Vísir - 28.04.1966, Síða 9

V í SI R . Fimmtudagur 28. apríl 1966.
bezt feguri Reykjavikm var biskup íslands
virtust enga tilfinningu hafa fvr
ir hinu raunverulega byggingar-
lagi torfbæjanna. Og þetta tók
Jón Helgason sér fyrir að leið-
rétta. Hann þekkti þessi hús út
og inn, gat jafnvel leiðrétt óskýr
ar ljósmyndir og setti rétt lag á
torfhúsin með kamp og bæjar
vegg. Þannig fór hann langt aft-
ur f timann og það má segja, að
þessar sögulegu myndir hans
séu nokkurs konar annáll bæj-
arins í myndum. Hann notaði
þær líka í Árbók Reykjavíkur
sem hann skrifaði, setti þar við-
eigandi myndir inn við rétt ár-
töl. Verða myndir hans mjög til
að lýsa og skýra þróun bæjar-
ins.
að þetta sé vel til fundið að
minnast þessa merkismanns
með þeim hætti. Það er vel þess
vert að sýna fólki hvílíkur meist
ári Jón Helgason biskup var á
þessu sviði.
Þrjú eintök af sömu
mynd.
— Hvernig eru myndir hans,
eru þetta blýantsteikningar eða
málverk?
— Það er jöfnum höndum.
Hann vann þetta dálítið óvenju
lega. Fyrst gerði hann blýants-
teikningu, ef honum lfkaði hún
gerði hann vatnslitamynd, ef aft
ur honum líkaði hún, þá end-
Lárus Sigurbjörnsson skjalavörður sýnir myndir biskupsins. Hér
er vatnslitamynd af „Battaríinu,“ segir hann og bendir á eina.
— Hann hefur tekið málara-
listina alvarlega, kannski farið
út með málaratrönur eins og
iistmálarar gera.
— Ég held hann hafi mest
teiknað uppköst að mvndum í
litlar teikniblokkir. Hann hafði
þær t. d. með sér í vísitasíuferð-
ir og þá teiknaði hann mynd af
hverri einustu kirkju á iandinu.
Þetta er mikið og merkilegt safn
sem var nýlega gefið Þjóðminja-
safninu og mér skilst að þjóð-
minjavörður hafi nú í huga að
hafa sýningu á því á aidaraf-
mæli Jóns biskups sem verður
nú 21. júní n.k. og á þá sýningu
lánum við einnig nokkrar
Reykjavíkurmyndir hans. Ég tel
aði hann með því að gera oliu-
málverk. I mörgum tilfellum á
minjasafnið 3 myndir frá hans
hendi af því sama, blýantsteikn
ingu vatnslitamynd og olíumál-
verk. Þar fyrir voru blýants-
teikningin og vatnslitamyndin
engar skissur, heldur lauk hann
við þær fullkomlega og þær geta
þannig staðið sjálfstæðar.
— Hvað myndirðu segja um
það, myndirðu telja að myndir
Jóns biskups séu listrænar, geta
þær talizt listaverk?
— Ég veit varla hvernig ég
á að svara þessu, sérstaklega á
þessum tímum, þegar málararn-
ir prýða Iéreft sín með strik-
um hingað og þangað út í loftið.
Hús biskupsins sjálfs í Tjamargötunni, olíumálverk. Úti á Tjörn-
inni em unglingar á skautum.
Hans myndir geta ekki flokkazt
undir slíka „list“. Og fyrst
finnst mér að ég verði að telja
að Jón biskup hafi verið í mál-
aralist sinni vísindalegur. Þetta
var á tímum natúralískrar mál-
aralistar, ég held líka að hann
hafi tekið Þórarin B. Þorláks-
son sér til fyrirmyndar. Myndir
hans eru vissulega vlsindalegár.
Hann Ieiðréttir útlendar mynd-
ir, gerir húsin nákvæmlega eins
og þau voru í raun og veru, gerir
tölu glugganna á húsahliðunum
rétta, setur inn eða tekur af
sillumar á dómkirkjunni sem
myndastyttur áttu að standa á,
eftir þv£ frá hvaða ári myndin
á að vera. Það hefur verið sögð
um þetta sú saga, að kunningi
hans hafi komið að honum úti
á túni þar sem hann var að
mála. Hann var að mála hús,
sem stóð I nokkurri fjarlægð.
— Nei, biskup, sagði kunning-
inn við hann. Þessir gluggar eiga
að vera jafnstórir. — Ég held
nú ekki, sagði biskup, þessi
gluggi er tommu lægri. Þeir
voru ekki lengi að þrátta um
þetta, heldur fóru af stað með
tommustokk, og það kom i ljós,
að annar glugginn var nákvæm-
lega tommu lægri. Annað dæmi
er svo víst og rétt, að einu sinni
skar málverk hans úr, að skúr
sem hafði verið byggður óleyfi-
lega við Laufásveginn, var bú-
inn að standa það lengi, að hann
var búinn að fá hefð á sig. Skúr
inn sást aðeins í fjarlægð á
myndinni, en þarna var hann og
sást greinilega og það var nægi-
legt sönnunargagn. Svona var
hann nákvæmur. Annað var líka
einkennilegt við hann, að hann
rammaði sjálfur allar sínar
myndir inn, og þeir eru enn á
myndum hans, vottur um það
að hann hefur einnig verið hag-
leikssmiður.
