Alþýðublaðið - 26.01.1966, Blaðsíða 6

beitt sér fyrir þeirri ráðabreytni.
En meg auglý. ingunni um verzl
unarírefsið fengum við þó „jörð til
að standa á“„ því samkvæmt henni
gaf konungup kaupstaðnum lóð,
sem samkv. mælingu 24. apríl 1787
var íalin vera 400,725 ferálnir,
og átti að nægja fyrir 30—35 fjöl
skyldur.
Lausleg teikning af tanganum
og lóðinni gerð af Jóni Arnórs
syni, sý lumanni ásamt Guðmundi
Bárðarsyni, hreppstjóra og Ólafi
'Guffmundssyni, er enn þá tii. en
síðar hefur komið í ljós, að þeir
reiknuðu ekki stærð lóðarinnar
rétt.
Út frá þessu má með nokkrum
rétti telja að nú, þegar bæjar
stjorn ísafjarðar er 100 ára, séu
kaupstaðarréttindi bæjarins orðin
180 ára gömul, og í ágústmán
uði árið 1936 var þess minnzt
hátíðlega hér á staðnum að 150
ár voru liðin þá frá útgáfu opna
bréfsins 1786.
Meff opnu bréfi 28. des. 1836
var svo ísafjörður ásamt fleiri
stöðum aftur hækkaður í tign og
gerður aff „autoriseruðum höndlun
arstað", og þegar Alþingi sendi
bænaskrá til konungs árið 1849 um
að verzlunin yrði gefin frjáls við
alla, þá var ísaf jörður meðal þeirra
6 kaupstaða, sem siglt skyldi til.
Til aðgreiningar frá prestssetr
inu Eyri var kaupstaðarlóðin köll
uð Tanginn, og um miðja 19. öld
var fólki tekið að fjölga að ráði
á Tanganum. Þilskipaútgerðin var
hafin. og góður hagnaður af há
karlaveiðum og þorskveiðum, og
vor" í firðingar fljótir að tileinka
sp„ nviunaarnar.
Tím hetta ievti lvsir séra Eyj
óTfnr Ko'heinsson latvinnulífi f
FVrar- off HóÞsókn þannig í sókn
arl^cíneii:.
HákaTlaveiði er hér mikil og
Inmna menn hér til hennar manna
hp7t ng stunda hana af harðfvlai
róa stnndnm '■vo Iangt á haf út
vntnar aðeins fvrir hæstu
fí!>Uptin<Tiim“ oa liggia út.i mörg
"m sirammdeín’snóttom í senn í
Vofaiai ncr arímmrlarfrostum, ef
nv-ti hvríar til Iands, en cvo eru
hoir hvf vanir. að há sakar siald
sn hó heir -éu á onnurn skinum.
AUnn onnnn fisk veiða menn á
iófcir nv siHa há ekki lengur í
sen„ en meðan heir draga Uon lnð
imar pn leggia aðrar. og að öll
um veiðiskap eru þeir skjótari og
fimari en flestir aðrir.“
íbúatalan á Tanganum var sem
hér segir um miðja 19. öld. Eyri
ekki meðtalin:
3835 37 manns
1840 40 manris
1845 43 manns
Í1850 90 manns
1855 T46 manns
; 1860 218 jnanns
og húsbændur þá taldir
34.
Hafði nú verzlunum fjölgað og
margir iðnaðarmenn sezt að í bæn-
um svo sem snikkarar, seglasaum
ari, járnsmiðir, bókbindari og
beykjar, en fjölmennastir voru sjó-
mennirnir og skipherramir, sem
stjórnuðu þilskipunum og sigldu
þeim frá útlöndum.
Var mikill framfarahugur ríkj-
andi og upphófst nú hreyfing til
aðskilnaðar frá Eyrarhreppi.
I.eiddi hún til þess aff ísafjörður
fékk bæjarstjórn fyrir réttum 100
árum.
Ennþá var verzlunin að vísu
í dönskum höndum að nokkru
leyti, en hér sem annarsstaðar
voru landsmenn sjálfir farnir að
gera út og verzla, og hér á staðn-
um var fyrirtæki Ásgeirs Ásgeirs-
sonar eldra orðið að verzlunar-
stórveldi og í fararbroddi í at-
vinnumálum.
Þegar íbúatalan á Skutulsfjarð-
areyri var orðin álíka há og í
hreppnum undu menn því ekki
lengur að fá ei að ráða málefnum
staðarins sjálfir. Fyrir aðskilnaðar
hreyfingunni stóðu þeir Lárus Á.
