Dagur - 10.07.1998, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGVR 10. JÚLÍ 1998 - 7
Tkypr
ÞJÓÐMOLAR
Fenemal og haföminn
Svar við opnu bréfi Ama Finnssonar
„Ég tel rétt að nota það tækifæri sem Árni gefur mér með opnu bréfi sínu og rekja betur staðreyndir málsins og
ástæður ákvörðunar minnar, sem er tekin að höfðu samráði við fjöida sérfræðinga og tryggir að ítrasta gát verður
höfð í notkun Fenemals, þannig að arnarstofninum og öðrum lífverum en vargfugli á engin hætta að stafa af
henni," segir Guðmundur m.a. í bréfi sínu.
í opnu bréfi sem birtist í Degi 3.
þ.m. sendir Arni Finnsson, í
nafni Náttúruverndarsamtaka
Islands, mér opið bréf þar sem
hann gagnrýnir þá ákvörðun
mína að veita undanþágur frá
banni við notkun lyfja til að
halda í skefjum vargfugli í æðar-
vörpum. Þá gagnrýnir hann að
Ingimar Sigurðsson, skrifstofu-
stjóri umhverfisráðuneytisins,
skuli svara gagnrýni sem Ævar
Petersen, fuglafræðingur, setti
fram í viðtali við Dag þ. 26. f.m.
í tilefni þess að hann sagði af sér
sem formaður ráðgjafarnefndar
um villt dýr vegna fyrrgreindrar
undanþágu sem ég hafði veitt.
Mér finnst gæta misskilnings í
gagnrýni Arna Finnssonar og
ljóst að hann hefur ekki haft fyr-
ir því að leita skýringa ráðuneyt-
isins á málinu eins og eðlilegt
hefði verið af hálfu samtaka
hans, sem hljóta að vilja Iáta taka
sig alvarlega. Hið sama má
reyndar segja um aðra umfjöllun
íjölmiðla um þetta mál, þar sem
gerður hefur verið úlfaldi úr
mýflugu og lítt hirt um að draga
staðreyndir málsins fram í dags-
ljósið.
Staðreyndir máls
Eg tel rétt að nota það tækifæri
sem Arni gefur mér með opnu
bréfi sínu og rekja betur stað-
reyndir málsins og ástæður
ákvörðunar minnar, sem er tekin
að höfðu samráði við Ij'ölda sér-
fræðinga og tryggir að ítrasta gát
verður höfð í notkun Fenemals,
þannig að arnarstofninum og
öðrum lífverum en vargfugli á
engin hætta að stafa af henni.
Eg vil þó í upphafi segja að ég
ætla ekki að munnhöggvast í
fjölmiðlum við undirmenn mína,
starfsmenn þeirra stofnana sem
undir ráðuneytið heyra, eða þá
sem ég hefi skipað í forsvar fyrir
opinberar nefndir. Þeir geta rætt
við mig á skrifstofu minni og tel
ég reyndar rétt að þeir biðji um
viðtal við mig telji þeir sig knúna
til að gera athugasemdir við
ákvarðanir mínar áður en þeir
bera þær á torg í opinberri Fjöl-
miðlaumræðu. Það er ekkert því
til fyrirstöðu að maður segi af sér
störfum í nefnd, slíkt verður við-
komandi að gera upp við sjálfan
sig. Ummæli sem höfð eru eftir
Ingimar Sigurðssyni, skrifstofu-
stjóra, eru lýsing á staðreyndum
um starfsaðferðir formanns ráð-
gjafanefndar um villt dýr og þau
kalla fráleitt á afsökun, eins og
Arni krefst.
Samkvæmt 9. gr. laga nr.
64/1994, um vernd, friðun og
veiðar á villtum fuglum og villt-
um spendýrum, getur ráðherra í
samráði við ráðgjafarnefnd um
villt dýr veitt tímabundna und-
anþágu frá banni við að nota eit-
urefni eða svefnlyf ef villt dýr
valda umtalsverðu tjóni og aðrar
aðferðir eru ekki taldar henta.
