Dagur - 25.08.1998, Qupperneq 6

6 - ÞRIÐJUDAGUR 25.ÁGÚST 1998
ÞJÓÐMÁL
Útgáfustjóri: eyjólfur sveinsson
Ritstjórar: stefán jón hafstein
ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Aðstoðarritstjóri: birgir guðmundsson
Framkvæmdastjóri: marteinn jónasson
Skrifstofur: strandgötu si, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
OG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Símar: 460 6ioo OG 800 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.680 kr. á mánuði
Lausasöiuverð: 150 kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6161
Sfmar auglýsingadeildar: (ReykjavíK)563-1615 Ámundi Ámundason
(AKUREYRI)460-6191 G. Ómar Pétursson
OG 460-6192 Gréta Björnsdóttir
Netfang auglýsingadeildar: omar@dagur.is
Símbréf ritstjórnar: 460 6171(akureyri) 551 6270 (reykjavík)
Ótal spumingar
í fyrsta lagi
Pólitísku tíðindin af vel heppnuðu málþingi SUS um erfðarann-
sóknir og gagnagrunna eru fólgin í afstöðu Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra: hann styður í megindráttum þau frumvarps-
drög sem nú hafa verið kynnt frá heilbrigðisráðuneytinu. Mál-
þingið um helgina hefði verið kjörinn vettvangur til að taka und-
ir óskir um ítarlegri umræður og kynningu á fleiri kostum, reifa
álitamál og leggja upp spurningar, því enn eru frumvarpsdrögin
þó ekki nema það, úr smiðju embættismanna. Þess í stað vísaði
forsætisráðherra helstu gagnrýnisatriðum á bug og setti sitt
veigamikla lóð á vogarskálar með þeim meginhugmyndum sem
felast í frumvarpinu. Þetta þýðir að ætlunin er að keyra það í
gegn.
í öðru lagi
Flestir aðrir frummælendur lýstu mikilvægum álitamálum. For-
maður vísindasiðanefndar lækna telur nauðsynlegt að upplýsa
hvern og einn um það hvað í söfnun og notkun gagna felst, og fá
„upplýst samþykki" fyrir þátttöku. Formaður Tölvunefndar lýsir
því hve varhugavert menn hafa talið að skapa „altæka" gagna-
banka, sem hafi að geyma í aðgengilegu formi fjölmargar upplýs-
ingar sem einstaklingar hafa veitt víða og á löngum tíma í allt
öðrum tilgangi en að þeim sé safnað saman. Þá sé ekki til staðar
nú það eftirlit sem nægi með stórum miðlægum gagnabanka.
í þriðja lagi
Um sérleyfi til að reka gagnabankann greinir menn mjög á um
hvort 12 ára leyfi sé langt eða skammt í þessari grein, og yfir út-
hlutun þess er risavaxið spurningamerki. Einkaleyfi er hægt að
veita í mörgum ólíkum myndum, eftir mismunandi leiðum, og
hagsmunir þar að lútandi mjög mikilvægír fyrir þann sem veitir
ekki síður en þann sem þiggur; þá eru ótaldir hinir sem utan
garðs lenda. Þetta snertir svo mörg vísindaleg og viðskiptaleg
hagsmunamál að ekki má hrapa að neinu. Þá hefur því verið lýst
að lífiðnaðurinn sjálfur sé mun margbrotnari og flóknari en
venjulega leikmenn og alþingismenn getur órað fyrir í fljótu
bragði. Stórt tækifæri bíður okkar, mikið er í húfi að vel takist til.
Stefán Jón Hafstein.
Sérleyfí í stað
samkeppniimar
Þá er Sjálfstæðisflokkurinn bú-
inn að skipta um hugmynda-
fræði. Tími samkeppninnar er
Iiðinn og allrar þeirrar hug-
myndafræði sem henni fylgir. I
staðinn er risinn upp tími sér-
leyfa og samkomulags um upp-
skiptingu á mörkuðum miíli
stórra viðskiptarisa, þar sem
vinir Dóra og Dabba eru í fyrir-
rúmi. Hannes Hólmsteinn
mun nú fá það nýja verkefni að
umskrifa kenninguna, sem
hann hefur soðið saman fyrir
flokkinn síðustu ár og
áratugi, þannig að sam-
keppnin komi þar ekki
lengur við sögu. Garri
reiknar með að erfitt
geti reynst fyrir Hannes
að skrifa samkeppnina
út úr kenningunum án Davíö
þess að skrifa í leiðinni Oddsson.
