Dagur - 21.01.1998, Síða 4

20-MIDVIKVDAGVR 21. JANÚAR 1998
ro^tr
UMBÚÐALAUST
L
EINAR
KARASON
SKRIFAR
í einni af minna þekktum bók-
um þess mikla snillings Knut
Hamsun segir frá unga fiski-
manninum Benóní, sem jafn-
framt hafði þann starfa að bera
póst á milli héraða á norðurslóð-
um. I upphafi bókar kynnumst
við ungum manni sem þráttfyrir
dálítið einfeldningslega sjálfs-
ánægju gengur vel það sem
hann er að bjástra við, þannig
að voldugasti maður héraðsins,
hinn roskni og auðugi athafna-
maður Mack, tekur Benóní
uppá sína arma eða undir sinn
verndarvæng og gerir smám
saman að meðeiganda, með
þeirri röksemd einni að Benóní
„virðist hafa happahendur".
Hvað Mack á við skýrir hann
ekki frekar, enda kannski ekki
einfalt mál, en í framvindu sög-
unnar skýrist þessi mannlýsing; í
tveimur bindum er dregin upp
þannig mynd af manni að les-
andanum skilst hvað átt er við
með að einhver hafi „happa-
hendur“. Það felst ekki endilega
í áberandi eða mælanlegum eðl-
isþáttum einsog til dæmis
greind eða verklagni, heldur
byggir mannlýsingin frekar á til-
finningu eða alþýðlegu hyggju-
viti um þá menn sem hafa eitt-
hvert lag á að láta sér lánast
flesta hluti; einhverju samblandi
persónueinkenna eða hreinlega
mannkosta sem gerir mönnum
ldeift að fljóta oftast ofan á, að
því er virðist fyrirhafnarlítið; í
nútímalegu tungutaki yrði
kannski talað um „áru vel-
gengni" eða eitthvað slíkt, og
þarna er á ferðinni eitthvað skylt
því sem margir þekkja úr fþrótt-
um og lýsir sér þannig að betra
Iiðið virðist alltaf hafa heppnina
með sér.
Benóní og Davíð
Eg er að rifj'a upp sögupersónu
Hamsuns, hann Benóní með
happahendurnar, vegna þess að
honum hefur stundum skotið
upp í kollinn þegar Davíð Odds-
son hefur verið í sviðsljósinu.
Trúlega gerðist það fyrst fyrir
rúmum áratug þegar við Reyk-
víkingar héldum uppá 200 ára
afmæli borgarinnar. Borgarstjór-
inn lét þá undirbúa risavaxna
útihátíð einsog menn muna,
enda þótt það geti verið vara-
samt á stað þarsem sumur eru
jafn víndbarin og votviðrasöm og
hér suðvestanlands, og einhvern-
veginn eru sumir stjórnmála-
menn þannig að þeir hefðu ör-
ugglega fengið óveður ofan í
veisluna sína og heimsins
stærsta terta hefði orðið frægust
fyrir að fjúka á víð og dreif út um
malbikið og svelgjast um niður-
föllin með hálfétnum pulsum og
rifnum slitrum af plastrellum og
pappírsfánum, - en einsog menn
muna urðu hátíðisdagamir í júlí
‘86 aftur á móti einhveijir mestu
if 15** u
Hi ír Iff ::^y
fmm< w : | ■ ' f : - '
Borgarstjórinn Davíð Oddsson lét undirbúa risavaxna útihátíð þegar Reykvíkingar héldu upp á 200 ára afmæli borgarinnar „en einsog menn muna urðu hátíðisdagarnir ‘86 aftur á
móti einhverjir mestu góðviðrisdagar ímanna minnum, “ segir Einar Kárason meðal annars. „Svipað var að sjálfsögðu uppi á teningnum á laugardaginn þegar Davíð átti fimmtugs-
afmæli, enda nýtur þetta daviðshús Perlan sín aldrei betur en i froststillum með vetrarsól og heiðum himni."
góðviðrisdagar í manna minnum.
