Vísir - 11.03.1967, Blaðsíða 9

VlSIR . Laugardagur 11. marz 1967.
9
Stórbrunar á öldinni
Nú eru timburiiúsin reist innan i stein-
húsunum og eldhættan eykst
Brunarústimar í Lækjargötunni eftir stórbrunann i gærmorgun
vekja hugsunina um aðra stórbruna, sem hafa orðið á þessari öld
og þróun eldvarna. — í brunanum í gærmorgun brunnu þrjú hús til
grunna, en mesta tjónið varð þó í fjórða húsinu, Iðnaðarbankahús-
inu, þar sem tjónið nemur tugum milljóna króna. Er þama án
efa mesta brunatjón, sem hefur orðið i steinhús! á íslandi og eitt
mesta tjón, sem hefur oröið í einum bruna. — Á fundi með blaöa-
mönnum í gær, sagðl slökkviliðsstjóri, Rúnar Bjamason, að það
setti að sér óhug, þegar hann hugsaði til þess, að nú skuli vera
mest í tízku að byggja timburhús innan i steinhúsunum.
Veggir eru nú viðarklæddir, inn
veggir eru úr timbri eða öðru
eldfimu efni, en innveggir eru
nú meiri að tiltölu en áður var,
vegna þess að i stað burðar-
veggja eru nú komnar burðarsúl-
ur. — Húsin eru nú einangruð
með plasti, scm auk þess að vera
mjög eldfimt, myndar mjög
mengaðan reyk begar það brenn;
ur. — Mælti Rúnar mjög gegn
því að plast væri notað í svo
ríkum mæli eins og gert hefur
verið hér á landi undanfarin ár,
en í stað þess yrði notkun stein
ullar og glerullar endurvakin. —
Sérstaklega benti Rúnar á þá
augljósu hættu, sem væri því
samfara að nota plasteinangrun
óvarða, t. d. neðan á Ioft, sem
nú má víða sjá.
Minnstu munaði í gær, að eld-
urinn breiddist yfir Vonarstræt-
ið í Iðnskólann gamla og Iðnó,
sem hefðu vafalaust brunnið til
grunna, ef eldurinn hefði náð
að breiðast þangað. — Leiðir
þetta hugann aö þeirri stórkost-
legu brunahættu sem er víða í
gamla bænum, eins og t. d.
beggja megin Aðalstrætis og í
brekkunni þar fyrir ofan. —
Þess eru mörg dæmi að heilu
húsaraðirnar og hverfin hafi orð
ið eldi að bráð hérlendis frá því
að bæir tóku að myndast um
seinustu aldamót. — Þessir
stórbrunar geta endurtekið sig,
þrátt fyrir bætta aðstööu tíl
slökkvistarfa. — Dregur það
sízt úr hættunni, að stórhýsi,
sem jafngilda heilum húsaröð-
um fyrri tíma, eru nú byggð án
tillits til eldhættu gömlu hverf
unum, þar sem eldhættan er
mest.
Störbruninn í Lækjargötunni
gefur tilefni til þess að rifja
lauslega upp stórbruna, sem
hafa orðið hérlendis á þessari
öld, þó að slík upptalning geti
ekki orðið tæmandi í stuttri
blaðagrein. — Verður frekar
leitazt við að iýsa brunum, sem
urðu snemma á öldinni, þar sem
þeir eru ekki jafn ferskir ; minni
Fyrsti stórbruninn á öldinni
varð á Akureyri 19. desember
1901, þegar 12 stórhýsi brunnu
til grunna á nokkrum klukku-
stundum. — Eldurinn kom upp
í Hótel Akureyri og varð við
ekkert ráðið enda ekkert slökkvi
lið né slökkvidæla til í bænum.
— Um tíma var fyrirsjáanlegt
að bærinn myndi að mestu íeyti
brenna til grunna, en með sam-
stilltu átaki tókst bæjarbúum að
takmarka eldinn við þessi 12
hús.
Sama árið kom eldur upp í
steinolíubyrgi, skammt frá Batt-
aríinu I Reykjavík, þar sem 150
tunnur af steinolfu fuðruðu upp.
— Tókst með mestu harmkvæl-
um að hefta útbreiðslu eldsins,
en næstu hús voru varin með
blautum seglum.
Félagsbakariið við Amtmanns
stíg brann að kvöldi 10. nóvem-
ber 1905, en þar var þá eitt
stærsta brauðgerðarhús höfuð-
borgarinnar. — Húsið hafði ver-
ið reist skömmu áður og var
eitt af stærstu húsum bæjarins.
