Vísir - 24.03.1962, Side 9

Laugardagurinn 24. marz 1962.
VIShR
9
byggingum. Langhúsið er göm-
ul hústegund, sem hefur verið
þekkt í Noregi aftur á þjóð-
flutningatíma. Síðan risu lang-
hús upp í norsku víkingabyggð
unum á Hjaltlandseyjum —
(Jarlshof), Skotlandi, íslandi og
þau eru vel þekkt af uppgreftri
í hinum fornu byggðum á
Grænlandi.
I anghúsið er elzta húsagerðin
serft fyrstu landnemarnir
reistu á Grænlandi skömmu fyr
ir árið 1000. Og skömmu síðar
hófust einmitt Vínlandsferðirn-
ar. Á Grænlandi hefur verið
grafinn upp bærinn, höfðingja-
setrið Brattahlíð þar sem Eirík-
ur rauði og sonur hans Leifur
heppni bjuggu. Það var greini-
legt langhús mpð viðbótarbygg
ingum. Og undarlegt má það
heita, að stærð húsanna f
Brattahlíð og Lance aux Mea-
dows er nær því alveg sú sama.
Eldstæðin hafa einnig sína
sögu að segja. Það er greini-
Iegur skyldleiki milli eldstæð-
anna f Lance aux Meadows og
þeirra sem grafin hafa verið
upp f norrænu byggðunum á
Granlandi. Og þá hefur það
Þetta er
síðasta
grein H.
Ingstad
um ferð-
ir hans
vestra
Og hér var það athyglisvert að
húsið sneri að lægðinni með-
fram ánni. Ef sjórinn hefur til