Undanfarin þrjú ár hefur Æðar-
ræktarfélag Islands ítrekað farið
fram á að fá að nota Fenemal til
að verjast vargfugli í æðarvörp-
um, þar sem tjón væri tilfinnan-
legt og engar aðrar betri leiðir
þekktar. Eg leitaði samráðs við
nefndina með bréfi dags. 28.
apríl sl. Svar barst frá nefndinni
4. maí sl. og voru viðbrögð
nefndarinnar neikvæð. Eg ákvað
þrátt fyrir það að veita undan-
þágur til notkunar Fenemals að
fengnum upplýsingum frá öðr-
um sérfróðum aðilum sem ég
kem að síðar. Voru þær undan-
þágur veittar 26. maí og 1. júlí sl.
að fenginni umsögn ráðgjafar-
nefndarinnar um hvern og einn
umsækjenda.
Orðið „samráð" hefur ekki þá
þýðingu að farið skuli í einu og
öllu eftir því sem samráðsaðili
leggur til, þ.e.a.s. í þessu tilviki
ráðgjafarnefnd um villt dýr.
Ákvæði laga nr. 64/1994 eru í
samræmi við svokallaðan Bern-
arsamning sem er samningur um
verndun villtra plantna og dýra
og lífsvæði Evrópu sem Island er
aðili að. Þvf er Ijóst að engin lög
né alþjóðasamningar eru brotnir
með veitingu undanþága fyrir
notkun Fenemals, eins og sums
staðar hefur verið haldið fram.
Fenemal skásti kosturinn
Á árunum 1971 til og með 1994
var Fenemal notað sem útrým-
ingarefni og var því dreift í miklu
meira magni og með allt öðrum
hætti en gert er ráð fyrir sam-
kvæmt þeim leyfum sem nú hafa
verið veitt. Þrátt fyrir það er mér
ekki kunnugt um að á þeim
árum hafi hlotist af því skaði að
öðru leyti en því að talið er að
hundur hafi drepist sem komst í
æti en ekki í egg enda var eitrið
þá t.d. borið út í slóg frá fisk-
vinnslustöðvum á hafnarsvæð-
um til að halda vargi frá. Þegar
áðurnefnd lög nr. 64/1994 tóku
gildi var lagt bann við notkun
svefnly'fja og eiturefna við útrým-
ingu dýra og fugla. Ekki var þó
loku fyrir það skotið að hægt yrði
að nota Fenemal eins og gert
hafði verið í rúm 20 ár, skv.
ákvæðum um undanþágur í lög-
unum. Ákveðið var að láta
kanna hvort ekki væri hægt að
nota önnur skaðminni efni eða
aðrar aðferðir til þess að halda
vargi í skeQum. Niðurstaðan var
að ekkert skárra efni hefði kom-
ið fram og studdist umhverfis-
ráðuneytið þar við álit dr. Þor-
kels Jóhannessonar, prófessors
og forstöðumanns Rannsóknar-
stofu í lyljafræði sem hann sendi
ráðuneytinu 15. desember sl.
Þar kemur fram:
„l.Eg fellst á þau rök æðarvarps-
bænda sem fyrr að nauðsyn-
legt getur verið að eyða varg-
fugli. . . í eða við æðarvörp.
2. Eg sé ekki, að hægt sé að nota
annað agn en egg vegna þess
að mér vitanlega leggst æðar-
fugl ekki á egg.
3. Tríbrómetanól (Avertin (R))
virðist ekki gefast nægjanlega
vel í eggjum. Annars myndi
það hugsanlega vera æskileg-
asta efnið af þeim sem ég
þekki.
4. Alfaklóralósi var mikið notað-
ur t.d. á Bretlandseyjum við
útrýmingu á vargfuglum.
Fuglafræðingum og fuglafrið-
unarmönnum hrýs hins vegar
hugur við krömpum, sem
fuglarnir fá áður en þeir
deyja...
5. Eg tel enn sem fyrr, að
Fenemal megi vel nota til þess
að útrýma vargfugli. Fenemal
er auðvelt í meðförum, það er
vel virkt og það er hættulítið
fyrir menn. . . “
Álit sérfræðinga
Rétt er að taka það fram að dr.
Þorkell Jóhannesson er einn
helsti eiturefnasérfræðingur
landsins og líklega manna best
fallinn til þess að dæma um áhrif
mismunandi efna.
