Tölvumál - 01.10.1990, Blaðsíða 9

Október 1990
Hvað er hlutbundin
forritun?
Merking hugtaksins "hlutbundið"
er mjög á reiki. Upphaflega er
hlutbundin forritun sprottin upp úr
gerð hermilíkana. Fyrir meiraen 30
árum útbjuggu nágrannar okkar
Norðmenn fyrsta hlutbundna
forritunarmáhð, Simula, til að skrifa
hermilíkön. Það kom fljótt í ljós að
Simula er í raun mjög öflugt við
hefðbundin forri tunarverkefni. Síðan
hafa verið smíöuð fjölmörg
hlutbundin forritunarmál og gerðar
viðbætur við flest önnur mál sem
eiga að gera notendum þeirra kleift
að beita hlutbundnum aðferðum.
En þar með er vandinn ekki leystur.
Styrkur hlutbundinnar forritunar felst
nefhilega ekki í forritunarmálinu
sem notað er heldur þarf að nálgast
verkefhin frá allt annarri hlið en
venja er til.
Það er grundvallarmunur á hlut-
bundinni og "hefðbundinni" forritun.
Þetta hefur mörgum reynst erfitt að
skilja og án skilnings á þessum
grundvallarmun er ekki hægt að
hagnýta sér kosti hlutbundinnar
forritunar.
/ hlutbundinni forritun er
horft á forritunarverkefni út
frá þeim hlutum sem
tö/vukerfið þarf að
vinna með.
Kirsten Nygaard, sem með nokkrum
rétti má kalla upphafsmann hlut-
bundinnar forritunar, segir: "Ihlut-
bundinni forritun er horft á
forritunarverkefni út frá þeim hlutum
sem tölvukerfið þarf að vinna með."
Gerð hlutbundinna
forrita
Helstu atriði við gerð hlutbundinna
forrita eru þessi:
* V aldir eru þeir hlutir sem skipta
máli útfrá lausn viðkomandi
verkefhis.
* Hver hlutur er skilgreindur útfrá
þeim upplýsingum sem hann
þarf að vaiðveita og þeirri hegðun
sem hann þarf að sýna.
* Hegðun hlutanna felst í
tjáskiptum við aðra hluti
kerfisins.
* Tjáskipti hluta fela í sér
upplýsingaskipti og beiðnir um
vinnslu.
í bókhaldskerfi gæti einn hlutur til
dæmis verið viðskiptavinur. Hann
hefúr allar þær upplýsingar um hinn
raunverulega viðskiptavin, sem aðrir
hlutirkerfisinsþurfaaðvita. Dæmi
um tjáskipti er að þegar senda á
reikningsyfirlit er hluturinn spurður
um öll viðskipti hans á tímabilinu.
Athugið að í hlutbundinni forritun
er tölvan ekki lengur gerandinn.
Hlutverk hennar er að gefa hlutunum
"líf", svo þeir geti athafhað sig.
/ hiutbundinni forritun er
tölvan ekki lengur
gerandinn, heldur gefur hún
hlutunum "líf"
Það er sem sagt verið að vinna líkt
og fólk gerir venjulega þegar það er
að tala um eitt og annað sín á milli.
Öflugustu hlutbundnu kerfin reyna
að líkja eftir tjáskiptum manna bæði
í sambandi við innri virkni forritsins
og í tjáskiptum tölvu og manns.
Til dæmis lýsa höfundar þróunar-
umhverfisins Smalltalk hlutbundinni
forritun nokkum veginn svona:
"Notandinn talar við tölvuna um
hina og þessa hluti. Ef tölvan þekkir
ekki einhvem hlut sem notandinn er
að tala um þá þarf að útskýra
(skilgreina) hann og síðan má halda
samræðunum áfram."
Niður á jörðina
Ofangreind lýsing kann að virðast
fjarstæðukennd en tíföld ffamleiðni-
aukning í forritun fæst heldur ekki
með neinum venjulegum aðferðum.
Vegna þess hversu náin samsvömn
er milli forritsins og þess raunvem-
leika sem það lýsir, veiður forritasmíð
auðveldari. Einnig er auðveldara að
leita uppi villur, og eyða þeim. En
framleiðniaukningin byggist ekki
eingöngu á þessu tvennu.
Þegar hlutbundið forrit er skrifað
myndast safn hluta sem flestir nýtast
í öðmm forritum sem skrifa þarf.
Þannig byggist jafht og þétt upp
stórt safh hluta á því sviði sem
viðkomandi forritari eða hug-
búnaðarhús vinnur. Hlutbundin
forritun felur líka í sér fínpússningu
og endumýtingu þessara hluta. Og
ef endumýtingin tekst eykst
framleiðnin.
Hver er reynslan?
Hvemig hefúr svo gengið með
hlutbundna forritun hjá þeim sem
hafa tekið hana upp? Því miður víða
mjög illa. Helstu vandamálin em:
* Kerfi em hönnuð án tillits til
hluta.
* Forritarar hafa ekki tíma til að
læra hlutbundna forritun og
falla alltaf í sama óhlutbundna
farið.
* Verkstjórar skilja ekki að hlut-
bundin forrit em að jafnaði betri
eftir því sem þau em styttri.
* Vegna tímaskorts ná forritarar
ekki að byggja upp endumýtan-
leg hlutasöfh (búa til "einnota"
hluti).
Lokaorð
Ef vel er að málum staðið getur
hlutbundin forritun haft veruleg áhrif,
og gert hugbúnað framtíðarinnar
öflugri, öraggari og ódýrari. Síðast
en ekki síst ber að geta þess að
hlutbundin forritun er ákaflega
skemmtileg.
Tölvumál - 9