1 Islendingasögum segir að veðráttan hafi verið svo mild á Vín-
landi, að bústofninn hafi gengið sjálfala úti um veturinn. En i
Lance aux Meadow er' okkur sagt, að kýmar gangi úti allan
veturinn, því að vindurinn frá hafinu feyki burt öllum snjó.
ekki minni þýðingu að við skul-
um finna felholur í rústunum,
þvf að samskonar felholur hafa
fundizt í rústum kringum
Brattahlíð, heimabæ Leifs Ei-
ríkssonar.
Það væri hægt að greina frá
ýmsu fleiru sem við fundum
við uppgröftinn, en það verður
að bíða þar til það hefur verið
rannsakað nánar.
Tpg hef áður sagt frá því að
við framkvæmdum tilrauna
uppgröft á fleiri stöðum þarna
á kambinum, þar sem örlaði fyr
ir veggjum. Þar fundum við
einnig ýmislegt sem benti til
ncrræns uppruna sérstaklega
hvað viðvék húsagerð og eld-
stæði.
Loks ætla ég að minnast á
merkilega tóft. Við höfðum
lengi tekið eftir svolítilli laut
í kambinn og velt þvf fyrir
okkur, hvort nokkuð væri þar
undir. Við tilraunauppgröft
kom í ljós að þarna hafði verið
lítið hús. Utanvið það lá mikið
af brenndum steinum, sem voru
hnefastórir. Nú vitum við að
það var venjan í baðstofunum
að hella vatni á glóandi steina.
forna staðið/hærra en nú, þá
hefur þessi lægð verið full af
sjó, þetta hefur verið hóp og þá
hefur baðstofan staðið rétt við
hópið og stutt að fara að kasta
sér í vatnið og kæla sig, eftir
hið heita bað.
Þegar á allt er litið bendir
það sem við höfum fundið sann
færandi til þess að rústirnar
séu norrænar. Þar við bætast
svo hinar sögulegu heimildir,
og þá fyrSt og fremst lýsingar
íslendingasagna af Vínlands-
ferðum.
T bók minni um Grænland
„Landið undir Leiðarstjörn
unni“ ræddi ég um það hvernig
túlka bæri lýsingar Islendinga-
sagna um Vínlandsferðir og
komst ég þar að þeirri niður-
stöðu að Vínlands væri að Ieita
á Nýfundnalandi og þá helzt á
norðanverðu Nýfundrjalandi.
í fyrri greinum mínum hef
ég skýrt helztu röksemdir mín
ar og þar á meðal þá röksemd,
að nafn landsins hafi verið Vin-
land, sem þýðir grösuga landið,
en ekki Vínland eins og það hef
ur venjulega verið kallað. Ég
taldi einnig að
ar í sögunni af siglingu Leifs
Eiríkssonar væru nokkurnveg-
inn réttar og loks taldi ég að
hið gamla íslenzka landabréf
Sigurðar Stefánssonar væri
ekki afleidd heimild, heldur
gæfi það mikilvægar upplýsing-
ar Ennfremur hef ég nefnt það
að landslýsing íslendingasagna
á Vínlandi virðist koma heim
við grasvelli Lance aux Mea-
dows.
j" sögunni af Leifi Eiríkssyni
1 er sérkennileg lýsing á Vfn
landi, sem rétt er að athuga
nokkru nánar: „Þar var svá,
goðr landskostr, að þvf er þeim
sýndist, at þar myndi engi fén-
aðr fóðr þurfa á vetrum, þar
komu engi frost á vetrum, ok
lítt rénuðu þar grös.“
Flestir fræðimenn hafa vilj-
að gera lítið úr þessari frásögn
og litið á þetta sem ævintýra-
svipmót í sögunni, vegna þess,
að þeir telja að fara verði mjög
langt suður eftir ströndinni til
að finna stað þar sem ekki er
vetrarkuldi og þar sem grasið
sölnar ekki um veturinn,
En f áðurnefndri bók minni
minntist ég á það, að nokkur
sannleikskjarni kynni að leyn-
ast f þessari lýsingu, því að það
hafi komið Vínlandsförum á ó-
vart að kýrnar gátu gengið úti
að vétrinum. Siíku voru íbúarn
ir frá heimskautahéruðunum ó-
vanir og það hafði djúp áhrif á
þá, því að hér var um mikil-
vægustu atvinnugrein þeirra að
ræða. Það var því eðlilegt að
þetta fyrirbæri geymdist í sögn
um þeirra, en hugmyndaflug
fólksins bætti síðar nokkuð við.
íbúarnir í Lance aux Mea-
dows segja okkur þau tíðindi,
að þar gangi kýrnar úti allan
veturinn, ef sleppt er verstu
óyfeðursdogunu^^ýidurinn ut-
an af hafinu blæs snjónum burt
af graslendinu og oft eru vet-
urnir mildir með lftilli snjó-
komu.
Ég hef talið hér upp aðeins
nokkur atriði á víð og dreif og
við þau verður síðar hægt að
bæta fleiru. En þegar á heild-
ina er litið þá virðist margt
benda til þess, bæði fornleifar
og sögulýsingar, að Lance aux
Meadows sé hið forna Vín-
land.
T^n fóru Vínlandsfarar ekki
sunnar en til norðurhluta
Nýfundnalands? Jú, það er lík-
legt að þeir hafi siglt frá höfuð
bækistöðvum sfnum og langt
suður á bóginn, þeir dvöldust
alhengi í Ameríku og höfðu
hraðsigld skip.
En á Vínlandsvandamálinu
er önnur hlið og ekki síður
spennandi. í íslendingasögun-
um eru ýtarlegar frásagnir um
hinar þekktu Vínlandsferðir
sem farnar voru kringum árið
1000, — en héldu siglingarnar
þá ekki áfram miklu lengur allt
fram á daga Kolumbusar?
Við verðum að athuga það
að vitneskjan um leiðina til Vín
lands hefur varðveitzt meðal
grænlezkra sjómanna og hald-
izt við kynslóð eftir kynslóð. Á
stórbýlinu Brattahlíð, sem flest
ir Vínlandsfarar lögðu út frá,
hafa menn haldið áfram við
langeldana að segja sögurnar
Hér sást minni tóftir, sem voru grafnar upp. Á þeim er eld-
stæði og suðugróp. Síðar hefur Helge Ingstad skýrt frá því,
að í þessu húsi hafi fundizt gjall frá rauðablæstri.
af Leifi Eirfkssyni og Þorfinni
karlsefni. Þessar sögur hljóta
að hafa verið meðal barnalær-
dómsins. Og hið norræna þjóð-
félag á Grænlandi stóð í nærri
500 ár.
^msar heimildir benda og til
þess, að Grænlendingar
hafi fram eftir miðöldum farið
í ferðir til Ameríku. I íslenzk-
um annálum frá 1121 eru merki
legar upplýsingar um það að
Eirekr biskup af Grænlandi hafi
Veiðimaður frá Lance aux
Meadows kemur í heimsókn. —
Hann notar enn framhlaðning
forfeðra sinna. Á brjóstinu ber
hann púðurhomið.
farið að leita Vínlands. Við vit-
um ekki hvað hann ætlaði að
gera þangað sem biskup, né
heldur hvað varð af honum, —
hann hverfur þar úr sögunni.
Þá segja íslenzkir annálar frá
þvf að á árinu 1347 hafi komið
til íslands skip af Grænlandi er
sótt hafði til Marklands og hafi
18 menn verið á þvf.
Aðrar einkennilegar heimild-
ír gætu bent til þess að íbúar
Vesturbyggðar hafi flutzt til
Ameríku um miðja 14. öld.
Þetta upplýsa heimildir um
seinni tíma siglingu til Vfn-
lands fyrir daga Kolumbusar.
En það er margt, sem aldrei
verður upplýst né skilið, er
gerðist í hinu norræna samfé-
lagi f Grænlandi, annaðhvort
vegna þess að skrifaðar heimild
ir hafa týnzt eða aldrei hefur
neitt verið skrifað um það.
Hvað hefur orðið um þetta
fólk sem kom til nýja landsins
í vestri fram eftir miðöldum?
Við því er ekkert öruggt svar
til. En fyrir sunnan Lance aux
Meadows lifðu Beotuc-Indíán-
arnir, — fólk sem hyítu menn-
irnir gereyddu síðar. Af elztu
lýsingu á þessari Indíána-þjóð
þekkjum við ofurlftið til henn-
ar. Að vísu má ekki álykta of
mikið af þeim lýsingum, en í
þeim eru þó viss atriði, sem
gætu bent til þess að þeir hafi
verið blandaðir norrænu blóði.
Tjað líður að hausti, loftið er
1 svalt og fuglarnir koma
fljúgandi í hópum að norðan.
Dag og dag skellur á stormur
utan af hafinu og hann hvín yf-
ir grasvellina í Lance aux
Meadows. Það er kominn tfmi
til að hætta uppgreftrinum í
ár pg leggja af stað suður á
bóginn með Halten og sfðan
heim til Noregs.
Síðasta kvöldið kveikjum við
eld í rekavið niður við ána, þar
semihún rennur út úr lægðinni,
sem e.t.v. hefur verið „Hóp“
sögunnar -til forna. Eldurinn
teygist upp í loftið og speglast
í svörtu vatninu. Við sitjum á
viðarbútum og horfum út til
eyjanna og hafsins í norðri.
Hugurinn reikar til hinna nor-
rænu manna, sem lögðu til
forna út á hafið frá bæjum sín-
um og stefndu yfir ókunn höf
í leit að nýju landi.
(Bulls - Öll réttindi áskilin)
I
ii

rænna
i
Ameriku