Snorrason, verzlunarstjóri, Páll
Hansen, assistent, Hinrik Sigurðs-
son, skipstjóri og Daníel A. John-
sen, verzlunarstjóri, en þeir höfðu
átt í deilu við hreppstjór-
ann Þessir menn voru allir full-
trúar hinnar nýju kynslóðar ís-
lenzkra athafriamanna, en dönsku
kaupmennirnir, eða umboðsmenn
þeirra höfðust ekki að í aðskilnað-
armálinu .
Samningur milli Eyrarhrepps og
ísafjarðar um aðskilnað var sam-
þykktur á almennum fundi hrepps
búa 3. nóvember 1862, eftir að
samninganefndir frá báðum aðil-
um höfðu starfað. Var þar skipt
að jöfnu hreppsþyngslum, eign-
um og skuldum.
Fyrir hönd bæjarfélagsins höfðu
þessir menn unnið að samnings-
gerðinni: Hjálmar Jónsson, borg-
ari, Hinrik 'Sigurðsson, borgari og
skipstjóri og Lárus Á. Snorrason,
verzlu nar st j óri.
- Níðurlag samningsins var á
þessa leið:„A3 um allt það, sevi
getur miðað báðum þessum félög-
um til heilla, eins og hverjum
nærliggjandi sveitarfélögum, ber
okkur með eindrægni og kærleik-
um að styðja hvort annað eftir
megni og kringumstæðum.”
Þegar þessi samningur hafði
verið gerður kusu Tangamenn sér
fulltrúa, sem þeir nefndu „bæjar-
stjóra,” og eru þeir í raun réttri
fyrstu bæjarfulltrúarnir hér á
Staðnum, þótt ekki væru þeir kosn
ir samkvæmt lagafyrirmælum.
. Þessir menn voru: Jens Krist-
ján Arngrímsson, járnsmiður,
Hjálmar Jónsson, borgari, Hinrik
Sigurðsson, borgari, og Lárus Á,
Snorrason, verzlunarstjóri.
Kom það í hlut þessara mánna
að vera í forsvari fyrir Tangabua
þar til lögleg bæjarstjórn komst
á laggirnar 1866, og leystu þeir
þann vanda af hendi með ágætum.
í söguriti því, sem Jóliann Gunn-
ar Ólafsson, bæjarfógeti er um
það bil að ljúka, er þessara merku
manna sérstaklega getið og ferill
þeirra rakinn svo sem kostur er.
Eftir að samningurinn hafði
náðist 1862 um skilnað kaupstaðar
ins og hreppsins upphófst langvirili
barátta fyrir því að fá aðskilnað
inn lögfestan, sem ekki lauk fyrr
en þann 26. janúar árið 1866.
Bogi Thorarensen var um þetta
leyti settur amtmaður í vesturamt
inu.
Benti hann á nauðsyn þess að
fá aðskilriað verzlunarstaðarins frá
hreppnum lögfestan, en ísfirðing-
ar völdu sjálfir þá leið að snúa
sér fyrst til Alþingis með málið.
Það hafði þá aðeins ráðgefandi
vald en ísfirðingar treystu bezt
á forsjá þingmanns síns, Jóns Sig-
urðssonar. Bænarskrá um málið
var send Alþingi þann 28. febrúar
1863.
Helztu rökin, sem fram,
eru talin fyrir því að staðufinn
verði bæjarfélag og lögsagnarum-
dæmi, eru m.a. þessi: Mikill vöxt-
ur bæði í íbúa og húsatölu, vax-
andi verzlun bæði við landsmenn
og útlenda, fjölgun iðngreina og
margbreyttari þarfir íbúanna. Þá
er á það bent, að verzlunarstaður-
inn eigi 400.725 ferálna lóð, sem
Framhald á 15. síðu
Núverandi bæjars'tjórn og bæjarstjóri ísafjarBar
Jón Guðjónsson,
bæjarstjóri
Birgir Finnsson
forstjóri.
Björgvin Sighvatsson,
skólastjóri
Matthías Bjarnason,
kaupmaffur
Marzellius Bernharffsson,
skipasmiður
Högni Þórffarson,
bankagjaldkeri
Kristján J. Jónsson,
Halldór Ólafsson,
bókavörffur
Sigurffm- J. Jóhannsson,
bankaritari
skipstjóri.
Bjarni Guffbjörnsson,
bankastjóri
£ 26. janúar 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