Austanfari - 25.08.1923, Page 2

AUSTANFARl
Hveiti 2 teg
Rúgmjöl
Kartöflur
Sykur st.
Sykur hg.
Hrísgrjón
__z= Kaupa
Seyðisfirði
hafa fyrirliggjandi:
Baunir Kex 3 teg.
Kaffi Bárujárn
Kaffibætir Gaddavírskengi •
Libby’s-mjólk Umbúðapappír alsk.
Gluggagler Gerduft
Gaddavír Ullarballa
allar íslenzkar afurðir 1—
T. L. Imslands erfingjar
haía í heildsölu:
Handsápur Mustad’s lóðar- Molasykur
Raksápur önglaog hneifar Sáldsykur
\
í verzlun Fr. Wathne
íæst: Laukur á 1 krónu kílóið
Appelsínur á 25 au. stk.
Hlaupostur á 1,35 kr. kg.
Skattfrelsi.
Ríkissjóður er, svo sem kunnugt
er, sameiginleg eign hverrar þjóðar-
heildar fyrir sig. Undir afli hans er
komið efnalegt sjálfstæði hennar. Og
vr- • því eru komnar verklegarfram-
k . ..idir, menningarleg blómgun og
allsherjar framþróun. Því er það
hverjum sómi, að leggja sem drýgst-
í skerf í sjóð síns ríkis, því með
því styrkir hann þolmagnið í lyfti-
stöng sinnar þjóðar til þroska og
sæmdar.
En því miður finst mörgum að því
fé sé á glæ kastað, sem þangað er
greitt og eins og sér sé tekið blóð
undan nöglum við innheimtur þess
fjár.
Til þessa ber jafnvel þrent: 1. að
aðferðin til að safna í ríkisfjárhirzluna
sé óheppileg. 2. að ógætilega og jafn-
vel ranglega sé með hana farið, og
3. að tekjustofnarnir séu ranglátir og
komi óréttilega niður á landsmönn-
um.
Að eins síöasta atriðið skal ofur-
lítið nánar minst á hér. Þó skal
drepið á, að Ieiöin sem farin hefur
verið til að safna fénu í ríkissjóð, er
aðallega sú, að myndaðir hafa verið
tekjustofnar með því að leggja tolla
á vörur, stimpilgjöld á verðbréf, leyf-
isbréf og tryggingarskjöl og skatta á
eignir og tekjur, atvinnuvegi og fram-
leiðslufyrirtæki. Ekki skal út í það
farið í þessari grein, að dæma um
þjóðhagslegt réttmæti áðurnefndra
tekjustofna í eðli sínu. Það ar atriði,
sem þarf að athuga út af fyrir sig.
En eitt hljóta allir að vera sammála
um. Það er það, að hverskonar toll-
ar og skattar eiga að koina sem jafn-
ast niður á landsmönnum, stéttunum,
atvinnuvegunum og framleiðslufyrir-
tækjunum, hvort sem um er að ræða
landbúnað, sjávarútveg, verzlun eða
iðnaðarfyrirtæki, svo framarlega sem
ríkið á að vera eitt, Ef þetta er ekki
svo, getur helzt ekki veriö um sam-
eiginlegan ríkissjóð að ræða. Því all-
ar stéttir og atvinnuvegir ríkisins
hafa^notið og mun verða framvegis
reynt að sjá um að njóti jafnrar hlut-
deildar í fjárafla ríkissjóðs, hvort sem
það fé svo gengur til opinberrar starf-
semi, samgöngubóta á sjó eða landi,
til styrktar atvinnuvegum eða iðnað-
arfyrirtækjum, til mentastofnana eða
annara menningar og hagsmunamála
þjóðarinnar.
En aftur á móti, ef einhver stétt,
atvinnuvegur eða fjárgróðastofnun er
undanþegin hinum borgaralegu skyld-
um, að því er snertir réttarfarslega
sjálfsagða greiðslu í ríkissjóð, þ. e.
skattfrelsuð, þá er það það
hróplegasta ranglæti oghneyksl-
anlegasta réttleysi sem er
t i I, svo framarlega sem meðlimir
þjóðfélagsins eru borgarar ríkisins og
ríkið er eitt. Því slíkir skattfrels-
isþegar væru ekkert annað en þurfa-
lingar á þjóðarbúinu. Og þaö er
sorglegt, að hægt skuli vera að sanna
upp á þjóðþing íslendinga svo mikið
stjórnmálalegt þroskaleysi og réttar-
farslegan menningarskort, að það
skuli ekki hafa veriö betur á verði í
þeim efnum en það, að hafa látið
pólitiskar Ioddaraklær smeygja inn í
löggjöfina skattfrelsi fjárgróðastofn-
ana eins og kaupfélaganna eð Sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga.
Því þótt, að því er hin einstöku
kaupfélög snertir, sé aðeins átt við
að undanþeginn skatti sé sá hluti við-
skifta hvers félags, sem nefnist pönt-
unardeild, þ. e. vörur fyrir fram pant-
aðar og ekki afgreiddar gegnum
sölubúð með venjulegri álagningu,
þá er það fyrst og fremst rangiátt
af því, að þessi hluti viðskiftanna
dregst, hvar sem er og hvernig sem
á er litið, undan réttu og eðlilegu
skattamati b*ði hjá innflytjanda og
kaupanda. Og að öðru leyti af því,
að þetta er svo auðvelt að smjúga í
gegnum. Því óvíst er að öll kaupfé-
Iög, beinlínis vegna þessarar undan-
þágu, gefi eins samviskulega upp til
skatts, og vera bæri. Það er hægt að
láta sér detta það í hug.
