Dagur - 25.08.1998, Qupperneq 7

ÞRIDJUDAGUR 25. AgGST 1998 - 7
X^MT'
ÞJÓDMÁL
Samangegn
sérhagsniunuin
JÓHANNA
SIGURÐAR-
DÓTTIR
ALÞINGISMAÐUR
Þvert á það sem sagt var á síðasta ári þegar Landsbankanum og Búnaðarbankanum var breytt í hlutafélag, er nú
að fullu hafin einkavinavæðing á bönkunum. Þá skal selja - og kolkrabbinn bíður við dyrnar. - mynd: e.úl.
í fimmta sinn síðan á eftirstríðs-
árunum situr að völdum helm-
ingaskiptastjórn stærstu stjórn-
málaflokkanna, Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks, sem ver
sérhagsmuni fárra á kostnað
þjóðarheildarinnar.
Samþjöppun valds og
fjármagns
A valdatíma þessara stjórnar-
flokka hefur verið útdeilt arði og
verðmæti þjóðarinnar til fárra út-
valdra, sem alþýða fólks á stærst-
an þátt í að byggja upp. Allt hefur
það leitt af sér að misskipting í
tekjuskiptingunni hefur farið vax-
andi í þjóðfélaginu. Gífurleg sam-
þjöppun valds og íjármagns hefur
víða átt sér stað í atvinnulífinu.
Það er ekki síst hjá olíu- og trygg-
ingafélögunum, flutningastarf-
semi í loft-, sjó- og Iandflutning-
um og í sjávarútvegi, þar sem
myndast hafa stórar valdablokkir,
sem tengjast eigna- og stjórnun-
arlega og raka til sín auði og völd-
um.
Fjármagnseigendur högnuðust
líka vel þegar stjórnarflokkarnir
komu á fjármagnstekjuskatti, -
sem varð skattur á sparifé al-
mennings, en ekki stóra fjár-
magnseigendur, sem greiða nú
aðeins 10% skatt af arði í stað
40% áður.
Auðlmdirnar gcfnar
I tíð helmingaskiptastjórnar þess-
ara flokka var komið á kvótakerf-
inu, sem leitt hefur til mestu
eignatilfærslu sögunnar frá þjóð-
inni til örfárra kvótakónga, sem
hagnast um hundruð milljónir
króna með því að selja aflaheim-
ildir, sem þjóðin hefur veitt þeim
ókeypis. Þessi sameign þjóðar-
innar er síðan orðið erfðagóss og
bitbein í fjölskyldudeilum hjá
kvótakóngunum sem fengið hafa
hundruði milljarða aflaheimilda
gefins frá þjóðinni. Fáranleikinn
er slíkur að kvótahafi getur hagn-
ast um tugi milljóna á leigu eða
sölu á sfnum kvóta, t.d. þegar
hann fer út úr greininni. Nýir út-
gerðaraðilar verða að sætta sig við
að vera Ieiguliðar kvótahafanna
og þurfa að greiða fyrir aflaheim-
ildir með háu verði í vasa kvóta-
kónganna, sem braska með sínar
veiðiheimildir sem þeir fengu
endurgjaldslaust frá þjóðinni.
Auðlindagjald af þessari sameign
þjóðarinnar rennur því í vasa ör-
fárra kvótahafa en ekki í sameig-
inlegan sjóð landsmanna.
A þessu kjörtímabili hefur enn
verið bætt um betur í eignatil-
færslu og samþjöppun valds í
þjóðfélaginu. Hagnýting og
stjórnsýsla 'míðhálendisins og
jöklanna, sem telst vera 40% af
öllu landinu, þar sem helstu nátt-
úruperlur landsins og auðlindir
þjóðarinnar fyrirfinnast var líka
færð til nokkurra sveitarfélaga
sem liggja að hálendinu, en íbúar
þeirra telja um 5% þjóðarinnar.
Stærsti hluti þjóðarinnar hefur
því lítið um það að segja hvernig
hagnýtingu hálendisins verður
háttað.
