Austanfari - 16.09.1922, Page 2

2
A}U S T A N F A R 1
13. tbl.
Seyðisfirði
hafa fyrirliggjandi:
Oma-smjörlíki
Kex
Kaffi
Kaffibætir
Súkkulaði, 5 teg.
Sykur, höggvinn
Sáldsykur
teg.
Hveiti, 2
Baunir
Bankabygg
Hrísgrjón
Hafragrjón
Sagogrjón
Kartöflumjöl
Sóda
Bárujárn
Þakpappa
Þaksaum
Umbúðastriga
Eldspítur
Krystalsápu
viljun, hvaða stjórn er valin. Og
„Tíminn", höfundur alls þessa,
berst nú um og ver stjórnina,
tengdasonurinn, tengdaföðurinn —
og Jónas, potturinn og pannan að
atgerðum tengdafeðganna, siglir í
kafi að svo komnu máli.
Strandvarnirnar.
Ærið oft er minst á strandvarnirnar
manna á meðal, en all of lítill áhugi
virðist á þeim málum hjá þeim mönn-
um, sem eiga þar um að hafa lög-
gjafar- og framkvæmdavald. Og
blöðin í Reykjavík gera strandvarn-
irnar sjaldan að umræðuefni, þótt
kynlegt megi þykja. Hvort sem
því veldur tómlæti eða ótti við
útgerðarmenn togara þar, þá er
hvortveggja ástæðan mjög svopaf-
sakanleg.
Það er opinber leyndardómur,
að strandvarnirnar eru oft og tíð-
um hið versta kák. Og óhætt er
að segja það, að Danir rækja þar
skyldu sína, að eins til málamyndar
sum árin. Fer það eftir því, hver er
foringi á varðskipum þeim, sem
hér eru uppi. Enskur togaraskip-
stjóri hefur látið sér þau orð um
munn fara, að sá einn sem skot-
ið hafa erlendum mönnum skelk
í bringu, hafi verið Broberg, for-
ingi á „íslands Falk“ síðasta ár.
Sagði hann mér marga sögu af
dugnaði og kænsku Brobergs, dáð-
ist að honum og virti hann. Hafði
hann þó að eins af honum að segja
af sögusögn þeirra skipstjóra, er
orðið höfðu hart úti og mætt Bro-
berg sem refsandi lögregluvaldi.
Og þetta er ekki einungis skoð-
un þessa skipstjóra, heldur og fjölda
manna. Reyndar játa þeir, að menn-
irnir séu misjafnir, sem ráðin hafi
á varnarskipunum, játa að þeir séu
ekki jafn-ónýtir. En venjulega segja
þeir sig vita hvar varnarskipið sé,
eöa réttara hvar það liggi í höfn
— oftast þurfi þeir ekki annað en
skreppa inn til Reykjavíkur og fái
ekki einungis að vita um veru-
stað skipsins, heldur og hrvet það
ætli sér næst. Á allra vitorði er
að þetta er satt. Hversu margir
í Reykjavík vita t. d. ekki hvert
varðskipið fer, þegar það leggur
út af höfninni. Blöðin segja jafn-
vel stundum frá því sem stórtíð-
indum, ef herskipið hreyfir sig af
höfninni, skipið, sem altaf á að
vera á ferðinni við strendur lands-
ins. Til eru þeir erlendir skip-
stjórar, einkum enskir, sem varla
kasta vörpunni árum saman ann-
arsstaðar en í landhelgi — og hafa
ef til vill aldrei verið teknir, enda
búa sig blátt áfram út að heiinan
til landhelgisveiða, haga vörpunni
þannig, að þeir geta varpað henni
frá sér í mesta flýti og hafa ekk-
ert dufl á miðinu.