Þó kastar tólfum þegar á að fara
að setja á stofn gróðavænleg iðnaðar-
fyrirtæki, með það fyrir augum, að
smeygja þeim inn á skattfrelsisgrund-
völlinn undir hinn skyggða hjálm
Sambandsins.
Á síðasta þingi fengu Þingeyingar
lán, 30 þús. kr., úr ríkissjóði til þess
að koma á fót hjá sér ullarverksmiðju.
Á Húsavík og í nærliggjandi sveitum
varð myndarleg þátttaka í þessu fyrir-
tæki, svo að söfnuðust Tiðlega 32
þús. kr. Svo skyldi stofna hlutafélag
meö þessu fé sem stofnsjóði. En er
á stofnfund kom, kom það upp úr
kafi sem fáa haföi grunað að einstaka
Sambandssinnar og Tímagleiðgosar
höfðu gengist fyrir því meðal þátt-
takenda fyrirtækisins í sýslunni, að
verksmiðjan yrði sett á fót undir
Sambandsmerkinu á skattfrelsisgrund-
vellinum.
Ýmsir réttsýnir menn, sem
skilja hvað er unnirstáða heilbrigðs
þjóðskipulags, fyltust drengilegri reiði,
því þeir vildu ekki að stofnunin væri
grundvölluð á smásálarskap og þröng-
sýni, það voru menn, sem þótti sómi
að því að styrkja ríkissjóðinn sinn.
En svo fóru leikar, að þeir urðu í
minnihluta og verksmiðjufélagið var
stofnað í dýrðarljóma skattfrelsisins(H)
sakleyst frá þeirri óhæfu að leggja
skerf af gróða sínum í ríkissjóð. En
á Akureyri, skamt þaðan, er „Gefjun",
líka ullarverksmiöja og lfka hlutafé-
lag. Hún er ekki skattfrjáls. Hún ber
sig orðið ágætlega, og er forstjóri
hennar Jónas Þór, dugnaðarmaðurog
hagsýnn. í vinnulaun greiddi hún um
70 þúsund kr. síðastliðið ár. Og
hagnaðurinn af rekstri hennar var
tæpar 70 þús. krónur. I skatt greiddi
hún árið sem leið um 10 þús. krón-
ur. Sú stofnun þarf ekki aö bera kinn-
roða fyrir skattfrelsis-smáninni og því,
að hún ekki greiði sómasamlega upp-
hæð í ríkissjóðinn. Hvað er nú rang-
Iæti í eðli sínu, ef þetta er það ekki,
þegar litið er til þessara tveggja
samkynja iönaðarstofnana? Eöa ætli
að þeir Þingeyingar, sem að uliar-
verksmiðju Þingeyinga standa, njóti
ekki eins og aðrir landsmenn, góðs
af skattframlagi „Gefjunar" í ríkis-
sjóð? Það" dettur víst engum í hug
að efast um slíkt.
Skattar eru sjaldan vinsælir, en
svona ranglæti eykur ekki á vinsæld-
irnar, sem ekki er von. Skattfrelsið
er sama réttleysið fyrir það,
þótt Sambandið lifi undir þeim lög-
um, eins og stendur. En slíka óhæfu
þarf að nema úr lögum hið bráðasta.
Það er svo sem auðséð, hverjum
er ætlað, með slíkri löggjöf, að bera
þyngstu skattabirðar ríkisins. Auðvit-
að kaupsýslumönnum, útgerðarmönn-
um,verkamönnum og launu ðumstarfs-
mönnum, eða með öðrum orðum
kaupstaðabúum og sjávarþorpa yfir-
leitt. Þvílíkt réttlæti!
Annars ætti hverjum góðum Islend-
ing að þykja ánægja og sómi að því,
aðmegnaaðgreiðaísem ríkustum mæli
réttlátlega krafið framlag í sjóð síns
ríkis, alveg á sama hátt og góður
meölimur í einhverju félagi hefir áhuga
fyrir eflingu félagssjóðsins.
En það versta við þetta alt saman
er það, að þeim finst, að þeir eiga
einsmikiðeða jafnvel meira tilkall en
aðrir til ríkissjóðsins þessir skatt-
frelsuðu, sem smokra sér undan því
•
að leggja í hann svo sem þeim ber
skylda tH sem borgurum með borg-
aralegum réttindum. það er eins og
sú eignarréttar ímyndun væri eitt-
hvað skyld samábyrgð í aðra ættina og
Kommunismanum í hina.
Landsbankinn tapar
stórfé alt í einu.
„Tíminn" og Jónas hafa, sem
kunnugra er en frá þurfi að segja,
hingað til dregið fjöður yfir það,
að Landsbankinn hafi beðið tjón
af afurðasölu vandræðunum.
Ástæðurnar fyrir því hafa þeir
talið þær, að lánveitingar þess
banka hafi verið miklu tryggari
en íslandsbanka, sökum þess, að
sá banki hafi ekki hætt sér út f
glæfralegar lánveitingar fyrir sjáv-
arútveginn. Hefur þetta þótt nauð-
synlegt maðal, þegar ómissandi
Tími hefi þótt til þess. að kasta
skugga á þennan atvinnuveg lands-
manna og æsa landbúnaðarstétt-
ina gegn honum með blekkingum
og álygum. En nú þykir Tímabært
að Ijósta því upp, að Landsbanka
útbúið á ísafirði hafi tapað stórfé.
Og þá hvorki meira né minna en
heilli milljón króna. En ennþá ekki
kominn Tími til að segja það sama