Eignarhald og nýting á auð-
lindum í jörðu var líka fest í sessi
á síðasta þingi með þeim hætti að
jarðeigendur hafa ótakmarkaðan
rétt á auðlindum sem finnast á
Iandareign þeirra, þó almanna-
hagsmunir séu í búfí. Þannig
geta Iandeigendur rakað til sín
stórkostlegum fjármunum ef
þjóðin þarf að nýta auðlindir sem
Jjnnast á landareign þeirra. Með
þessu hafa stjórnarflokkarnir
tryggt sérhagsmuni landeigenda á
kostnað almannahagsmuna og
lagt mikla Ijárhagslega bagga á
komandi kynslóðir.
Bankamir í gin kolkrabbans
A kjörtímabilinu hafa stjórnar-
flokkarnir ekki látið sitt eftir
liggja til að skipta á milli sín
völdum á fjármagnsmarkaðnum.
Völd íhaldsins tryggð sérstakiega
í Landsbankanum og Fjárfesting-
arbankanum og Framsóknar-
flokksins í Búnaðarbankanum og
Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins.
Þvert á það sem sagt var á síð-
asta ári þegar Landsbarikanum og
Búnaðarbankanum var breytt í
hlutafélag, er nú að fullu hafin
einkavinavæðing á bönkunum.
Þá skal selja - og kolkrabbinn bíð-
ur við dyrnar. Við sem sáum fyrir
þá einkavinavæðingu á bönkun-
um sem nú er framundan héld-
um því fram að markmiðið með
breytingu á rekstrarformi bank-
anna væri ekki hlutafélagavæðing
þeirra heldur að undirbúa jarð-
veginn fyrir einkavæðingu og sölu
í ginið á kolkrabbanum þegar á
þessu kjörtímabili. Það er einmitt
athyglisvert að á árinu 1992 sagði
Finnur Ingólfsson viðskiptaráð-
herra, þá óbreyttur þingmaður,
að Framsóknarflokkurinn myndi
aldrei standa að því að bijóta upp
bankakerfíð þannig að molarnir
pössuðu í gin kolkrabbans. En
auðvitað var ekkert að marka
Framsóknarflokkinn þá frekar en
nú.
Framsóknarmenn eru sérfræð-
ingar í að bijóta kosningaloforð
eða muna kjósendur eftir Ioforði
þeirra í síðustu kosningum um
greiðsluaðlögun fyrir skuldug
heimili, sem þeir gleymdu um
Ieið og þeir settust í ríkisstjórn
með Sjálfstæðisflokknum. Oða-
got þeirra nú við sölu á bönkun-
um skýrist af því að þeim liggur á
að einkavinavæða bankana áður
en kjörtímabilið rennur út. Við-
skiptaráðherra skrökvaði að þingi
og þjóð, þegar hann sagði að
bankarnir yrðu ekki seldir næstu
4 árin, því tryggja þyrfti bönkun-
um tíma til að koma á festu í
rekstri þeirra og svigrúm fyrir
breytingar á skipulagi, til að
styrkja eiginíjár- og samkeppnis-
stöðu á markaði.
Lykilliim að breytingu
Sameinað framboð jafnaðar-
manna, félagsþyggjufólks og
kvenfrelsissinná mun berjast hart
gegn þeirri þróun sem helminga-
skiptaflokkarnir hafa Ieitt inn í ís-
lenskt þjóðfélag með gífurlegri
eignatilfærslu og auðsöfnun á
fárra hendur. Saman munum við
vinna gegn sérhagsmunum fárra
og hafa almannahagsmuni í fyrir-
rúmi. Þess vegna er mikilvægt að
fólkið í landinu sjái þá nýju
möguleika sem felast í samein-
uðu framboði jafnaðarmanna, fé-
lagshyggjufólks og kvenfrelsis-
sinna í næstu kosningum. Lykill-
inn að breytingum og betra þjóð-
félagi er að þetta nýja afl komi
sterkt útúr næstu alþingiskosn-
ingum.