Menn vita hver hervirki togar-
ararnir gera á ári hverju, einkum
vestra á haustin. Taka göngurnar
um leið og þær koma, og ekki að-
eins það, heldur sópa lóðum bát-
anna burt, einni eftir aðra, svo
að enginn kostur er að halda á-
fram veiðinni' Eina nótt í hitteð-
fyrra haust töpuðu vestra 50 bátar
línum sínum. Eftir línufjölda þeim,
sem bátar þar hafa getað tapað ekki
reiknast minna en 50 þúsund krón-
ur. Óhætt er og að reiknalOO skip-
pund fiskjar. Varla mun það tap
ofreiknað um 10 þúsund netto. Eru
þar þá 60 þúsund krónur, auk tap
þess, sem af því hlýzt, að geta
eigi farið á sjó um lengri tíma, vegna
línuleysis og hins, að togararnir
hafa skrapað altupp.Mun þá alt tapið
verða ofreiknað hálft annað hundr-
að þús. kr., sem einar þrjár sveitir
bíða á einni einustu nóttu. Mega
allir sjá hversu það er herfilega
aumt ríki, sem eigi veitir þegnum
sínum betri vernd en þetta bendir
á. Mun tap þessara þriggja sveita
því nær nægja til að gera út að
fullu strandvarnarskip, sem gæti að
öllu leyti gert meira gagn en inni-
legukassarnir dönsku.
„Þór“ hefur keyptur verið af ein-
um kaupstað. Honum hefur ver-
ið haldið þaðan út — og þeir sem
það gera, segja að úthald hans
þann tíma borgi sig margfaldlega.
Þó hefur hann ekkert Skotvopn og
getur eigi tekið togara og farið
með þá inn. Auk þess er hann
ferðlítill mjög. En samt gerir hann
ómetanlegt gagn.
Annaðtveggja er nú að gera:
heimta af Dönum að strandgæzla
þeirra sé annað en kák og þeir
skipi þá menn á varðskipin, sem
leggja meiri áherzlu á starf sitt en
legu á Reykjavíkurhöfn og Akur-
eyri eða skemtiferðir til Mývatns
og danzleiki á Siglufirði, eða í
öðru lagi taka í vorar hendur strand-
varnirnar og rækja þær á litlum,
en hraðskreiðum skipum. Rekstur
eins slíks skips, sem rækir vel
starf sitt, kostar ásamt rentum og
afborgunum, með því verðlagi sem
nú er, í hæðsta lagi 200 þúsund
krónur. Þar frá dragast sektir og
allur beinn og óbeinn hagnaður,
bæði landsmönnum og ríkissjóði.
Er þessi upphæð vel hálf laun prest-
anna íslenzku og ekki nærri kenn-
aralaunft. Kennurunum var slengt
á ríkissjóð alt í einu — og mun
sú byrði tilfinnanlegri enhitt mundi
verða, því að peningar þeir, sem
lagðir verða í strandvarnir,
munu verða eins og töfraspjótin
sem komu aftur í hönd eigandans,
peningarnir munu koma aftur í rík-
issjóðinn — og það sem meira
er, útleningar munu ekki líta á,
íslenska ríkið eins og þeir nú gera,
eða eins og hestur á ógirt og illa
varið tún, þar sem bæði sjálfsagt
og óhætt sé að fá sér tuggu í ró
og næði. Fiskifæðin vestra eftir
stríðið og gnægðin á stríðsárun-
um hefur glögglega sýnt, hversu
togararnír taka björgina frá munn-
inum á íslenzku fiskimönnunum.
Suður um firði.
Frh.
Klukkan um 8 um kvöldið var af
stað riðið og fylgdu okkur margir
menn ríðandi. Var það hinn fríðasti
hópur Fáskrúðsfirðinga, allir á fjör-
ugum og góðum hestum. Og ekki
óprýddi Sveinn Árnason hópinn. Var
nú riðið hart, fírið oft að baki og
svipast um í fallegum og gróðursæl-
um dalnum, spjallað og gert fleira.
Loks sneru Fáskrúðsfirðingarnir heim
á leið og fylgdu þeim okkar beztu
kveðjur. En með okkur var í fylgd
annar bóndinn á insta bænum í daln-
um. Tókum við þegar að semja við
hann um fylgd yfir Stuðlaheiði, sem
er vandrataður tröllavegur og þoku-
sæl mjög. Skorti bónda sízt á greiða-
semina, og var velkomin fylgdin.