Svipað var að sjálfsögðu uppi á
teningnum á Iaugardaginn þegar
Davíð átti fimmtugsafmæli, enda
nýtur þetta davíðshús Perlan sín
aldrei betur en í ffoststillum
með vetrarsól og heiðum himni,
og var vegleg umgjörð utan um
prúðbúnu fyrirmennin sem veisl-
una sóttu, í bland við þann glað-
væra skara borgarstrætanna sem
alltaf mætir fyrstur þegar fréttist
af ókeypis brennivíni. Svona hef-
ur þetta Iíka gengið til í pólitík-
inni; hann varð borgarstjóri um
það bil sem var að bresta á með
mesta tekjuinnstreymi sem borg-
arsjóður hefur nokkurntíma not-
ið, og þegar því fór að Iinna fyrir
tilverknað utanaðkomandi krafta
var hann kallaður yfir í lands-
málin þarsem þjóðarskútan var
um það bil að hefja siglingu upp-
úr djúpum öldudal til þess að
fljóta nú á efstu báruföldum. Og
Ijósast vitni um þessar „happa-
hendur" er auðvitað sú stað-
reynd að þótt nefndur stjórn-
málamaður sé aðeins fimmtugur
hefur hann þegar gegnt virðuleg-
ustu valdaembættum landsins í
sextán ár, og það samfellt - og
geri aðrir betur.
Maður og flokkur
Þessi persónulega velgengni hef-
ur reynst Sjálfstæðisflokknum
drjúg; hreyfingunni hefur í
rauninni tekist að fela sig á bak-
við hana. Mönnum dylst eða
gleymist að handan við rólyndis-
legt, traust og gamansamt yfir-
bragð formannsins leynist
maðksmoginn
stjórnmálaflokk-
ur; sjálfum sér
sundurþykkur í
öllum mikilvæg-
ustu málum, og
einungis sam-
hentur í þeirri
tæru hugsjón að
slá vörð um for-
réttindi og sér-
hagsmuni þeirra
valdaafla sem
þangað hafa
skriðið, þar hafa
rottað sig sam-
an. Óheppni og
ldaufaskapur
pólitískra and-
stæðinga Sjálf-
stæðismanna
hefur Iíka hjálp-
að til; - þeir hafa
gengið manna harðast í að per-
sónugera flokkinn í Davíð, í stað
þess að reyna að fá fólk til að
líta framhjá formanninum og
virða fyrir sér sorphauginn að
baki hans. Um þetta eru til ótal
dæmi, minnisstætt er til dæmis
ástandið frá því fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar 1990 þeg-
ar Sjálfstæðisflokkurinn lá ágæt-
lega við höggi, þótt borgarstjór-
inn stæði vel að vígi persónu-
lega. Samt völdu oddvitar and-
stöðunnar í
borgarstjórn að
láta kosninga-
baráttuna alla
snúast um Dav-
íð Oddsson,
við rólyndislegt, traust með eilífum
upphrópunum
og gamansamtyfir- einsog „viljum
við hafa hann
áfram sem
borgarstjóra?"
Ef það var eina
spurningin þá
var svarið
kannski ekki
sérlega flókið í
augum kjós-
enda, enda fór
það svo að útá
borgarstjórann
fékk Sjálfstæð-
isflokkurinn
næstum tvöfalt fylgi á við alla
hina flokkana samanlagt. Sömu
tilhneigingu stjórnarandstæð-
inga til að klaufast út í fúafenið,
smækka sjálfa sig andspænis því
þarsem Ihaldið stendur sterkast,
Mönnum dylst eða
gleymist að handan
bragðformannsins
leynist maðksmoginn
stjómmálaflokkur,
sjáljum sérsundur-
þykkurí öllum mikil-
vægustu málum.
mátti sjá þegar einn þeirra fór
að gremjast yfir því í augsýn al-
þjóðar að Davíð skyldi Iaumast
til þess að koma fram á bók-
menntadagskrá á alþýðlegu
kaffihúsi í stað þess að taka þátt
í því að afgreiða frumvarp frá
annarri til þriðju umræðu.
Virðulegt eða hlægilegt
Velgengni getur verið hættuleg;
það er stundum sagt að það geti
verið ennþá erfiðara að lifa af
meðbyr heldur en mótlæti. Sag-
an sýnir að menn sem lengi
njóta óskoraðs valds eiga fátt
meira á hættu en að tapa sjálfs-
gagnrýninni, og um leið að
standa berskjaldaðir gagnvart
þeirri hættu að virðuleikinn
breytist í bjánaskap; að þeir fari
að verða hlægilegir. Flugelda-
sýningin sem lýsti upp höfuð-
borgina aðfaranótt síðasta laug-
ardags og drundi með skruggum
og dynkjum útí næturkyrrðina,
hún var alveg á mörkunum - það
var þrátt fyrir allt bara einn
maður sem átti fimmtugsaf-
mæli. Og afmælisgrein Hannes-
ar Giss, eða öllu heldur Guð-
spjallið hans, sem birtist í mið-
opnu Moggans á laugardaginn, -
þau helgiskrif voru handan við
mörkin; þau voru blátt áfram
hlægileg.