HvalQ arðargöngm
Hvalfjarðargöngin hafa verið í
notkun um nokkurra vikna skeið
og eru mikil samgöngubót, og
áhrifin eru í raun ekld nema að
litlu leyti komin fram. Lg hef nú
þegar ekið tvisvar um göngin á
leið austur á land, og þegar hafa
þau haft þau áhrif að tilfinningin
er að maður sé rétt kominn af
stað þegar komið er upp í Borgar-
nes á tæpri klukkustund og í
Húnavatnssýslu er um það bil
tveggja til þriggja tíma akstur frá
Reykjavík, aljt á löglegum hraða.
GrundvöIIur Hvalfjarðargang-
anna er lagasetning frá 16. maí
1990 um vegtengingu um utan-
verðan HvalQörð. Þar var þessi
framkvæmd tekin út fyrir sviga
hvað fjármögnun snerti með
heimildum um sérstaka gjald-
töku. A þessum forsendum var
þessi framkvæmd einnig tekin út
fyrir sviga í framkvæmdaröð í
jarðgangagerð hér á landi.
Nú þegar göngin eru komin í
notkun fyrr en áður var áætlað
eftir að framkvæmdir hafa gengið
einstaklega vel, er farið að inn-
heimta veggjald af vegfarendum.
Nemur gjaldið kr 1.000, en hægt
er að fá áskriftargöld verulega
lægri fyrir þá sem oft fara um
göngin. Umferðin hefur verið
mikil. Aætlanir gerðu ráð fyrir að
gjöldin greiddu framkvæmdina á
tuttugu árum, en ef svo fer sem
horfir verður sá tími miklu styttri.
Of snemmt er þó að spá um þetta
fyrr en lengri tími er liðinn og
hægt að taka viðmiðanir sem
byggjast á heilsársumferð.
Vegasjóður hefur staðið straum
af kostnaði við rannsóknir og
tengingar Hvalfjarðarganganna
Nú rúmlega mánuði
eftir að Hvalfjarðar-
göngiu vora tekin í
notkun er boðuð bar-
átta gegn veggjaldinu
af Félagi íslenskra bif-
reiðaeigenda, og talið
að vegasjóður geti tek-
ið þetta á sig. Það
mundi þýða að aðrar
brýnar framkvæmdir
á þjóðvegakerfinu
mundu skerðast.
báðum megin. Kostnaður við
þetta nemur verulegum Qárhæð-
um, allt að einum milljarði króna.
Gjaldið ofhátt?
Einu sinni hefur verið gerð til-
raun hér á landi áður til þess að
taka veggjald eftir kostnaðarsam-
ar framkvæmdir í vegamálum.
Það var á Reykjanesbrautinni.
Það gjald var brotið á bak aftur og
hætt við það. Kostnaður var einn-
ig talinn of mikill við innheimt-
una. Mikið vatn er til sjávar runn-
ið síðan þetta var.
Nú rúmlega mánuði eftir að
Hvalfjarðargöngin voru tekin í
notkun er boðuð barátta gegn
veggjaldinu af Félagi íslenskra
bifreiðaeigenda, og talið að vega-
sjóður geti tekið þetta á sig.
Það mundi þýða að aðrar brýn-
ar framkvæmdir á þjóðvegakerf-
inu mundu skerðast. Það mundi
einnig þýða að komið væri í bakið
á þeim sem studdu þetta mann-
virki á sínum tíma á ákveðnum
forsendum sem settar voru í lög-
gjöf eins og getið var um hér í
upphafi.
Hins vegar er ljóst að ef sú um-
ferð sem er um Hvalfjarðargöngin
helst, hafa tekjur verið stórlega
vanáætlaðar og veggjaldið alltof
hátt. Það er engin sjáanleg ástæða
til þess að greiða lánin niður á
helmingi skemmri tíma en áætlað
var. I ljósi reynslunnar þarf vissu-
lega að endurskoða gjaldið, og
væri nærtækt fyrir Félag íslenskra
bifreiðaeigenda að hefja baráttu
fyrir því, í stað þess að krefjast
þess í raun að dregið verði úr öðr-
um vegaframkvæmdum til þess að
greiða fyrir Hvalfjarðargöngin.
Bílaeigendur hafa val, ef gjaldið
er of hátt, þá getur borgað sig að
aka fyrir Hvalfjörð. Neytendur
eru því ekki vopnlausir í þessu
efni.