— Til mikilla trafala I slökkvi-
starfi var, að slökkvidælur borg
arinnar voru í megnast ólagi og
varð helzt að nota slökkvidælu
í einkaeign, en hana átti Ólafur
nokkur Hjaltested.
K. F. U. M. reisti stórhýsi, þar
sem Félagsbakaríið hafði staðið
en það brann til grunna árið
1947 ásamt einu húsi öðru, en 6
önnur brunnu að einhverju leyti
Annar stórbruni varð á Akúr-
eyri að morgni 18. okt. 1906. —
Þá brunnu 7 hús til grunna á
tveimur klukkustundum og tæp
lega hundraö manns urðu heimil
islausir. — Þriðji stórbruninn á
Akureyri varð 17. des. 1912, en
þá brunnu 12 hús til grunna.
Mesti eldsvoði íslandssögunn-
ar varð 25. apríl 1915, þegar 12
hús í miðbæ Reykjavikur
brunnu og tveir menn létu lífið.
Eldurinn kviknaði undir kl. 3 að
faranótt 25. apríl í Hótel Reykja
vík, en á skömmum tima hafði
hann breiðzt út um svo til allan
miðbæinn.. Eldurinn var svo
magnaöur að það leið ekki nema
rúmlega klukkustund þar til
hann hafði ráðið niðurlögum
allra húsanna. — Helztu húsin
sem brunnu þá, voru: Hótel
Reykjavík, „Vöruhúsið“ svokall-
aða, Landsbankinn, Ingólfshvoll,
Edinborgarhúsin tvö, gamla og
nýja, Herdisarbúð og Godthaabs
búð.
Mennirnir, sem létu lífið, voru
Guöjón Sigurðsson úrsmiður, en
hann var eigandi • Ingólfshvols.
—Hann gerði tilraun til að kom-
ast upp á þak hússins tii að
freista þess að bjarga þvi, en lét
lífið við það. — Hinn var Stein-
grímur Runólfsson vinnumaður
á Hótel Reykjavík, sem brann
’inni.
ísaga brann í júlí 1963 með miklum sprengingum sem urðu þegar
eldur komst í súrefniskúta sem fyllt var á f verksmiðjunni. — Við
þennan bruna opnuðust augu manna fyrir þvi, að verksmiðja sem
þessi á ekkert erindi inni í ibúðarhverfum.
Landsbankinn reisti sér ekki
húsnæði að nýju fyrr en 1924,
þegar hið trausta steinhús bank-
ans var reist á sama stað í Aust
urstræti og gamla húsið haföi
staðið.
Laugarnesspitalinn brann til kaldra kola á rúmri klukkustund 1943.
Iðnaðarbankahúsið i Lækjargötu er dæml um hættuna af þeirri tízku
— Hann er dæmi um hættuna samfara timburhúsum á sama hátt og
að „byggja tlmburhús innan í steinhúsum."
Gamlársdag 1934 varð ægileg-
ur bruni í félagsheimili ung-
mennafélagsins í Keflavík. Kom
eldurinn upp í húsinu meðan á
bamaskemmtun stóð, með 180
bömum á aldrinum 6—14 ára,
en einnig voru 20 fullorðnir í
húsinu, aöallega eldri konur. —
Eldurinn kviknaði, þegar vax-
kerti á stóru jólatré datt ofan
á pappírsvafinn fót trésins og
skipti það engum togum, að jóla
tréð stóð í björtu báli og breidd
ist eldurinn þaðan skjótt út. —
Börnin æddu að útgöngudyrun-
um, sem báðar opnuðust inn í
salinn og var það aðeins með
miklu snarræði, sem þremur
karlmönnum tókst að opna ein-
ar dymar og halda þeim opnum
meðan börnin hlupu út undir
handleggi þeirra. — Þegar einn
þeirra, sem héldu dyrunum opn-
um forðaði sér, var eldur í klæð
um hans og hári. — Tveir full-
orðnir og 5 börn brunnu inni,
en eitt barn og eitt fullorðið
létust skömmu seinna af bruna-
sárum. Auk þess lágu margir
lengi meö slæm bmnasár.
Mesti spitalabruni, sem hefur
orðið á íslandi varð 8. apríl
1943, þegar Laugarnesspítalinn
brann til kaldra kola. Svo giftu-
samlega tókst til að hægt var
að bjarga öllum út úr húsinu á
örskammri stund, en ekki mátti
tæpara standa, því eftir klukku-
stund stóðu aðeins fjórir reyk-
háfar upp úr bmnarústunum. —
Laugamesspítalinn var reistur
1898 fyrir holdsveikisjúklinga
og var rekinn sem slíkur að
mestu leyti til upphafs heims-
Framh. á bls. 7