út markaðshyggjuna og
frelsið - allt tengist þetta jú og
frjálsa samkeppnin er einmitt
hreyfiaflið að baki höndinni
ósýnilegu, sem gerði markað-
inn svo eftirsóknarverðan.
Aftur einkaleyfí
í fLuginu?
Halldór Blöndal notaði seinni
hluta síðustu viku og alla helg-
ina í að útskýra fyrir þjóðinni
að samkeppnin væri meingöll-
uð. Sérstaklega £ innanlands-
flugi. Samgönguráðherra var
eðlilega slejginn yfir tapinu hjá
Flugfélagi Islands, sem er dótt-
urfélag Flugleiða og þar með
hluti af ættarveldi þölskyldn-
anna fjórtán. Tap hjá slíku fyr-
irtæki er auðvitað skelfilegt
mál og miklu alvarlegra heldur
en ef eitthvert annað og ætt-
laust fyrirtæki ætti í hlut. Þess
vegna eru líka viðbrögðin sterk.
Samkeppnin veldur því að
svona er komið og því þarf að
uppræta samkeppnina. Miklu
nær er, samkvæmt Halldóri
Blöndal, að menn skipti þessu
bara á milli sín í bróðerni og
hækki svo prísana sem farþeg-
arnir eru látnir borga.
Þú líka Davíö
bróöir?
En Halldór var ekki einn um að
útskýra fyrir mönnum galla
samkeppninnar og opins sam-
félags á viðskiptasviðinu. Davíð
Oddsson talaði líka fyrir
sérleyfum á erfðafræði-
ráðstefnu ungra sjálf-
stæðismanna. Forsætis-
ráðherra vill veita Kára
einkaleyfi til að hafa
miðlægan grunn. Ljóst
er að engin ný þekking
eða uppgötvun mun
verða til við að reka
gagnagrunninn sem slíkan,
enda er Davíð ekki að tala um
einkaleyfi fyrir vísindauppgötv-
unum sem kunna að verða til
vegna notkunar gagnagrunns-
ins. Hann er einfaldlega að tala
um að einkaleyfi sem tryggi að
fjárfesting Kára í grunninum
skili arði. Næsta skref er þá að
veita öðrum sem fjárfesta í at-
vinnulífinu viðlíka tryggingu,
þannig að menn geti t.d. feng-
ið einkaleyfi fyrir því að veiða
með tilteknum veiðarfærum
eða framleiða niðursuðuvörur
eða sælgæti með tiltekinni vél-
tækni. Þetta eru merk tímamót
hjá sjáfstæðismönnum - sér-
leyfin Ieysa af hólmi sam-
keppnina í hugmyndafræðinni.
Samt kemur þessi breyting
einhvern veginn ekkert sérstak-
lega á óvart - það má eiginlega
segja að flokkurinn sé að koma
út úr skápnum. GARRI.
ELÍAS
SNÆLAND
JÓNSSON
skrifar
Ansans frelsid
Skrítið með þetta frelsi. Það er
svo gott þangað til það rekst á við
hagsmuni valdhafanna.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
marserað beint af augum með
þjóðina í fanginu í átt til frelsis á
flestum sviðum. Einkavæðing og
hömlulaus samkeppni hafa verið
lykilorð á þeim bæ. Engar sér-
tækar aðferðir, eins og það heit-
ir, til að styðja einstakar greinar
eða fyrirtæki. Markaðurinn á að
ráða.
Þessi stefna hefur leitt innan-
Iandsflugið í þann farveg sem
allir þekkja; harða samkeppni og
verulegt tap. Það er eðlileg af-
leiðing þeirrar stefnu sem mótuð
var af ráðamönnum.
En þegar Flugleiðir hætta við
að láta Flugfélag Islands fljúga
til Húsavíkur verður frelsið allt í
einu hið versta mál á stjórnar-
heimilinu. Samgönguráðherra
tekur það sérstaklega upp á ríkis-
stjórnarfundi að þessi skratti
gangi ekki; það verði að bijóta
þær grundvallarreglur um frelsi
og samkeppni
sem ríkis-
stjórnin hefur
beitt sér fyrir
undanfarin ár
- bara til að
tryggja áfram-
haldandi
áætlunarflug
til Húsavíkur.
Blendnir í
trúnni
Auðvitað er
það hið besta
mál að halda
uppi reglu-
bundnu flugi
til Húsavíkur, sem er kraftmikið
bæjarfélag. En vegna þeirra ítar-
legu fyrirmæla sem leidd hafa
verið í lög á Islandi hin síðari ár,
meðal annars vegna aðildar okk-
ar að Evrópska efnahagssvæð-
inu, er alls ekki einfalt mál leng-
ur að kasta
frelsi og sam-
keppni fyrir
róða um leið
og það hent-
ar einstökum
ráðherrum.