Komum við síðan heim á bæ hans
og var borin út að vallargarði til
okkar svo mikil mjólk sem við gát-
um drukkið. Síðan voru lagaðar skeif-
ur undir tveim af hestunum og Iagt
af stað.
Á þessum insta bæ í dalnum búa
jafnmikill þröskuldur í götu og hefur
ávalt verið það, að vér gefum of mik-
inn gaum að hinu illa, sem er í raun
og veru við betri athugun oft og tíð-
um margfaldlega stækkað og misveg-
ið á vog eigingirni og öfundar, en
gefum eigi gaum að því hinu mikils-
verða, góða, hreina og göfuga, sem
allsstaðar kemur fram i daglega lífinu,
jafnvel hjá þeim mönnum, sem lítil-
fjörlegastir geta virzt.
Skáldið greiðir í þessari sögu sinni
þræðina í sundur, gerir það mjúkum,
en föstum tökum. Tekur persónur,
sem við öll getum kannast við, at-
burði, sem við öll getum fundið hlið-
stæður að. Alt verður ósvikið, svo að
vértrúum á sannleika þess, gildi þess,
og leiðumst til íhugunar og sjálfs-
rannsóknar. Vér finnum ótal dæmi í
lífi okkar sjálfra, vegum og metum
— og þver veit nema uppskeran verði
margföld? Uppistaða sögunnarer raun-
veruleiki, ívafið fögur hugsjón og
mannkærleiki. Uppistaða „Kaupakonu-
leitarinnar" er herfileg afskræming
veruleikans og ívafið beizkja og kald-
legt glott. Munur vefnaðarins verð-
ur að sama skapi og það sem í hann
er lagt, en vefarinn er sá sami.
Um „Náttmál" er það að segja, að
.eg tel þá sögu einhverja hina fullkomn-
ustu í íslenzkum sagnaskáldskap og
sóma sér full vel á hvaða sviði sem
er. Umkomulaus kona er aðal per-
sóna hennar og í raun og veru svo
að segja eina persönan, sem vér kynn-
umst náið ogveitum sérstaka eftirtekt.
Saga hennar kemur fram látlaust og
blátt áfram, hægt og rólega — en að
baki látlausrar frásagnar vakir víð-
faöma og djúp meðaumkun skáld-
hjartans. Og tign er og helgi í stílnum,
einkum er að lokunum líður, svo sem
sjálf hafi sorgargyðjan haldið um
hönd skáldsins:
— „-------og steinstorkan í skútan-
Um stendur á öndinni og bíður eftir því
að förukonu verði saknað, sem enginn
saknar.
Hersing himnanna deplar augunum
Og eilífðin kinkar kolli“.
Skáldinu virðist konan svikna, hrelda
og hrjáða, sem aldrei verður þó ann-
að en góð, virðist hún eins og þjúpa,
virðist örlögin, mannfélagið, meðbræð-
ur hennar eins og valurinn, sem ald-
rei þekkir hanasystur sína.fyr en hann
er kominn að hjartanu, — fyr en hún
er dáin. Skáldið kemur líkingunni vel
fyrir, þarf þar ekki langar málaleng-
ingar. í annari málsgrein kemur hún
fyrst fram, og er þar strax náð þeim
blæ á söguna, sem henni hæfir, sem
gefur óljósan grun um alt:
„ Lilja Árnadóttir frá Klöpp lýsist eins
og rjúpan, hún hærist og hárið gisnar.
Nú er Lilja á leiðinni með rjúpunni inn
í þelamörk sölnaðra laufa.“
Og seinast:
„Heiðríkjan er eins og hrein sam-
vizka. En jörðin undir allri þessari dýrð
grætur í frostinu yfir sundurtættri val-
sleginni rjúpu“.
{þessari sögu er því skáldið ekki úti í
• dægurþrasinu, heldur á hinum leynda,
ólgandi sæ mannshjartans. „Sundrung
og sættir" hefur tilgang, sem eng-
ir geta sagt að eigi sé sígildur. En
sú saga heimtir meÖaumkun til handa
svo mörgum hjörtum, að hún verður
frekar íhugunarefni, en hjartansmál.
Hún á víðara svið en „Náttmál" og
skáldið getur þar ekki eins einbeitt