Aðspurður taldi dr. Þorkell Jó-
hannesson ólíklegt að Fenemal
gæti orðið erni að aldurtila. Ern-
ir leggjast ekki á egg svo vitað sé
og örninn er það stór og þungur
fugl að jafnvel þó að bann æti
t.d. svartbak sem drepist hefði af
Fenemali mundi það hafa litla
verkun á örninn. I þessu tilvild er
líka rétt að benda á að á árunum
1971 til 1994 þegar Fenemal var
notað í mun meira mæli en nú er
gert ráð fyrir, var arnarstofninn á
hægri uppleið sbr. niðurstöður
Náttúrfræðistofnunar Islands. Á
síðustu árum hefur stofninn
hins vegar staðið í stað þannig að
ekkert bendir til þess að sam-
band sé milli notkunar Fenemals
og viðgangs arnarstofnsins. Ekki
má bera þetta tímabil saman við
árin þar á undan þegar notað var
striknín til að eitra fyrir ref en
talið er að það eitur hafi haft
áhrif á arnarstofninn.
Ströng skilyrði
Auk þess leitaði ráðuneytið til
Hollustuverndar ríkisins, eitur-
efnasviðs, sem gerði tillögu um
notkunina að höfðu samráði við
Veiðistjóraembættið og hvaða
skilyrði umsækjendur þyrftu að
uppfylla og fékk tillögur þar að
lútandi. Undanþága sú sem ég
hef nú veitt fimm æðarræktend-
um sem uppfylltu sett skilyrði
var gefin f tilraunaskyni. Skilyrð-
in eru m.a.: Einungis Ijórar teg-
undir fugla eru ófriðaðar á varp-
tíma; svartbakur, sílamáfur, silf-
urmáfur og hrafn. Gæta þarf
þess að aðrar tegundir fugla
komist ekki í eitrið.
Efnið skal eingöngu lagt út í
eggjum
Undanþágan er háð því að fram-
kvæmdin verði undir umsjón
sérfræðings hjá Veiðistjóraemb-
ættinu. Undanþágan gildir til
10. júlí 1998. Haldið skal ná-
kvæmt yfirlit yfir útburð eiturs
og árangur af útburði. Skýrslu
um árangur eitrunar skal skilað
til umhverfisráðuneytisins fýrir
1. september 1998 á þar til
gerðu eyðublaði.
Jafnframt var Náttúrufræði-
stofnun Islands fengið það hlut-
verk að gera tillögur um hvernig
staðið skuli að rannsókn og notk-
un efna sem gætu komið í stað
Fenemals. Sú rannsóknaráætlun
hefur nú borist ráðuneytinu.
Það eru þvf góðar horfur á því að
mönnum takist loksins að fá
botn í þetta mál og komi sér þá
saman um hvaða úrræðum skuli
beitt í framtíðinni.
Ekki allir sanunála
Þegar ráðherra þarf að taka af-
stöðu til mála af því tagi sem hér
um ræðir eða erfiðar ákvarðanir
leitar hann til þeirra ráðgjafa
sem hann hefur, í þessu tilfelli
voru þeir margir bæði innan
ráðuneytis og utan, þ.m.t. ráð-
gjafarnefnd um villt dýr, Veiði-
stjóri, Hollustuvernd ríkisins og
dr. Þorkell Jóhannesson. Þegar
umsagnir og álit eru ekki sam-
hljóða þarf ráðherrann að skera
úr. Það er hans skylda og við því
að búast að ekki séu allir sam-
mála slíkum ákvörðunum. Slíkt
ber að virða, en það er firra að
bera þetta takmarkaða leyfi til
notkunar Fenemals, með mun
strangari skilyrðum en giltu fyrir
aðeins fjórum árum síðan, sam-
an við óheftan eiturhernað gegn
tófu og erni fyrr á öldinni. Það er
enn fjarri sanni að brigsla mér og
ráðuneytinu um að hafa ekki
samráð við sérfræðinga vegna
þessarar ákvörðunar, hvað þá að
vilja stofna arnarstofninum í
hættu. Ekkert bendir til þess að
slíkt sé gert með þessari ákvörð-
un.