Til dæmis er
það ekki
lengur á
jieirra valdi
að fyrirskipa
að tvö fyrir-
tæki í sam-
keppni megi
allt í einu
hafa samráð
sín á milli um
reksturinn. Það er einfaldlega
ekki lengur þeirra að ákveða að
sumir megi tapa á frelsinu en
aðrir ekki.
Mega sumir ekki tapa á frelsinu?
Það verður heldur ekki auðvelt
fyrir ríkisvaldið að koma Flug-
leiðum til hjálpar ef vandræði
þeirra halda áfram að magnast.
Það hefur auðvitað gerst oftar en
einu sinni á liðnum áratugum að
ríkið, það er skattgreiðendur,
hafa komið til liðs við þetta fyrir-
tæki og forvera þess og hreinlega
bjargað því frá falli. Slíkt björg-
unarstarf er væntanlega ekki
inni í myndinni lengur. Flugleið-
ir verða að bjarga sér á eigin
spýtur - með eða án erlendrar
aðstoðar.
Það er hins vegar óneitanlega
dálítið fyndið að sjá hversu
blendnir sumir sjálfstæðisráð-
herrarnir eru í markaðstrúnni
þegar í harðbakkann slær, ekki
síst þegar aðeins er hálft ár til
þingkosninga.
rD^tr
Áfólk sjálft at) ráda
nafni á sinni heima-
byggð?
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
formaður Sambands íslenskra sveitar-
félaga.
„Vilji heima-
manna á að ráða
mestu um val á
nafni á nýtt sveit-
arfélag. Sjálfsagt
er að taka tillit til
viðhorfa sem
fram koma hjá Örnefnanefnd,
en skv. sveitarstjórnarlögum hef-
ur nefndin umsagnarrétt en ekki
endanlegt vald í þessum efnum,
heldur félagsmálaráðherra. Eg
tel að hann eigi að taka tillit til
óska íbúa viðkomandi sveitarfé-
lags, enda samrýmist nýtt nafn
íslenskri málfræði- og málvenju
einsog segir í 4. grein nýrra sveit-
arstjórnarlaga. Með þeim var
stefnt að því að auka frelsi sveit-
arfélaga í þessum efnum“
Sigríður Hafstað
húsmóðirá Tjöm í Svatfaðardal.
„Vissar reglur
eiga að gilda í
þessu efni, bæði
mál- og stað-
fræðilegar. Ekki
má nota hvaða
nafn sem er þó
meirihlutinn samþykki það, viss-
ar reglur verða að gilda og þar á
Örnefnanefnd að koma að mál-
um. Hvað varðar nafnið Ardals-
vík finnst mér það ekki uppfylla
þau skilyrði sem þurfa að vera,
engin vík með þessu nafni er á
svæðinu og enginn dalur sem
heitir Ardalur. Þar af leiðandi
mæli ég ekki með nafninu."
Þónnrn Gestsdóttir
sveitarstjóri í Borgaifirði.
„AIls 51% kjós-
enda hér um
slóðir völdu þetta
nafn, Borgar-
fjörður, en vitað
var að Örnefna-
nefnd myndi líka
fialla um málið og ég skil þeirra
sjónarmið sem eru að aðalnafn
vísi til sérkennis svæðisins og að
síðari liður þurfi að vera hrepp-
ur, byggð, bær eða borg. Þetta
eru rökrétt sjónarmið en ég skal
ekki til segja um hvort nafnið hér
verður Borgarfjarðarbyggð eða
hreppur eða hvort eitthvað allt
annað nafn verður notað.
Hreppsnefnd fjallar um málið.“
Guðbergux Bergsson
rithöfimdur.
„Þá yrðu nú æði
mörg nöfn á
byggðum ef hver
maður mætti fá
að ráða nafninu
á sinni heima-
byggð. Eg held
að best sé að fólk jagist um þetta
sjálft þar til það kemur sér sam-
an um eitt nafn, en að ekki komi
allt að ofan frá vitringunum í Ör-
nefnanefnd eða hvar sem vitr-
ingar kunna nú einu sinni að
vera í þessu samfélagi. Eg held
að fólk þurfi að fara að athuga
sinn gang og velta af sér áþján
vitringanna, örnefni hafa aldrei
komið að ofan. Hvar var Ör-
nefnanefnd nú einu sinni þegar
íslensk örnefni urðu til?“