvinnu
og skapa þeim lífskjör og fé-
lagsleg og menningarleg skil-
yrði, sem í öllum aðalatriðum
séu sambærileg við það, sem.
nágrannaþjóðirnar bjóða upp á.
íslendingar vernda ekki þjóðfé-
lag sitt með því að standa kyrr-
ir, heldur með því að fylgjast
með og fella breytingar heims-
ins að sínum sérstöku aðstæð-
um. Það er þá lílca í raun og
veru megintilgangur þeirrar
stefnubreytingar í efnahags-
málum, sem nú hefir verið fram
kvæmd, — að gera íslending-
um kleift að fylgjast með í
þeirri sókn til framfara og
bættra lífskjara, sem nú stend-
ur yfir um heim allan.
Erfiðleikana og sársaukann,
sem stefnubreytingunni eru
samfara, höfurn við fengið a<V
reyná á þessu ári í ríkum mæli,
og eigum enn eftir að reyna, á
því ári, sem í hönd fer. En
jafnframt sjáum við hilla undir
þann jákvæða árangur, sem.
framundan er. Við erum nú að
byrja að sjá, að til framfara ■
og velmegunar liggja aðrar leið
ir en þær, sem verðbólgan
kenndi okkur að sækja. Það
skiptir ekki aðeins máli, að
nýjustu tækja sé aflað til at-
vinnurekstrar, heldur jafn-
framt og eigi síður, að sérhvert
atvinnufyrirtæki sé rekið af '
ýtrustu hagsýni. Það skiptir
ekki aðeins máli, að mikill afli
berist á land, heldur eigi siður.,.
Fih. á 11. s.