Túlka fegurð Reykjavíkur
— Maður heyrir oft talað um
það, að á þessum fyrri tímum
hafi menn ekki haft mikinn
smekk fyrir þvl að Reykjavík
væri fallegur bær, það var talað
um óhrjálega kofa og seinna
um bárujárnshjalla og yfirleitt
var fáum þá vel við Reykjavfk,
tæplega hafði mönnum skilizt
að Tjömin væri nein sérstök
bæjarprýði. En hvað með Jón
Helgason, finnst þér af myndum
hans, að hann hafi verið búinn
að uppgötva fegurð bæjarins?
Á því getur enginn vafi leik-
ið, ég held að mvndir hans all-
ar undantekningarlaust túlki og
sýni fegurð bæjarins, þær sýna
bjartan himin með léttum góð-
viðrisskýjum, þær sýna spegil-
slétt sundin, og Esjan er hans
uppáhaldsfjall, hann sýnir hana
í óteljandi litbrigðum, leitar
uppi þá miklu fegurð, sem þetta
tilkomumikla fjall býr yfir. —
Gegnum allar myndir hans finn
ur maður viðkvæma ást hans til
þessa staðar, fegurðarsmekk
hans og alþýðleik. Þú sagðir
bárujárnshjallar, það er rétt
þau voru kölluð það gömlu hús
in, og þau eru kölluð það enn ■
dag, þegar menn eru að hlakka
yfir því að þau eru rifin til að
rýma fyrir nýtízku bvggingum
En við nánari athugun, þá sjá-
um við að í allrj sinni fátækt þá
bjuggu bárujárnshúsin yfir sér-
stökum fallegum stíl. Þetta
hafði Jón Helgason vissulega
fundið og hann túlkar það mjög
vel í myndum sinum. Ég sagði
áðan að hann hefði fyrst og
fremst verið visindamaður i mál
Fyrsta myndin sem hann gerði vorið 1885 út um glugga Latínu-
skólans, við þekkjum þetta svið enn.
aralist sinni, kannski leggur mað
ur of mikla áherzlu á þetta,
vegna þess hvað mvndir hans
hafa verið mikilvæg, hreinlega
sagnfræðileg gögn um bæinn. En
óneitanlega verðum við líka
snortnir af því hve listrænar
Tjarnarmyndirnar hans, þar
sem húsin handan við hana
speglast I fletinum. Það er eng-
inn vafi á því, að sá sem þær
gerði, kunni að meta fegurð
Reykjavíkur og hann hafði mjög
næma fegurðartilfinningu. Eða
Mynd tekin efst af Skólavörðustígnum, þar eru aðeins grjótgarð-
ar meðfram stígnum, meðal efstu húsa fangahúsið og hús Þor-
bjargar Sveinsdóttur ljósmóður.
myndimar eru, hvað litimir em
fagrir og línum þeirra stjómað
með styrk, án þess að nokkurs
staðar sjái hnökra á. Það er á-
byggilega mikil listræn fegurð I
þeim, sjáðu til dæmis sumar
eigum við að orða þetta eins og
Kjarval gerði einhvem tíma,
þegar hann var að skoða myndir
Jóns Helgasonar biskups:
„Þar hefur mikill listamaður
farið I Theológíuna“.
Of lítið öryggi á höfuð-
flugvöllum Norðurlundu
I nýútkomnu blaði flugmanna
SAS-flugfélagslns, „SAS-PiIot“,
er hörð gagnrýni á yfirvöld
flugvalla á Norðurlöndunum
fyrir lélegan tækniútbúnað,
ekki sízt á hinum alþjóðlegu
flugvöllum í Kaupmannahöfn,
Osló og Stokkhólmi. Telja þeir
öryggismálin í ólagi og ástandið
í heild ekki forsvaranlegt.
Um Kastrup-flugvöll segja
þeir m. a.: Starfsskilyrðin í
hinni gömlu og lélegu bygg-
mgu flugeftirlitsins eru slæm
Of mikið álag er á einni flug-
brautinni, og þarf því aðra
braut samhliða henni Lýsingu
braut.anna er áfátt.
Um Fornebu-flugvöll í Osló
segja þeir: Þar vantar nauðsyn
legasta hjálpartæki flugeftirlits
ins, — ratsjárstöð. Þar vantar
einnig svonefnda „transmiso-
metre“ til þess að mæla
skyggni, og slíka mæla vantar
einnig í Stokkhólmi.
Hörðust er gagnrýni flug-
mannanna út af skortinum á
skyggnismælunum. Upplýsing-
ar þær, sem flugmenn fá um
skyggni við lendingu, eru fengn
ar þannig, að eftirlitsmaður
við brautarenda metur skyggn-
ið. Þessi eftirlitsmaður getur
ekki dæmt um skyggnið á allri
brautinni, enda segja flugmenn-
irnir, að dæmi séu til um lend-
ingar í þoku með minna en 100
metra skyggni, og segja þeir
slíkt ekki til fyrirmyndar.
Hóta flugmennimir að gera
strangari kröfur til skyggnis
við lendingar á þessum flugvöll
um„ meðan skyggnismælingam-
ar eru svona ónákvæmar. í þvi
sambandi benda þeir á, að mik-
ill gróði sé af starfsemi flug-
vallanna, og ætti að leggja eitt-
hvað af honum i að bæta ör-
yggi þeirra.
csa